Zając białoogonowy

Zając białoogonowy
	Lepus townsendii
	Bachman, 1839
	; W szacie letniej
	; W szacie zimowej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	zajęczaki
Rodzaj	zając
Gatunek	zając białoogonowy
Synonimy
	Lepus campestris Baird, 1859;
	Lepus campestris Baird, 1859;
Podgatunki
	L. t. townsendii Bachman, 1839; L. t. campanius Hollister, 1915;
	L. t. townsendii Bachman, 1839; L. t. campanius Hollister, 1915;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zając białoogonowy, dawniej zając Townsenda^[4] (Lepus townsendii) – gatunek ssaka z rodziny zającowatych (Leporidae), występujący w zachodniej i środkowej części Ameryki Północnej.

Taksonomia

W 1839 roku amerykański przyrodnik John Bachman po raz pierwszy opisał zająca białoogonowego, nadając mu nazwę Lepus townsendii od nazwiska amerykańskiego przyrodnika Johna Kirka Townsenda(inne języki), któremu przypisał odkrycie gatunku^[5]. Radziecki teriolog Aleksiej Guriejew(inne języki) w 1964 roku umieścił gatunek w podrodzaju Proeulagus, zaś rosyjski paleontolog Aleksandr Awierjanow(inne języki) w 1998 roku w podrodzaju Eulagos. Rozpoznano dwa podgatunki^[6]^[7]: L. townsendii townsendii występujący na zachód od Gór Skalistych i L. townsendii campanius występujący na wschód od Gór Skalistych.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 440–700 mm, długość ogona 66–105 mm, długość ucha 100–113 mm, długość tylnej stopy 130–170 mm; masa ciała 2,179–4,4 kg. Samice są o 1–7% większe od samców^[7].

Zając białoogonowy należy do największych północnoamerykańskich zajęcy i charakteryzuje się przede wszystkim uszami znacznie dłuższymi od głowy, brakiem ciemnego ubarwienia górnej części ogona i na linii zadu. Spencer Fullerton Baird opisywał go jako jedyny gatunek dużego zająca zmieniającego kolor futra na całkowicie biały w okresie zimowym. Ogon jest bardzo długi, nogi długie i krępe, dobrze owłosione od spodu. Uszy są około jednej piątej dłuższe od głowy^[2].

W okresie letnim (lub całorocznie na terenach o cieplejszym klimacie) futro zająca białoogonowego jest żółtawe lub siwobrązowe^[7]^[8]. Ogólny kolor górnych części ciała i pośladków jest bladożółtawoszary, zmieszany z ciemnym brązem. Włosy są jasnopopielate u nasady, stopniowo przechodzące w bladoczerwony lub rdzawoszary, a na końcu zakończone na niewielkim obszarze ciemniejszym brązem lub czernią. Występują liczne dłuższe włosy, które są całkowicie czarne. Boki są bardziej niezmieszane z popielatym szarym. Górna część klatki piersiowej i gardło są szare, z lekko rdzawym odcieniem. Przednia powierzchnia przednich nóg, z zewnętrznymi powierzchniami tylnych nóg, podobnie spodnia powierzchnia głowy, powieki, brzuch i ogon są dymnobiałe. W niektórych regionach ogon ma cienki popielaty pas u góry. Boki i końce pyska są zabarwione na rdzawo. Spodnia powierzchnia stóp jest szarobrązowa. Kark i tył szyi są szarawe na linii środkowej, kolor ten idzie w górę i zajmuje całą wewnętrzną powierzchnię uszu i jego tylny brzeg, z wyjątkiem ich czubków, gdzie są one sadzowo-brązowe bądź czarne^[9]. W okresie zimowym futro jest w całości białe za wyjątkiem czarnych końcówek uszu. Ze wszystkich części ciała ogon ma stały kolor przez cały rok, tj. biały^[7].

Zasięg występowania

Zając białoogonowy występuje w zachodniej i środkowej części Ameryki Północnej. Zasięg występowania obejmuje Kolumbię Brytyjską, Albertę, Saskatchewan, Manitobę i Ontario w Kanadzie oraz Waszyngton, Oregon, Kalifornię, Nevadę, Utah, Idaho, Montanę, Wyoming, Kolorado, Nowy Meksyk, Dakotę Północną, Dakotę Południową, Nebraskę, Kansas, Minnesotę, Wisconsin, Iowa, Missouri i Illinois w Stanach Zjednoczonych. Występuje na równinach i preriach oraz na alpejskich łąkach z rozproszonymi drzewami iglastymi na wysokości do około 3000 m n.p.m. w Kolorado^[7].

Ekologia

Siedlisko

Głównym siedliskiem są otwarte prerie i równiny, ale populacje rozciągają się na nieużytki Dakoty i na tereny górskie wśród rozproszonych wiecznie zielonych roślin na wysokości w Kolorado. W Iowa występują najliczniej na niedawno zlodowaconych glebach, a mniej na zachodzie. W południowym Kolorado najbardziej są preferowane siedliska od trawiastych terenów, szałwii, zarośli po łąki. Łąki były bardziej wykorzystywane jesienią po zbiorach, a zimą odnotowano wykorzystanie krzewów jako osłony i otwartych grzbietów do podróżowania. Wcześniej utrzymywano, że zające białoogonowe dobrze adaptują się w areałach z rozwiniętym rolnictwem, ale spadek populacji zajęcy wydaje się obecnie powszechny^[10].

Tryb życia i rozród

Zające białoogonowe prowadzą nocny tryb życia, spędzają dzień w formach i zaczynają żerować popołudniu; szczyt aktywności przypada na godzinę między 22.00 a 01.00, a większość aktywności kończy się o 03.00–04.00 nad ranem. Zimą zagrzebują się w zaspach śnieżnych, szukając schronienia, i wykorzystują krzewy i drzewa jako osłonę. Zające często gromadzą się wtedy w ulubionych miejscach żerowania. Prowadzą samotniczy tryb życia, z wyjątkiem sytuacji, gdy w okresie rozrodczym kilka samców zaleca się do samicy. Zachowanie godowe jest podobne do zachowania zająca wielkouchego z tym wyjątkiem, że zachowanie polegające na skakaniu jest bardziej wyraźne. W miotach rodzą się cztery do pięciu młodych, w płytkim zagłębieniu w ziemi, ukrytym wśród roślinności^[10].

Zależności międzygatunkowe

Zając białoogonowy jest nieco większy od zająca wielkouchego, a w miejscach, gdzie zasięgi ich występowania się pokrywają, występują między nimi podziały ze względu na siedlisko – pierwszy z nich żyje na większych wysokościach, a drugi w bardziej suchych siedliskach nizinnych^[11].

Zające białoogonowe są prawdopodobnie najważniejszym pożywieniem dla średniej wielkości drapieżników, takich jak borsuk amerykański, kojot i ryś rudy, a także niewielkim pożywieniem uzupełniającym dla większych drapieżników, takich jak puma i wilk szary^[12]. Czasami atakują je węże (zwykle młode), a do drapieżników spośród ptactwa zaliczają się orły, jastrzębie i sowy. Orły przednie i bieliki amerykańskie to jedyne ptaki drapieżne na tyle duże, że regularnie polują na dorosłe osobniki^[13]^[14], chociaż czasami upolować je mogą myszołowy królewskie i puchacze wirginijskie, choć te dwa ostatnie gatunki i inne duże ptaki drapieżne zwykle atakują młode^[15]^[16]^[17].

Ochrona

Białoogonowe zające często można spotkać w parkach miejskich i podmiejskich w zachodniej Kanadzie. Ludzie często znajdują młode zające same w ciągu dnia wiosną i błędnie zakładają, że zostały porzucone przez matki. W 2018 roku Edmonton Humane Society wydało publiczne oświadczenie, w którym apeluje, aby nie przywozić zajęcy do schronisk dla zwierząt^[18].

Przypisy

↑ Lepus townsendii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Baird 1859 ↓, s. 585.
↑ Lepus townsendii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Belke 1848 ↓, s. 518.
↑ Bachman 1839 ↓, s. 90.
↑ Hoffman i Smith 2005 ↓, s. 205.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Alves i in. 2018 ↓, s. 218.
↑ Lim 1987 ↓, s. 1.
↑ Baird 1859 ↓, s. 585–586.
↑ ^a ^b Chapman i Flux 1990 ↓, s. 88.
↑ Lepus townsendii: White-tailed Jackrabbit. North American Mammals. [dostęp 2024-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-03)]. (ang.).
↑ Lim 1987 ↓, s. 4.
↑ Olendorff 1976 ↓, s. 232.
↑ Gerrard i Bortolotti 1988 ↓, s. 124.
↑ Blair i Schitoskey Jr. 1982 ↓, s. 49.
↑ Ensign 1983 ↓, s. 40–45.
↑ Errington, Hamerstrom i Hamerstrom Jr. 1940 ↓, s. 772.
↑ Leave wild animals alone, says Edmonton Humane Society. Metro Edmonton, 2012-04-25. [dostęp 2024-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-30)]. (ang.).

Bibliografia

Paulo C. Alves, Andrew T. Smith, Klaus Hackländer, Charlotte H. Johnston: Lagomorphs: Pikas, Rabbits, and Hares of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2018. ISBN 978-3-540-72446-9. (ang.).
Spencer Fullerton Baird: The Mammals of North America. The Descriptions of Species Based Chiefly on the Collections in the Museum of the Smithsonian Institution. Filadelfia: J.B. Lippincott & Co., 1859. (ang.).
John Bachman. Additional remarks on the genus Lepus, with corrections of a former paper, and descriptions of other Species of Quadrupeds found in North America. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 8 (1), 1839. Filadelfia: Merrihew and Thompson. (ang.).
Gustaw Belke: Mastologia czyli historya naturalna źwierząt ssących, obejmująca opisy ich rodzajów, gatunków i odmian, etc. T. 2. Wilno: nakład autora, 1848. (pol.).
Charles L. Blair, Frank Schitoskey Jr.. Breeding Biology and Diet of the Ferruginous Hawk in South Dakota. „The Wilson Bulletin”. 94 (1), 1982. White Plains (Nowy Jork): Wilson Ornithological Society. ISSN 1559-4491. (ang.).
Joseph A. Chapman, John E. C. Flux: Rabbits, Hares and Pikas: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN, 1990. ISBN 978-2-8317-0019-9. (ang.).
John Thomas Ensign: Nest site selection, productivity, and food habits of ferruginous hawks in southeastern Montana. Bozeman: Montana State University, College of Letters & Science, 1983. (ang.).
Paul L. Errington, Frances Hamerstrom, F.N. Hamerstrom Jr.. The Great Horned Owl and its prey in north-central United States. „Research Bulletin”. 277, wrzesień 1940. Ames (Iowa): Agricultural Experiment Station, Iowa State College of Agriculture and Mechanic Arts. (ang.).
Jon M. Gerrard, Gary R. Bortolotti: The Bald Eagle: Haunts and Habits of a Wilderness Monarch. Waszyngton: Smithsonian Institution Press, 1988. ISBN 0-87474-450-4. (ang.).
Robert S. Hoffman, Andrew T. Smith: Order Lagomorpha. W: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Wyd. 3. T. 1. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4. (ang.).
Burton K. Lim. Lepus townsendii. „Mammalian Species”, 1987-08-12. Topeka: American Society of Mammalogists. ISSN 0076-3519. (ang.).
Richard R. Olendorff. The Food Habits of North American Golden Eagles. „The American Midland Naturalist”. 95 (1), styczeń 1976. Notre Dame (Indiana): The University of Notre Dame. (ang.).

[itis-1] Lepus townsendii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFBaird1859585-2] Baird 1859 ↓, s. 585.

[iucn-3] Lepus townsendii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[CITEREFBelke1848518-4] Belke 1848 ↓, s. 518.

[CITEREFBachman183990-5] Bachman 1839 ↓, s. 90.

[CITEREFHoffmanSmith2005205-6] Hoffman i Smith 2005 ↓, s. 205.

[CITEREFAlvesSmithHackländerJohnston2018218-7] Alves i in. 2018 ↓, s. 218.

[CITEREFLim19871-8] Lim 1987 ↓, s. 1.

[CITEREFBaird1859585–586-9] Baird 1859 ↓, s. 585–586.

[CITEREFChapmanFlux199088-10] Chapman i Flux 1990 ↓, s. 88.

[Smithsonian-11] Lepus townsendii: White-tailed Jackrabbit. North American Mammals. [dostęp 2024-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-03)]. (ang.).

[CITEREFLim19874-12] Lim 1987 ↓, s. 4.

[CITEREFOlendorff1976232-13] Olendorff 1976 ↓, s. 232.

[CITEREFGerrardBortolotti1988124-14] Gerrard i Bortolotti 1988 ↓, s. 124.

[CITEREFBlairSchitoskey_Jr.198249-15] Blair i Schitoskey Jr. 1982 ↓, s. 49.

[CITEREFEnsign198340–45-16] Ensign 1983 ↓, s. 40–45.

[CITEREFErringtonHamerstromHamerstrom_Jr.1940772-17] Errington, Hamerstrom i Hamerstrom Jr. 1940 ↓, s. 772.

[18] Leave wild animals alone, says Edmonton Humane Society. Metro Edmonton, 2012-04-25. [dostęp 2024-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-30)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]