Aleja Jana Pawła II w Warszawie
_(5555911386).jpg)
Aleja Jana Pawła II – ulica w warszawskich dzielnicach: Wola, Śródmieście i Żoliborz, biegnąca od Alej Jerozolimskich do alei Wojska Polskiego.
Jest jedną z głównych arterii Warszawy prowadzących z południa na północ[1].
Przebieg[edytuj | edytuj kod]
Aleja jest przedłużeniem w kierunku północnym ul. Tytusa Chałubińskiego. Na całej długości jest ulicą dwujezdniową, rozdzieloną szerokim pasem zieleni, w którym wyznaczone są torowiska tramwajowe. Wszystkie skrzyżowania posiadają sygnalizację świetlną.
Wzdłuż całej niemal długości znajduje się ścieżka rowerowa. Niektóre jej odcinki wytyczono po wschodniej, a inne po zachodniej stronie alei.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Aleję projektowano już przed 1939, jednak prace nie rozpoczęły się przed II wojną światową, gdyż koszty wykupu terenów w jednym z najgęściej zaludnionych i zabudowanych przed wojną rejonów Warszawy były dla miasta zbyt wysokie.
W grudniu 1949 planowanej arterii nadano nazwę Juliana Marchlewskiego. W 1989 w rekomendacjach miejskiej Komisji ds. Nazewnictwa Ulic znalazły się między innymi propozycje nazwania ciągu imieniem Janusza Korczaka lub Jana Pawła II[2]. Obecną nazwę nadano uchwałą Rady Dzielnicy-Gminy Warszawa Wola 2 października 1990[3][4][5]. W listopadzie 2012 Rada m. st. Warszawy dokonała korekty redakcyjnej w pierwotnie nadanej nazwie ulicy z alei Jana Pawła II-go na aleję Jana Pawła II[6].
Aleja została wybudowana w latach 1955–1959 jako fragment trasy N-S (al. Niepodległości – ul. Tytusa Chałubińskiego – al. J. Marchlewskiego – ul. Stołeczna)[7]. Została przeprowadzona przez tereny zniszczone w czasie powstania warszawskiego i gruzy dawnego warszawskiego getta. Odcinek od Alej Jerozolimskich do ul. Krajowej Rady Narodowej (obecnie ul. Twarda) oddano do użytku w 1956[8]. Dalsze odcinki oddano do użytku w kolejnych trzech latach, zbudowano także wiadukt nad torami kolejowymi w pobliżu stacji Warszawa Gdańska[7].
W październiku 1965 na skrzyżowaniu z ulicami Prostą i Świętokrzyską oddano do użytku rondo, któremu w 1986 nadano nazwę „rondo ONZ”[9][10].
W latach 1949–1967 tereny dawnego getta zabudowano osiedlami: Muranów Południowy, Muranów Północny i Muranów Zachodni[11]. W latach 1965–1972 po obu stronach ulicy powstały 16-piętrowe bloki Osiedla Za Żelazną Bramą[12].
W lipcu 1968 na skwerze przy Hali Mirowskiej odsłonięto pomnik Juliana Marchlewskiego[13].
W latach 1972–1976, w związku z budową Dworca Centralnego, pod skrzyżowaniem z Alejami Jerozolimskimi zbudowano system przejść podziemnych ze sklepami, a nad ulicą dwa wiadukty[14].
W I połowie lat 90. odcinek od ronda Zgrupowania AK „Radosław” (dawniej Babka) do ulicy ks. Jerzego Popiełuszki nosił nazwę ulicy Stalowej[15].
W 2020 na odcinku od ronda ONZ do ronda Czterdziestolatka ulica została zwężona z pięciu do trzech pasów ruchu, powstała tam również droga rowerowa i posadzono drzewa[16].
Ulice w ciągu obecnej alei przed 1945[edytuj | edytuj kod]
W swym przebiegu nowo powstała ulica częściowo wchłonęła trzy dawne ulice: Solną, Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego oraz Parysowską[14].
- Ulica Solna – przeprowadzono ją jako krótką przecznicę około 1775; biegła od ul. Elektoralnej do ul. Leszno (obecnie: al. „Solidarności”). W ciągu dziesięciu lat jej istnienia otrzymała stosunkowo gęstą zabudowę, uzupełnianą w okresie XIX wieku. W okresie 1940–1942 znajdowała się w obrębie getta, cała zabudowa została spalona po upadku powstania warszawskiego. Ulicę Solną wymienia jeszcze spis ulic z 1955; w 1956 przestała istnieć w związku z wytyczeniem trasy N-S. Ocalałą zabudowę wyburzono, pozostawiając jedynie silnie przekształconą i obniżoną kamienicę Trachtenberga z 1913 (Solna 16, obecnie al. Jana Pawła II 38).
- Ulica Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, wcześniej Nowokarmelicka – powstała przed 1861, łączyła ulicę Gęsią (obecnie: ul. Anielewicza) z ul. Miłą. Zabudowywana po 1875 czynszówkami typu przedmiejskiego, zamieszkiwana przez biedotę żydowską. Od 1940 w obrębie getta, utraciła całą zabudowę po powstaniu 1943. Ostatecznie zlikwidowana wraz z budową trasy N-S.
- Ulica Parysowska – powstała w 1893, biegła od ul. Stawki do Dzikiej. Jednocześnie po zachodniej stronie ulicy wytyczono plac Parysowski w kształcie zbliżonym do trapezu. Nazwę nadano dla upamiętnienia jurydyki Parysowskiej, istniejącej tu od XVI wieku. Zabudowa ulicy powstawała od pierwszego dziesięciolecia XX wieku, z nasileniem przed wybuchem I wojny światowej. W okresie 1940–1942 znalazła się w obrębie getta, zabudowania zostały doszczętnie zniszczone podczas powstania 1943. Ulica i plac zostały ostatecznie zlikwidowane w 1961 po wytyczeniu końcowego odcinka Trasy N-S.
Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]
- Dworzec Centralny im. Stanisława Moniuszki
- Biurowiec Varso
- Centrum handlowe Złote Tarasy
- Biurowiec Rondo 1
- Biurowiec Ilmet
- Stacja metra Rondo ONZ
- Osiedle Za Żelazną Bramą
- PZU Tower
- Hotel Westin
- Biurowiec Q22
- Pomnik Feliksa Stamma
- Hala Mirowska
- Muzeum Więzienia Pawiak
- Ogród Sprawiedliwych w Warszawie
- Wieżowiec Babka Tower
- Maszt Wolności
- Centrum handlowe Westfield Arkadia
Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]
- Tablica upamiętniająca Szkołę Techniczną Kolejową Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (przy centrum handlowym Złote Tarasy)[17]
- Tablica pamiątkowe Tchorka w Warszawie (na fasadzie Hali Mirowskiej)[18]
- Tablica upamiętniająca Xawerego Dunikowskiego (nr 36)[19].
- Płyta upamiętniająca więzienie Serbia[20]
- Głaz pamiątkowy z datą i godziną śmierci Jana Pawła II (przy skrzyżowaniu z Dzielną, po stronie wschodniej)[21]
- Pomnik granic getta (przy skrzyżowaniu z ul. Dziką, po stronie zachodniej)
- Mural Ludziom Alei „Solidarności”, dawnej Ulicy Leszno upamiętniający Bohdana Lacherta, Cypriana Kamila Norwida, Emanuela Ringelbluma, Marię Ajzensztadt i Bolesława Prusa (nr 44)[22].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 112.
- ↑ TRASBUS - historia warszawskiej komunikacji miejskiej., www.trasbus.com [dostęp 2019-12-31].
- ↑ Uchwała Nr VI/33/90 Rady Dzielnicy-Gminy Warszawa Wola z dnia 2 października 1990 r. w sprawie: zmiany nazwy ulic.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego-Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 68. ISBN 83-909794-6-2.
- ↑ Według Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 341. ISBN 83-86619-97X. miało to miejsce w październiku 1993.
- ↑ Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. W: Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7879 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. [dostęp 2014-04-30].
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 363.
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 113.
- ↑ Warszawa. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1966, s. 26.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 402. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 24–35, 153.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 286. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 136. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 286. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Polska: Atlas samochodowy 1:300 000. Wyd. pierwsze. Warszawa/Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1992. ISBN 83-7000-080-0.
- ↑ Jarosław Osowski: Sadzą drzewa przy zwężonej alei Jana Pawła II. Powstaje prawdziwa śródmiejska ulica. gazeta.pl, 1 listopada 2020. [dostęp 2020-11-13].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 103. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 180. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 126. ISBN 83-01-06109-X.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 104. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Tomasz Urzykowski: Papieski głaz w kształcie jaja przy Pawiaku. W: 1 kwietnia 2009 [on-line]. warszawa.gazeta.pl. [dostęp 2014-06-06].
- ↑ Ludziom Alei Solidarności/Dawnej Ulicy Leszno.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 5. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 68. ISBN 83909794-6-2.