Władysław Bończa-Uzdowski

Władysław Bończa-Uzdowski
	generał brygady
Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1887 ; Podborcze
Data i miejsce śmierci	21 marca 1957 ; Warszawa
	Przebieg służby
Lata służby	1914–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	28 Dywizja Piechoty
Stanowiska	dowódca dywizji
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; wojna polsko-bolszewicka; II wojna światowa; kampania wrześniowa
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Bończa-Uzdowski (ur. 23 sierpnia 1887 w Podborczu, w pow. chełmskim, zm. 21 marca^[1] 1957 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, prezes PZPN.

Życiorys

W latach 1910–1914 członek Organizacji Bojowej PPS, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego.

W latach 1914–1917 w Legionach Polskich. Jako porucznik pełnił obowiązki komendanta: Batalionu Uzupełniającego Nr I (od 14 kwietnia 1915), 1 kompanii 4 pułku piechoty (od 10 maja do 31 lipca 1915) i I batalionu 4 pp (od 21 października do 13 grudnia 1915 roku)^[2]. W 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Beniaminowie.

Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, dowódca 8 pułku piechoty Legionów. Od 1926 dowódca piechoty dywizyjnej 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu. 17 marca 1927 roku mianowany został dowódcą 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. Na tym stanowisku pozostawał do września 1939. W okresie od 15 stycznia 1928 do 20 lutego 1937 obowiązki dowódcy dywizji łączył z funkcją prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej.

1 stycznia 1928 roku Prezydent RP, Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 7. lokatą w korpusie generałów^[3].

W wojnie obronnej 1939 dowodzona przez niego dywizja weszła w skład Armii „Łódź”. 7 września otrzymał od gen. bryg. Wiktora Thommée polecenie objęcia dowództwa również nad 2 Dywizją Piechoty Legionów. 8 września około godz. 17.00 przekazał dowodzenie swemu zastępcy, płk dypl. Stefanowi Broniowskiemu, a sam wraz z szefem sztabu, ppłk dypl. Albinem Habiną i oficerem operacyjnym, kpt. dypl. Janem Rześniowieckim wyjechał z miejsca postoju w poszukiwaniu gen. Juliusza Rómmla. Tym samym wyłamał się spod zwierzchności gen. Thommée, który z własnej inicjatywy przejął dowodzenie armią. Autor monografii Grupy Operacyjnej „Piotrków” stwierdza jednoznacznie, że „odjazd gen. Bończy-Uzdowskiego należy zakwalifikować jako ucieczkę z pola walki.” Generał poruszając się w kierunku Góry Kalwarii, w nocy z 8 na 9 września, w rejonie Mszczonowa wjechał na teren zajęty przez Wehrmacht. Po dwóch dniach marszu przeprawił się łódką przez Wisłę, a następnie zameldował się w Warszawie u gen. Rómmla. Z rozkazu dowódcy armii 13 września ponownie objął dowództwo 28 DP i wziął udział w obronie Modlina na odcinku „Pomiechówek”. Mieczysław Bielski podaje, że w Modlinie, gen. Thommée starał się odsunąć generała od dowodzenia dywizją. Mimo tego, w swoim rozkazie pożegnalnym do załogi Twierdzy Modlin złożył podziękowanie dowódcy 28 DP. Od 29 września w niewoli niemieckiej. Cały okres II wojny światowej spędził w Oflagu VIIA Murnau.

Po powrocie do kraju w 1946 ponownie został prezesem PZPN. W 1949 przeszedł na emeryturę.

Zmarł w Warszawie 21 marca 1957 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 30-4-15)^[4].

Opinie

Opinia sporządzona przez Juliusza Rómmla prawdopodobnie w marcu lub kwietniu 1945 w oflagu VII A Murnau – „Jednostka bez wartości. Nie posiada żadnych zalet dowódczych. W roku 1939 „odłączył się” od swojej 28 dywizji i znalazł się w Warszawie, skąd potem był przeze mnie odesłany do Modlina – gdzie jednak niczym nie dowodził. Do wojska nie nadaje się. Nie nadaje się.”
Zapis z 22 maja 1939 w prywatnych notatkach Stefana Roweckiego – „(...) dowodzi ponad 10 lat dywizją, z czego już pięć lat niczym się już nie zajmuje poza polowaniem, piciem i grą w karty. Podobno kiedyś był niezłym dowódcą liniowo-bojowym. Obecnie nerwus, przykry dla otoczenia, widać, że czas mu na emeryturę. Szkoda, żeby jakie miejsce w wojsku zabierał.”

Awanse

porucznik – 1914
kapitan – 1915
major – brak danych
podpułkownik – 1920
pułkownik – 1922
generał brygady – 1928

Życie prywatne

Mieszkał w Warszawie. Żonaty z Anastazją z domu Wierzchoś (zmarła w 1974). Miał córkę^[5].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[6]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)^[7]
Krzyż Niepodległości z Mieczami (20 stycznia 1931)^[8]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1926)^[9]^[10]
Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[11]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa, 1922)^[12]

Przypisy

↑ Piotr Stawecki jako datę śmierci podaje 27 marca
↑ Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 227 [1].
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-06-21] .
↑ JanuszJ. Królikowski JanuszJ., Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943−1990, t. III, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010, ISBN 978-83-7611-801-7, OCLC 833638240 ., s. 179
↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820
↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 351 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 728 „za zasługi na polu organizacji armji i wyszkolenia żołnierza”.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 54 z 23.12.1926
↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
↑ Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 41. ISBN 978-83-64178-88-7.

Zobacz też

Bibliografia

Juliusz Rómmel, Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1958.
J. Wróblewski, Armia „Łódź” 1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
Marian Porwit, Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, t. II, Odwrót i kontrofensywa, Warszawa 1983, wyd. II, s. 288, 290–292, 310, 312–313, ISBN 83-07-00645-7.
Stefan Rowecki, Wspomnienia i notatki autobiograficzne (1906–1939), Wybór tekstów A. K. Kunert, J. Szyrmer, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1988, s. 102–103, ISBN 83-07-01547-2.
W. Strzałkowski, Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r., Bończa-Uzdowski Władysław (1887–1957) [w:] T. Jurga, Obrona Polski 1939, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1990, wyd. I, s. 752, ISBN 83-211-1096-7.
M. Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, s. 193–195, 341, ISBN 83-11-07836-X.
T. Kryska-Karski i S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i pop., s. 77.
Juliusz Rómmel, Generała Juliusza Rómmla opinie o wyższych oficerach WP, Wstęp i oprac. Z. Czerwiński, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1 (143), Warszawa 1993, s. 228–240.
PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: „Bellona”, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .

[1] Piotr Stawecki jako datę śmierci podaje 27 marca

[2] Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 227 [1].

[3] Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.

[4] Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-06-21] .

[5] JanuszJ. Królikowski JanuszJ., Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943−1990, t. III, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010, ISBN 978-83-7611-801-7, OCLC 833638240 ., s. 179

[6] Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820

[7] M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 351 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.

[8] M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[9] M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 728 „za zasługi na polu organizacji armji i wyszkolenia żołnierza”.

[10] Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 54 z 23.12.1926

[11] M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.

[VK2020-12] Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 41. ISBN 978-83-64178-88-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]