Ulica Świętokrzyska w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Świętokrzyska w Warszawie
Śródmieście Północne
Ilustracja
Ulica Świętokrzyska, widok w kierunku ul. Marszałkowskiej
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Długość

1,5 km

Przebieg
ul. M. Kopernika
światła 160m ul. Nowy Świat
260m ul. Kubusia Puchatka
345m ul. Czackiego
światła 485m ← ul. Mazowiecka,
pl. Powstańców Warszawy→
pl. Powstańców Warszawy
światła 660m ul. Jasna
750m ul. Szkolna
światła 840m ul. Marszałkowska
światła 1120m ul. Raoula Wallenberga
światła 1280m ul. Emilii Plater
1390m ul. Mariańska
światła 1560m rondo ONZ
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Świętokrzyska w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Świętokrzyska w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Świętokrzyska w Warszawie”
Ziemia52°14′07,4″N 21°00′34,0″E/52,235389 21,009444
Multimedia w Wikimedia Commons
Ulica Świętokrzyska przed 1939, widok w kierunku wschodnim
Ulica w listopadzie 1939, w oddali widoczny gmach Prudentialu
Ulica po odgruzowaniu w 1939

Ulica Świętokrzyska – ulica w śródmieściu Warszawy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jedna z najstarszych dróg narolnych w Warszawie. Rozdzielała grunty książęce od włók Kałęczyna[1]. Nazwa, potwierdzona urzędowo w 1770, pochodzi pośrednio od kościoła św. Krzyża. W XVIII w. działający tam księża misjonarze założyli w pobliżu obecnej ulicy Czackiego folwark zwany Świętokrzyskim, przez który biegła dzisiejsza ulica Świętokrzyska[2].

Drewniana zabudowa ulicy została zniszczona w 1656 podczas potopu szwedzkiego[1].

W połowie XVIII wieku ulica została wybrukowana, a w czasach Królestwa Polskiego – została zabudowana dwupiętrowymi kamienicami. W 1828 w rejonie Świętokrzyskiej i ówczesnego placu Dzieciątka Jezus powstała duża fabryka metalurgiczna Karola Mintera wraz z pałacykiem właściciela. W 1868 w zabudowaniach dawnej fabryki uruchomiono pocztę[3].

Od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej ulica na odcinku pomiędzy Nowym Światem a ulicą Jasną była znana w Warszawie jako miejsce handlu starymi i używanymi książkami[4][5]. Działało tutaj kilkanaście antykwariatów[6]. Właścicielami większości z nich byli warszawscy Żydzi[3]. Ulica była wąska i nie kursowały nią ani tramwaje, ani autobusy[7].

W latach 1922–1923 na rogu ulic Świętokrzyskiej i Jasnej wzniesiono gmach Pocztowej Kasy Oszczędności zaprojektowany przez Józefa Handzlewicza. Był to jeden z nielicznych budynków wzniesionych w Warszawie bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918. Gmach został rozbudowany w latach 30. w kierunku ulicy Marszałkowskiej. W latach 1938–1939 przy skrzyżowaniu z ulicą Marszałkowską wzniesiono kolejny gmach banku zaprojektowany przez B. Szmidta[8].

Duża część zabudowy ulicy została zburzona podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[9]. Kolejne zniszczenia przyniósł rok 1944. W czasie powstania warszawskiego od 4 sierpnia do 5 września w gmachu PKO mieścił się m.in. Sztab Komendy Okręgu Warszawa Armii Krajowej[10].

Podczas odbudowy Warszawy zadecydowano się poszerzyć wąską ulicę do 42 metrów poprzez wchłonięcie jej północnej pierzei wraz z wylotami ulic Mazowieckiej, Jasnej i Czackiego[11] oraz przebić ją przez Nowy Świat do ul. Kopernika, w stronę Powiśla. Ze strony zachodniej w 1955 przedłużono ulicę od ulicy Bagno – gdzie od połowy XVIII wieku kończyła się Świętokrzyska – do ówczesnej ul. Juliana Marchlewskiego (obecnie al. Jana Pawła II). To sprawiło, że Świętokrzyska stała się jedną z ważniejszych arterii komunikacyjnych w Śródmieściu[3].

W 1948 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Wareckiej i placu Powstańców Warszawy rozpoczęto, prowadzoną etapami, budowę kompleksu budynków Narodowego Banku Polskiego. W latach 50. po południowej stronie ulicy w rejonie placu Defilad urządzono park Świętokrzyski.

W latach 1961–1967 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Marchlewskiego, Twardej i Emilii Plater zbudowano osiedla mieszkaniowe „Emilia” i „Mariańska” zaprojektowane przez Alinę Kosecką, Czesława Wegnera, Lecha Robaczyńskiego, Hannę Lewicką i Wojciecha Piotrowskiego[12]. Najbardziej znanym z bloków osiedla jest znajdujący się na rogu Świętokrzyskiej i Emilii Plater jedenastopiętrowy budynek o charakterystycznym trójkątnym kształcie, nazywany „Igrekiem” lub „Wiatrakiem” (ul. Emilii Plater 55). Przeznaczony dla 920 osób, był to wtedy największy budynek mieszkalny w Warszawie[13].

W czerwcu 2011 rozpoczęto pod ulicą budowę linii M2 warszawskiego metra (odcinek ze stacjami Rondo ONZ, Świętokrzyska i Nowy Świat-Uniwersytet). Na czas budowy ulica na odcinku od Nowego Światu do ronda ONZ została zamknięta dla ruchu kołowego. Ponowne otwarcie po modernizacji nastąpiło 30 września 2014[14].

W październiku 2015 przy skrzyżowaniu z ul. Nowy Świat powstała pierwsza w Warszawie śluza rowerowa[15].

Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]

Inne informacje[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 215.
  2. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 184. ISBN 978-83-62189-08-3.
  3. ↑ a b c Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 216.
  4. ↑ Jadwiga Waydel Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960, s. 125.
  5. ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 174. ISBN 83-86086-28-9.
  6. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 861. ISBN 83-01-08836-2.
  7. ↑ Jerzy Kasprzycki: Warszawa sprzed lat. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 100. ISBN 83-7005-201-0.
  8. ↑ Marta Leśniewska: Architektura w Warszawie 1918-1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 19. ISBN 83-908950-4-8.
  9. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 24.
  10. ↑ Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012, s. 57. ISBN 978-83-273-0091-1.
  11. ↑ Grzegorz Mika. Najlepszy adres w śródmieściu. „Skarpa Warszawska”, s. 21, październik 2021. 
  12. ↑ Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 152, 153.
  13. ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 16. ISBN 83-85028-56-0.
  14. ↑ Wreszcie jeździmy nad metrem. Świętokrzyska otwarta!. gazeta.pl, 2014-09-30. [dostęp 2014-09-30].
  15. ↑ Krzysztof Śmietana: Pierwsza śluza rowerowa już jest, ale sygnalizacja nie wykrywa cyklistów. gazeta.pl, 8 października 2015. [dostęp 2015-10-27].
  16. ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 48. ISBN 978-83-60142-70-7.
  17. ↑ Grzegorz Szymanik. Nie rusz naszego Kazika. „Gazeta Stołeczna”, s. 6–7, 2013-02-22. [dostęp 2013-03-03]. 
  18. ↑ Stefan Szczepłek. Warszawski szlak pana Kazimierza. „Skarpa Warszawska”, s. 46–47, marzec 2021. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Świętokrzyska_w_Warszawie&oldid=73385593”