Pandemia COVID-19: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Skutki: +wpływ na politykę, +wpływ na edukację(tłumaczone z en wiki)
→‎Rozprzestrzenianie się, objawy i zapobieganie chorobie: rozbicie sekcje i uzupełnienie informacji
Linia 36: Linia 36:


== Epidemiologia ==
== Epidemiologia ==
{{Osobny artykuł|Pandemia COVID-19 według państw}}Instytucje służby zdrowia w [[Wuhan]] w [[Hubei]] ([[Chiny]]) poinformowały 31 grudnia 2019 r. o grupie przypadków [[Wirusy|wirusowego]] [[Zapalenie płuc|zapalenia płuc]] o nieznanej przyczynie<ref>{{Cytuj |tytuł = Coronavirus disease (COVID-19) outbreak |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = www.who.int |url = https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = 27 cases of viral pneumonia reported in central China’s Wuhan City |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = news.cgtn.com |url = https://news.cgtn.com/news/2019-12-31/Authorities-begin-testing-after-pneumonia-cases-in-central-China-MRPvtFbCve/index.html |język = en}}</ref>, a na początku stycznia 2020 r. wszczęto dochodzenie w tej sprawie<ref>{{Cytuj |tytuł = Mystery pneumonia virus probed in China |czasopismo = BBC News |data = 2020-01-03 |data dostępu = 2020-05-06 |url = https://www.bbc.com/news/world-asia-china-50984025 |język = en-GB}}</ref>. Przypadki te miały głównie związek z [[Huananan Seafood Wholesale Market]]<ref>{{Cytuj |autor = Aylin Woodward |tytuł = Both the new coronavirus and SARS outbreaks likely started in Chinese ‘wet markets’. Historic photos show what the markets looked like. |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = Business Insider |url = https://www.businessinsider.com/wuhan-coronavirus-chinese-wet-market-photos-2020-1}}</ref> i dlatego uważa się, że wirus ten ma [[Choroby odzwierzęce|pochodzenie odzwierzęce]]<ref>{{Cytuj |tytuł = [The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) in China] |data = 2020-02-17 |data dostępu = 2020-05-06 |czasopismo = Zhonghua liu xing bing xue za zhi = Zhonghua liuxingbingxue zazhi |pmid = 32064853 |doi =10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003 |wolumin =41 |numer =2 |s=145–151 |język = zh en}}</ref>[[Choroby odzwierzęce|.]] Wirus, który spowodował wybuch epidemii, znany jest jako [[SARS-CoV-2]], nowo odkryty wirus blisko spokrewniony z [[Koronawirusy|koronawirusami]] [[Nietoperze|nietoperzy]]<ref>{{Cytuj |autor = Stanley Perlman |tytuł = Another Decade, Another Coronavirus |czasopismo = The New England Journal of Medicine |data = 2020-02-20 |data dostępu = 2020-05-06 |issn = 0028-4793 |wolumin = 382 |numer = 8 |s = 760–762 |doi = 10.1056/NEJMe2001126 |pmid = 31978944 |pmc = 7121143}}</ref> i [[Łuskowce|łuskowców]]<ref>{{Cytuj |autor = Tao Zhang, Qunfu Wu, Zhigang Zhang |tytuł = Probable Pangolin Origin of SARS-CoV-2 Associated with the COVID-19 Outbreak |czasopismo = Current Biology |data = 2020-03-19 |data dostępu = 2020-05-06 |issn = 0960-9822 |doi = 10.1016/j.cub.2020.03.022 |pmid = 32197085 |pmc = 7156161}}</ref> oraz z [[Wirus SARS|SARS-CoV]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update |data = 2020-02-14 |url = https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/SARS-CoV-2-risk-assessment-14-feb-2020.pdf}}</ref>. Zgodnie z [[Konsensus naukowy|konsensusem naukowym]], [[COVID-19]] jest pochodzenia naturalnego<ref>{{Cytuj |tytuł = The COVID-19 coronavirus epidemic has a natural origin, scientists say |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = EurekAlert! |url = https://www.eurekalert.org/pub_releases/2020-03/sri-tcc031720.php |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Kristian G. Andersen, Andrew Rambaut, W. Ian Lipkin, Edward C. Holmes, Robert F. Garry |tytuł = The proximal origin of SARS-CoV-2 |czasopismo = Nature Medicine |data = 2020-03-17 |data dostępu = 2020-05-06 |issn = 1078-8956 |s = 1–3 |doi = 10.1038/s41591-020-0820-9 |pmid = 32284615 |pmc = 7095063}}</ref>.
{{Osobny artykuł|Pandemia COVID-19 według państw}}Instytucje służby zdrowia w [[Wuhan]] w [[Hubei]] ([[Chiny]]) poinformowały 31 grudnia 2019 r. o grupie przypadków [[Wirusy|wirusowego]] [[Zapalenie płuc|zapalenia płuc]] o nieznanej przyczynie<ref>{{Cytuj |tytuł = Coronavirus disease (COVID-19) outbreak |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = www.who.int |url = https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = 27 cases of viral pneumonia reported in central China’s Wuhan City |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = news.cgtn.com |url = https://news.cgtn.com/news/2019-12-31/Authorities-begin-testing-after-pneumonia-cases-in-central-China-MRPvtFbCve/index.html |język = en}}</ref>, a na początku stycznia 2020 r. wszczęto dochodzenie w tej sprawie<ref>{{Cytuj |tytuł = Mystery pneumonia virus probed in China |czasopismo = BBC News |data = 2020-01-03 |data dostępu = 2020-05-06 |url = https://www.bbc.com/news/world-asia-china-50984025 |język = en-GB}}</ref>. Przypadki te miały głównie związek z [[Huananan Seafood Wholesale Market]]<ref>{{Cytuj |autor = Aylin Woodward |tytuł = Both the new coronavirus and SARS outbreaks likely started in Chinese ‘wet markets’. Historic photos show what the markets looked like. |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = Business Insider |url = https://www.businessinsider.com/wuhan-coronavirus-chinese-wet-market-photos-2020-1}}</ref> i dlatego uważa się, że wirus ten ma [[Choroby odzwierzęce|pochodzenie odzwierzęce]]<ref>{{Cytuj |tytuł = [The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) in China] |data = 2020-02-17 |data dostępu = 2020-05-06 |czasopismo = Zhonghua liu xing bing xue za zhi = Zhonghua liuxingbingxue zazhi |pmid = 32064853 |doi =10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003 |wolumin =41 |numer =2 |s=145–151 |język = zh en}}</ref>[[Choroby odzwierzęce|.]] Wirus, który spowodował wybuch epidemii, znany jest jako [[SARS-CoV-2]], nowo odkryty wirus blisko spokrewniony z [[Koronawirusy|koronawirusami]] [[Nietoperze|nietoperzy]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Stanley Perlman |tytuł = Another Decade, Another Coronavirus |czasopismo = The New England Journal of Medicine |data = 2020-02-20 |data dostępu = 2020-05-06 |issn = 0028-4793 |wolumin = 382 |numer = 8 |s = 760–762 |doi = 10.1056/NEJMe2001126 |pmid = 31978944 |pmc = 7121143}}</ref> i [[Łuskowce|łuskowców]]<ref>{{Cytuj |autor = Tao Zhang, Qunfu Wu, Zhigang Zhang |tytuł = Probable Pangolin Origin of SARS-CoV-2 Associated with the COVID-19 Outbreak |czasopismo = Current Biology |data = 2020-03-19 |data dostępu = 2020-05-06 |issn = 0960-9822 |doi = 10.1016/j.cub.2020.03.022 |pmid = 32197085 |pmc = 7156161}}</ref> oraz z [[Wirus SARS|SARS-CoV]]<ref name=":1">{{Cytuj |autor = |tytuł = Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update |data = 2020-02-14 |url = https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/SARS-CoV-2-risk-assessment-14-feb-2020.pdf}}</ref>. Zgodnie z [[Konsensus naukowy|konsensusem naukowym]], [[COVID-19]] jest pochodzenia naturalnego<ref>{{Cytuj |tytuł = The COVID-19 coronavirus epidemic has a natural origin, scientists say |data dostępu = 2020-05-06 |opublikowany = EurekAlert! |url = https://www.eurekalert.org/pub_releases/2020-03/sri-tcc031720.php |język = en}}</ref><ref name=":2">{{Cytuj |autor = Kristian G. Andersen, Andrew Rambaut, W. Ian Lipkin, Edward C. Holmes, Robert F. Garry |tytuł = The proximal origin of SARS-CoV-2 |czasopismo = Nature Medicine |data = 2020-03-17 |data dostępu = 2020-05-06 |issn = 1078-8956 |s = 1–3 |doi = 10.1038/s41591-020-0820-9 |pmid = 32284615 |pmc = 7095063}}</ref>.


=== Liczba przypadków ===
=== Liczba przypadków ===
Linia 100: Linia 100:
</gallery>[[Plik:FHM-Covid-19-Undvik-smitta-a4-polska raster.svg|thumb|Plakat informacyjny, jak ochronić siebie i innych przed zarażaniem COVID-19|alt=]]
</gallery>[[Plik:FHM-Covid-19-Undvik-smitta-a4-polska raster.svg|thumb|Plakat informacyjny, jak ochronić siebie i innych przed zarażaniem COVID-19|alt=]]


== Objawy ==
== Rozprzestrzenianie się, objawy i zapobieganie chorobie ==
{{Osobny artykuł|COVID-19}}
{{Osobny artykuł|COVID-19}}
[[Inkubacja (choroba)|Okres inkubacji]], czyli okres między ekspozycją organizmu na wirusa a początkiem objawów wynosi zwykle około pięciu dni, ale może wynosić od dwóch do czternastu dni<ref name="CDC2020Over222" /><ref name="pathogenesis">{{cytuj pismo|nazwisko=Rothan |imię=H.A. |nazwisko2=Byrareddy |imię2=S.N. |tytuł=The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak |url=https://www.researchgate.net/publication/339515532|czasopismo=Journal of Autoimmunity |strony=102433 |data=luty 2020 |pmid=32113704 |doi=10.1016/j.jaut.2020.102433}}</ref>.
⚫
Wirus zazwyczaj rozprzestrzenia się [[Zakażenie kropelkowe|drogą kropelkową]], przenosząc się z jednej osoby na drugą poprzez kropelki oddechowe wydzielane podczas np. kaszlu i kichania<ref name="WHO2020QA">{{cytuj stronę |url= https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses |tytuł=Q&A on coronaviruses |opublikowany = Światowa Organizacja Zdrowia|data=11 lutego 2020 |data dostępu=24 lutego 2020}}</ref><ref name="CDC2020Over222">{{cytuj stronę |url= https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html |tytuł=Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) |data=10 lutego 2020 |opublikowany =US Centers for Disease Control and Prevention |data dostępu=11 February 2020}}</ref>, lecz może rozprzestrzeniać się również poprzez dotykanie zanieczyszczonych powierzchni, a następnie dotykanie twarzy<ref name="WHO2020QA" />. Wirus może rozprzestrzeniać się jeszcze zanim pojawią się objawy choroby, a najbardziej zakaźny jest u osób, u których pojawiły się objawy<ref>{{cytuj stronę |url= https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html |tytuł=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) |data=16 marca 2020 |opublikowany =Centers for Disease Control and Prevention| cytat = People are thought to be most contagious when they are most symptomatic (the sickest)... Some spread might be possible before people show symptoms.|data dostępu=22 marca 2020}}</ref>.


[[Inkubacja (choroba)|Okres inkubacji]], czyli okres między ekspozycją organizmu na wirusa a początkiem objawów wynosi zwykle około pięciu dni, ale może wynosić od dwóch do czternastu dni<ref name="CDC2020Over222" /><ref name="pathogenesis">{{cytuj pismo|nazwisko=Rothan |imię=H.A. |nazwisko2=Byrareddy |imię2=S.N. |tytuł=The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak |url=https://www.researchgate.net/publication/339515532|czasopismo=Journal of Autoimmunity |strony=102433 |data=luty 2020 |pmid=32113704 |doi=10.1016/j.jaut.2020.102433}}</ref>. Typowymi objawami chorobowymi są: gorączka, kaszel i duszność<ref name="CDC2020Over222" /><ref name="pathogenesis" />. W przebiegu choroby może dochodzić do powikłań, w tym do [[Zapalenie płuc|zapalenia płuc]] i [[Zespół ostrej niewydolności oddechowej|zespołu ostrej niewydolności oddechowej]]. Osobami szczególnie narażonymi na ciężki przebieg choroby są osoby starsze, osoby z [[Choroby układu krążenia|chorobami układu krążenia]], [[Choroby układu oddechowego|chorobami płuc]] oraz [[Cukrzyca|cukrzycą]]<ref name="CDC2020SocialSpacing">{{cytuj stronę|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/high-risk-complications.html |tytuł=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) |opublikowany=US Centers for Disease Control and Prevention |data=11 lutego 2020 |data dostępu=22 marca 2020}}</ref>.
Typowymi objawami chorobowymi są: gorączka, kaszel i duszność<ref name="CDC2020Over222" /><ref name="pathogenesis" />. W przebiegu choroby może dochodzić do powikłań, w tym do [[Zapalenie płuc|zapalenia płuc]] i [[Zespół ostrej niewydolności oddechowej|zespołu ostrej niewydolności oddechowej]]. Osobami szczególnie narażonymi na ciężki przebieg choroby są osoby starsze, osoby z [[Choroby układu krążenia|chorobami układu krążenia]], [[Choroby układu oddechowego|chorobami płuc]] oraz [[Cukrzyca|cukrzycą]]<ref name="CDC2020SocialSpacing">{{cytuj stronę|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/high-risk-complications.html |tytuł=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) |opublikowany=US Centers for Disease Control and Prevention |data=11 lutego 2020 |data dostępu=22 marca 2020}}</ref>.

== Przyczyny ==

=== Wirologia ===
{{Główny artykuł|SARS-CoV-2}}
Wirus SARS-CoV-2 jest nowym szczepem, po raz pierwszy wyizolowanym z trzech osób z zapaleniem płuc związanym z grupą przypadków ostrej choroby układu oddechowego w Wuhan<ref name=":1" />. Wszystkie cechy nowego wirusa SARS-CoV-2 występują w spokrewnionych koronawirusach w przyrodzie<ref name=":2" />. SARS-CoV-2 jest ściśle związany z SARS-CoV i uważa się, że ma pochodzenie odzwierzęce<ref name=":0" />.

=== Drogi transmisji ===
⚫
Wirus zazwyczaj rozprzestrzenia się [[Zakażenie kropelkowe|drogą kropelkową]], przenosząc się z jednej osoby na drugą poprzez kropelki oddechowe wydzielane podczas np. kaszlu i kichania<ref name="WHO2020QA">{{cytuj stronę |url= https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses |tytuł=Q&A on coronaviruses |opublikowany = Światowa Organizacja Zdrowia|data=11 lutego 2020 |data dostępu=24 lutego 2020}}</ref><ref name="CDC2020Over222">{{cytuj stronę |url= https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html |tytuł=Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) |data=10 lutego 2020 |opublikowany =US Centers for Disease Control and Prevention |data dostępu=11 February 2020}}</ref>, lecz może rozprzestrzeniać się również poprzez dotykanie zanieczyszczonych powierzchni, a następnie dotykanie twarzy<ref name="WHO2020QA" />. Wirus może rozprzestrzeniać się jeszcze zanim pojawią się objawy choroby, a najbardziej zakaźny jest u osób, u których pojawiły się objawy<ref>{{cytuj stronę |url= https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html |tytuł=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) |data=16 marca 2020 |opublikowany =Centers for Disease Control and Prevention| cytat = People are thought to be most contagious when they are most symptomatic (the sickest)... Some spread might be possible before people show symptoms.|data dostępu=22 marca 2020}}</ref>.


== Diagnostyka ==
⚫
[[Szczepionka]] ani skuteczne [[leki przeciwwirusowe]] nie są dostępne, choć szereg instytucji w wielu krajach wdrożyło prace nad ich opracowaniem<ref name=caltech>{{cytuj stronę| url = https://wyborcza.pl/7,75400,25810409,to-czubek-gory-lodowej-slynny-wirusolog-david-ho-o-koronawirusie.html| tytuł = „To czubek góry lodowej”. Słynny wirusolog David Ho o koronawirusie i chorobie COVID-19| autor = Lori Dajose| opublikowany = Gazeta Wyborcza| data = 22 marca 2020| data dostępu = 22 marca 2020}}</ref>. Stosowana [[Leczenie|terapia]] polega na leczeniu objawowym i terapii wspomagającej (niewydolność oddechową). Zalecane środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się wirusa to: mycie rąk, zakrywanie ust podczas kaszlu, utrzymywanie dystansu od innych ludzi, ograniczenie bezpośrednich kontaktów, oraz monitorowanie i [[Izolacja (medycyna)|izolacja]] osób podejrzanych o zakażenie<ref name="WHO2020QA" /><ref name="CDC2020Over222" /><ref name="CDC2020SocialSpacing" />.
{{Zobacz też|COVID-19#Diagnozowanie||bez kropki=}}
⚫
COVID-19 może być wstępnie zdiagnozowany na podstawie objawów i potwierdzony za pomocą badania [[Reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkrypcją|łańcuchowej reakcji polimerazy z odwrotną transkrypcją (RT-PCR)]] zakażonej wydzieliny lub obrazowania metodą [[Tomografia komputerowa|tomografii komputerowej]] klatki piersiowej<ref>{{Cytuj |tytuł = CT provides best diagnosis for COVID-19 |data dostępu = 2020-05-25 |opublikowany = ScienceDaily |url = https://www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200226151951.htm |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Ai T, Yang Z, Hou H, Zhan C, Chen C |tytuł = Correlation of Chest CT and RT-PCR Testing in Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in China: A Report of 1014 Cases |data = 2020-02-26 |data dostępu = 2020-05-25 |opublikowany = Radiology |pmid = 32101510 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32101510/ |język = en}}</ref>. Istotne dla rozpoznania skali i możliwości kontroli nad pandemią jest prowadzenie testów na obecność koronawirusa<ref>{{cytuj stronę| url = https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,25795884,liczba-testow-na-koronawirusa-w-roznych-krajach.html| tytuł = Testy na koronawirusa. WHO zaleca: jak najwięcej testów! A co robi Polska?| autor = Danuta Pawłowska| opublikowany = Gazeta Wyborcza| data = 17 marca 2020| cytat = – Mamy jasny przekaz do wszystkich krajów: testować, testować, testować. Każdego podejrzanego o zakażenie. Jeśli wynik będzie pozytywny, izolujcie ich, ustalcie, kto był z nimi w bliskim kontakcie nawet dwa dni przed wystąpieniem symptomów, i przeprowadźcie testy również tych osób – mówił w poniedziałek dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia Tedros Adhanom Ghebreyesus.| data dostępu = 22 marca 2020}}</ref>. Z brakami w dostępności tego rodzaju testów mierzy się szereg państw<ref name="caltech" />.


== Leczenie i zapobieganie ==
⚫
Istotne dla rozpoznania skali i możliwości kontroli nad pandemią jest prowadzenie testów na obecność koronawirusa<ref>{{cytuj stronę| url = https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,25795884,liczba-testow-na-koronawirusa-w-roznych-krajach.html| tytuł = Testy na koronawirusa. WHO zaleca: jak najwięcej testów! A co robi Polska?| autor = Danuta Pawłowska| opublikowany = Gazeta Wyborcza| data = 17 marca 2020| cytat = – Mamy jasny przekaz do wszystkich krajów: testować, testować, testować. Każdego podejrzanego o zakażenie. Jeśli wynik będzie pozytywny, izolujcie ich, ustalcie, kto był z nimi w bliskim kontakcie nawet dwa dni przed wystąpieniem symptomów, i przeprowadźcie testy również tych osób – mówił w poniedziałek dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia Tedros Adhanom Ghebreyesus.| data dostępu = 22 marca 2020}}</ref>. Z brakami w dostępności tego rodzaju testów mierzy się szereg państw<ref name=caltech />.
{{Zobacz też|Leczenie eksperymentalne COVID-19||bez kropki=}}
⚫
[[Szczepionka]] ani skuteczne [[leki przeciwwirusowe]] nie są dostępne, choć szereg instytucji w wielu krajach wdrożyło prace nad ich opracowaniem<ref name="caltech">{{cytuj stronę| url = https://wyborcza.pl/7,75400,25810409,to-czubek-gory-lodowej-slynny-wirusolog-david-ho-o-koronawirusie.html| tytuł = „To czubek góry lodowej”. Słynny wirusolog David Ho o koronawirusie i chorobie COVID-19| autor = Lori Dajose| opublikowany = Gazeta Wyborcza| data = 22 marca 2020| data dostępu = 22 marca 2020}}</ref>. Stosowana [[Leczenie|terapia]] polega na leczeniu objawowym i terapii wspomagającej (niewydolność oddechową). Zalecane środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się wirusa to: mycie rąk, zakrywanie ust podczas kaszlu, utrzymywanie dystansu od innych ludzi, ograniczenie bezpośrednich kontaktów, oraz monitorowanie i [[Izolacja (medycyna)|izolacja]] osób podejrzanych o zakażenie<ref name="WHO2020QA" /><ref name="CDC2020Over222" /><ref name="CDC2020SocialSpacing" />.


== Historia ==
== Historia ==

Wersja z 23:47, 25 maj 2020

Pandemia COVID-19
Ilustracja
Potwierdzone przypadki COVID-19 na świecie
(stan na 17 maja 2020)

     Potwierdzone ≥1 000 000

     Potwierdzone 100 000–999 999

     Potwierdzone 10 000–99 999

     Potwierdzone 1000–9999

     Potwierdzone 100–999

     Potwierdzone 10–99

     Potwierdzone 1–9

Choroba

COVID-19

Wirus

SARS-CoV-2

Lokalizacja

 świat

Pierwsze wystąpienie

 Chiny (Wuhan)

Data wystąpienia

od 17 listopada 2019[1][2]
(1630 dni temu)

Potwierdzone przypadki

globalnie – 5 175 476[3]
(w tym UE/EOG i Wielka Brytania – 1 344 641[3])

Ofiary śmiertelne

globalnie – 338 039[3]
(w tym UE/EOG i Wielka Brytania – 161 438[3])

Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Multimedia w Wikimedia Commons

Pandemia COVID-19 – światowa pandemia zakaźnej choroby COVID-19 wywoływanej przez koronawirusa SARS-CoV-2[4]. Epidemia rozpoczęła się 17 listopada 2019 w mieście Wuhan, w prowincji Hubei w środkowych Chinach, a 11 marca 2020 została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za pandemię[5][6][1][2].

Do 23 maja 2020 odnotowano blisko 5,18 mln przypadków zachorowań na COVID-19 w 187 państwach i terytoriach, w tym ponad 338 tys. zgonów i blisko 2,09 mln przypadków wyzdrowień[3][7].

W okresie od listopada 2019 do stycznia 2020 zachorowania pojawiały się głównie w mieście Wuhan, w środkowych Chinach, ale już w połowie stycznia wirus rozprzestrzenił się w całych Chinach[1][2]. W drugiej połowie lutego ogniska zakażeń z setkami chorych wybuchły w Korei Południowej, we Włoszech oraz w Iranie. Od 4 marca 2020 są notowane zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w Polsce[8]. 13 marca 2020 WHO podała, że epicentrum pandemii koronawirusa stała się Europa[9]. Chorzy zarejestrowani zostali na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy.

W skali międzynarodowej zostały podjęte działania w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się zachorowań. Ograniczono podróże, wprowadzono kwarantanny i godziny policyjne, odroczono lub odwołano szereg wydarzeń sportowych, religijnych i kulturalnych[10]. W Chinach i w Korei Południowej wprowadzono środki policyjne[11][12][13]. Część państw zamknęła granice lub wprowadziła ograniczenia ruchu granicznego, w tym przylotów pasażerów, oraz restrykcje wobec osób przekraczających granice[14][15]. Wprowadzono kontrole na lotniskach i dworcach kolejowych[16]. W związku z wybuchem pandemii w 177 państwach na poziomie krajowym lub lokalnym zostały zamknięte szkoły i uniwersytety, co w wymiarze globalnym dotknęło blisko 1,27 miliarda uczniów i studentów (72,4%)[17].

Pandemia doprowadziła w wymiarze światowym do zakłóceń społeczno-ekonomicznych[18] oraz powszechnych obaw o niedobory dostaw żywności i podstawowych środków, w konsekwencji powodując panikę w wykupywaniu towarów[19][20][21]. W internecie i mediach zaczęły szerzyć się teorie spiskowe oraz dezinformacja dotyczące wirusa[22][23]. Odnotowano szereg przypadków ksenofobii i rasizmu wobec Chińczyków i innych mieszkańców Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej[24][25].

Epidemiologia

 Osobny artykuł: Pandemia COVID-19 według państw
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Instytucje służby zdrowia w Wuhan w Hubei (Chiny) poinformowały 31 grudnia 2019 r. o grupie przypadków wirusowego zapalenia płuc o nieznanej przyczynie[26][27], a na początku stycznia 2020 r. wszczęto dochodzenie w tej sprawie[28]. Przypadki te miały głównie związek z Huananan Seafood Wholesale Market[29] i dlatego uważa się, że wirus ten ma pochodzenie odzwierzęce[30]. Wirus, który spowodował wybuch epidemii, znany jest jako SARS-CoV-2, nowo odkryty wirus blisko spokrewniony z koronawirusami nietoperzy[31] i łuskowców[32] oraz z SARS-CoV[33]. Zgodnie z konsensusem naukowym, COVID-19 jest pochodzenia naturalnego[34][35].

Liczba przypadków

W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

źródło danych do wykresu:[36]

Liczba przypadków odnosi się do liczby osób, które zostały przebadane na obecność COVID-19, i których test został uznany za dodatni zgodnie z oficjalnymi protokołami[37]. Wiele krajów na początku przyjęło oficjalną politykę, aby nie przeprowadzać testów wśród osób mających jedynie łagodne objawy[38][39]. W analizie wczesnej fazy wybuchu epidemii trwającej do 23 stycznia oszacowano, że 86 procent zakażeń COVID-19 nie zostało wykrytych, a te nieudokumentowane zakażenia były źródłem 79 procent udokumentowanych przypadków[40]. W kilku innych badaniach, z wykorzystaniem różnych metod, oszacowano, że liczba zakażeń w wielu krajach może być znacznie większa niż liczba odnotowanych przypadków[41][42].

Liczba zgonów

 Z tym tematem związana jest kategoria: Zmarli na COVID-19.
  • Mapa świata pokazująca liczbę zgonów na 1 milion mieszkańców
    Mapa świata pokazująca liczbę zgonów na 1 milion mieszkańców
  • Liczba zgonów na 1 milion mieszkańców, Europa
    Liczba zgonów na 1 milion mieszkańców, Europa
  • Liczba zgonów na 100 osób zarażonych, Europa
    Liczba zgonów na 100 osób zarażonych, Europa
Plakat informacyjny, jak ochronić siebie i innych przed zarażaniem COVID-19

Objawy

 Osobny artykuł: COVID-19.

Okres inkubacji, czyli okres między ekspozycją organizmu na wirusa a początkiem objawów wynosi zwykle około pięciu dni, ale może wynosić od dwóch do czternastu dni[43][44].

Typowymi objawami chorobowymi są: gorączka, kaszel i duszność[43][44]. W przebiegu choroby może dochodzić do powikłań, w tym do zapalenia płuc i zespołu ostrej niewydolności oddechowej. Osobami szczególnie narażonymi na ciężki przebieg choroby są osoby starsze, osoby z chorobami układu krążenia, chorobami płuc oraz cukrzycą[45].

Przyczyny

Wirologia

 Główny artykuł: SARS-CoV-2.

Wirus SARS-CoV-2 jest nowym szczepem, po raz pierwszy wyizolowanym z trzech osób z zapaleniem płuc związanym z grupą przypadków ostrej choroby układu oddechowego w Wuhan[33]. Wszystkie cechy nowego wirusa SARS-CoV-2 występują w spokrewnionych koronawirusach w przyrodzie[35]. SARS-CoV-2 jest ściśle związany z SARS-CoV i uważa się, że ma pochodzenie odzwierzęce[31].

Drogi transmisji

Wirus zazwyczaj rozprzestrzenia się drogą kropelkową, przenosząc się z jednej osoby na drugą poprzez kropelki oddechowe wydzielane podczas np. kaszlu i kichania[46][43], lecz może rozprzestrzeniać się również poprzez dotykanie zanieczyszczonych powierzchni, a następnie dotykanie twarzy[46]. Wirus może rozprzestrzeniać się jeszcze zanim pojawią się objawy choroby, a najbardziej zakaźny jest u osób, u których pojawiły się objawy[47].

Diagnostyka

 Zobacz też: COVID-19#Diagnozowanie.

COVID-19 może być wstępnie zdiagnozowany na podstawie objawów i potwierdzony za pomocą badania łańcuchowej reakcji polimerazy z odwrotną transkrypcją (RT-PCR) zakażonej wydzieliny lub obrazowania metodą tomografii komputerowej klatki piersiowej[48][49]. Istotne dla rozpoznania skali i możliwości kontroli nad pandemią jest prowadzenie testów na obecność koronawirusa[50]. Z brakami w dostępności tego rodzaju testów mierzy się szereg państw[51].

Leczenie i zapobieganie

 Zobacz też: Leczenie eksperymentalne COVID-19.

Szczepionka ani skuteczne leki przeciwwirusowe nie są dostępne, choć szereg instytucji w wielu krajach wdrożyło prace nad ich opracowaniem[51]. Stosowana terapia polega na leczeniu objawowym i terapii wspomagającej (niewydolność oddechową). Zalecane środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się wirusa to: mycie rąk, zakrywanie ust podczas kaszlu, utrzymywanie dystansu od innych ludzi, ograniczenie bezpośrednich kontaktów, oraz monitorowanie i izolacja osób podejrzanych o zakażenie[46][43][45].

Historia

Pierwsze przypadki nowej choroby wywołującej zapalenie płuc odnotowano w połowie grudnia 2019 roku wśród mieszkańców związanych z rynkiem zwierząt i owoców morza w Wuhanie[52][53]. Następnie chińscy naukowcy zidentyfikowali nowego koronawirusa[54], który okazał się podobny pod względem sekwencji genetycznej do wirusa SARS wywołującego ciężki ostry zespół oddechowy (SARS)[55][56][57][58]. Wirus ten najprawdopodobniej pochodził od zwierzęcia sprzedawanego na lokalnym rynku spożywczym, tak zwanym mokrym targu[59][60].

Mapa zakażeń według państw
Mapa zakażeń według prowincji Chin

     Potwierdzone 1–9

     Potwierdzone 10–99

     Potwierdzone 100–499

     Potwierdzone 500–999

     Potwierdzone 1000–9999

     Potwierdzone ≥10000

Mapa zakażeń według państw Europy

     Potwierdzone 10–99

     Potwierdzone 10–99

     Potwierdzone 100–999

     Potwierdzone 1000–9999

     Potwierdzone 10 000–99 999

     Potwierdzone ≥100 000

Mapa zakażeń per capita według państw świata

     0–50 zakażeń na 1 milion mieszkańców

     50–200 zakażeń na 1 milion mieszkańców

     200–500 zakażeń na 1 milion mieszkańców

     500–2000 zakażeń na 1 milion mieszkańców

     2000+ zakażeń na 1 milion mieszkańców

Wirus rozprzestrzenił się na inne chińskie prowincje w pierwszej połowie stycznia 2020. Rozwój zakażeń ułatwiało przemieszczanie się ludności podczas chińskiego nowego roku. 13 stycznia potwierdzono pierwszą osobę zarażoną wirusem SARS-CoV-2 poza granicami Chin, w Tajlandii[61]. 20 stycznia zgłoszono gwałtowny wzrost liczby przypadków w Chinach (prawie 140 nowych pacjentów), w tym u dwóch osób w Pekinie i jednej w Shenzhen[62]. Premier Li Keqiang wezwał do podjęcia zdecydowanych i skutecznych działań w celu zapobiegania i kontroli epidemii zapalenia płuc spowodowanej przez nowego koronawirusa[63].

Początkowo Światowa Organizacja Zdrowia postanowiła nie uznawać epidemii za stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym. WHO uprzednio ostrzegła, że możliwe jest dalsze szerzenie się choroby[64].

24 stycznia potwierdzono pierwszy przypadek zakażenia w Europie. Zakażenie zdiagnozowano u dwóch osób: jednej w Paryżu, a drugiej w Bordeaux[65]. 27 stycznia Mongolia zamknęła granicę lądową z Chinami do 2 marca. Zamknięto także szkoły i uniwersytety oraz zabroniono organizacji imprez masowych[66].

28 stycznia 2020 liczba zmarłych z powodu wirusa przekroczyła 100[67]. 30 stycznia Światowa Organizacja Zdrowia uznała zachorowania za stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym, powołując się na 7711 przypadków głównie w Chinach i 83 przypadki w 18 innych państwach[68]. Linie lotnicze, takie jak Air France, Lufthansa czy United Airlines, ograniczyły połączenia z Chinami[69].

W trzech regionach Rosji zamknięto przejścia graniczne z Chinami. Ograniczenia dotyczą Żydowskiego Obwodu Autonomicznego, obwodu amurskiego i Kraju Chabarowskiego[70]. 30 stycznia premier Rosji Michaił Miszustin tymczasowo ograniczył ruch na 16 z ogółem 25 przejść granicznych z Chińską Republiką Ludową[71].

2 lutego 2020 zmarł pierwszy chory poza granicami Chin – przybyły w styczniu z Wuhanu na Filipiny[72]. 4 lutego 2020 liczba zarażonych według oficjalnych komunikatów przekroczyła 20 tysięcy (zmarło do tego czasu 427 osób, a wyzdrowiało 667)[73]. 10 lutego 2020 liczba zarażonych w Chinach przekroczyła 40 tys.[74], a następnego dnia liczba zmarłych przekroczyła 1000[75]. Liczba 2000 ofiar wirusa została przekroczona 19 lutego 2020 i tego samego dnia liczba zdiagnozowanych zakażonych osiągnęła liczbę 75 tys.[76], a liczba zakażonych poza Chinami kontynentalnymi przekroczyła 1000[77].

19 lutego Rosja zdecydowała się zamknąć granicę z Chinami[78].

W drugiej połowie lutego pojawiać zaczęły się większe ogniska zakażeń poza granicami Chin. Od 5 do 22 lutego liczba zdiagnozowanych przypadków zakażeń na wycieczkowcu „Diamond Princess” wzrosła z 25 do 634. W Korei Południowej w ciągu kilku dni liczba przypadków wzrosła do 23 lutego z kilkudziesięciu do ponad 600. We Włoszech, gdzie przed 21 lutego znane były 3 przypadki zakażeń, w ciągu dwóch kolejnych dni zdiagnozowano 152 osoby zakażone i stwierdzono 3 zgony. W tym czasie choroba wykryta została w południowo-zachodniej Azji – w Libanie, Izraelu i Iranie, przy czym w tym ostatnim w ciągu kilku dni do 23 lutego stwierdzono 8 przypadków śmierci i co najmniej 43 osoby zakażone[74][79]. 25 lutego ogólna liczba zarażonych przekroczyła 80 tys., przy czym w Chinach znacząco udało się ograniczyć liczbę nowych zakażeń. Niejasna sytuacja panuje w Iranie, gdzie kwestionowane jako zaniżone są dane podawane oficjalnie o ofiarach i liczbie zakażonych[80].

23 lutego Iran zamknął przejścia graniczne z Afganistanem, Turkmenistanem, Turcją i Pakistanem[81][82], natomiast Irak i Kuwejt zawiesiły loty do Iranu[83]. Tego samego dnia premier Włoch Giuseppe Conte ogłosił plan awaryjny związany z kryzysem sanitarnym[84], natomiast w Korei Południowej ogłoszono „najwyższy alert sanitarny”[85]. Następnego dnia w Iranie zamknięto szkoły i granicę Iranu z Armenią[86][87]. Unia Europejska zapowiedziała, że na powstrzymanie koronawirusa przeznaczy 230 mln euro[88]. Cudzoziemcy przybywający do Korei Północnej poddawani są kwarantannie[89].

26 lutego Arabia Saudyjska zagroziła Rosji zerwaniem porozumienia dotyczącego ropy naftowej[90]. W związku z epidemią rząd Litwy ogłosił sytuację nadzwyczajną[91]. Departament Stanu USA oskarżył Rosję o prowadzenie w Internecie kampanii dezinformacji w sprawie koronawirusa[92]. 27 lutego władze Arabii Saudyjskiej zabroniły pielgrzymek do Mekki i Medyny[93]; tego samego dnia w Japonii zamknięto do końca kwietnia wszystkie szkoły[94]. Odwołano wspólne manewry wojskowe Korei Południowej i Stanów Zjednoczonych w Seulu[95]. Linie lotnicze WizzAir odwołały część lotów do Włoch[96]. 28 lutego w Singapurze zastosowano test serologiczny do śledzenia drogi zakażeń[97], organizacji imprez masowych zabroniono w Szwajcarii[98] oraz we Francji[99]. W Skandynawii linie lotnicze ograniczyły rejsy po Europie[100]. Państwa grupy G7 zapowiedziały, że wesprą finansowo walkę z koronawirusem[101]. Władze Nepalu zabroniły mieszkańcom kraju wyjazdów do krajów zarażonych koronawirusem[102]. W Indiach odwołano ćwiczenia morskie w Zatoce Bengalskiej[103]. 4 marca władze Arabii Saudyjskiej zabroniły pielgrzymek do Mekki i Medyny[104]. Następnego dnia w Wielkiej Brytanii upadła brytyjska linia lotnicza Flybe, co przyśpieszyć miał spadek przewozów pasażerskich wiązany z obawami przed zachorowaniem na COVID-19[105][106]. Firma Sony zamknęła biura w Wielkiej Brytanii, Francji i w Polsce[107]. 6 marca w Betlejem w Izraelu zamknięto Bazylikę Narodzenia Pańskiego[108], natomiast UEFA odsunęła włoskich sędziów od prowadzenia meczów w pucharach[109]. 7 marca w Słowenii minister zdrowia Ales Sabre zakazał organizacji imprez masowych[110].

27 lutego zakażeni zarejestrowani byli już niemal w 50 państwach na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Liczba nowych zachorowań poza Chinami przekroczyła liczbę takich przypadków w Chinach, gdzie systematycznie ich liczba malała[111]. 28 lutego WHO oceniła ryzyko rozprzestrzeniania się i wzrostu zagrożeń związanych z chorobą COVID-19 jako bardzo wysokie[112].

2 marca przekroczona została liczba 3 tysięcy ofiar śmiertelnych wirusa, liczba zakażonych przekroczyła 90 tys. w sumie w 76 państwach[74]. W ciągu poprzedzającej doby liczba nowych zachorowań w różnych państwach poza Chinami była już 9-krotnie większa od liczby nowych przypadków w Chinach[113]. 6 marca przekroczona została liczba 100 000 zarejestrowanych zachorowań w całym świecie[114].

11 marca dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia Tedros Adhanom Ghebreyesus określił rozwój choroby jako „pandemię”[115].

13 marca przekroczona została liczba 5 tys. zgonów spowodowanych koronawirusem przy ok. 140 tys. zarejestrowanych zakażeń w 135 państwach (ponad 70 tys. z nich to osoby już wyleczone). 18 marca przekroczona została liczba 8 tys. zgonów i 200 tys. zakażeń zarejestrowanych (wyleczonych było tego dnia ponad 80 tys.). 19 marca dzienna liczba zmarłych przekroczyła po raz pierwszy liczbę tysiąca (w sumie liczba zmarłych sięgnęła 10 tysięcy). 21 marca liczba zarejestrowanych zakażonych przekroczyła 300 tys. Trzy dni później zakażonych było ponad 400 tys., a dzienna liczba ofiar przekroczyła dwa tysiące. 25 marca przekroczona została liczba 20 tys. ofiar zakażenia wirusem, a następnego dnia liczba zakażonych przekroczyła 0,5 miliona osób[116]. W ostatnich dniach marca krajem z największą liczbą zakażonych stały się Stany Zjednoczone, gdzie 27 marca ich liczba przekroczyła 100 tys.[117] 2 kwietnia liczba zmarłych przekroczyła 50 tys., a zarejestrowanych zakażonych milion. 8 kwietnia było ich już 1,5 miliona, a dwa dni później liczba zmarłych przekroczyła 100 tys.[116] 15 kwietnia 2020 została przekroczona liczba dwóch milionów zarejestrowanych zachorowań[118][119][116]. 25 kwietnia liczba zarejestrowanych zmarłych z powodu COVID-19 przekroczyła 200 tys.[120] 9 maja liczba zarejestrowanych chorych osiągnęła 4 miliony osób[121][116].

Skutki

Wpływ na gospodarkę

Opustoszałe półki w australijskim supermarkecie

Pojawienie się ognisk choroby z setkami chorych poza Chinami, w tym w Europie spowodowało 24 lutego 2020 znaczące spadki na giełdach całego świata, w tym rekordowe w skali kilku lat[122]. Także Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie odnotowała najsilniejszy spadek od czterech lat[123], w tym notowania indeksu WIG20[123]. Następnego dnia w USA mocno spadły ceny ropy naftowej[124]. 3 marca w Stanach Zjednoczonych spadł indeks Fed o 0,5%[125]. Następnego dnia w Polsce z powodu przypadku koronawirusa na WIG20 spadły notowania 19 spółek[126]. Na obawy o wpływ choroby COVID-19 na światową ekonomię nałożył się konflikt między OPEC i Rosją skutkujący 9 marca największym jednodniowym spadkiem cen ropy naftowej od 30 lat, co z kolei spowodowało kolejne silne spadki notowań na giełdach światowych. Na New York Stock Exchange wstrzymano obrót akcjami po kwadransie, w ciągu którego akcje straciły 7% wartości. W ciągu pierwszych 9 dni marca 2020 akcje notowane na giełdach całego świata straciły na wartości 9 bilionów dolarów amerykańskich[127].

Braki w zaopatrzeniu

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Kilka przypadków niedoborów zaopatrzenia przypisuje się wybuchowi epidemii, co wynika z globalnego wzrostu wykorzystania wyposażenia do walki z ogniskami choroby, paniki przy zakupach (która w kilku miejscach doprowadziła do wyczyszczenia półek z podstawowych produktów spożywczych, takich jak żywność, papier toaletowy i woda butelkowana) oraz zakłóceń w działalności zakładów i operacji logistycznych[128].

Wpływ na kulturę

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Pandemia głęboko dotknęła sektory sztuk performatywnych i dziedzictwa kulturowego, wpływając zarówno na działalność organizacji, jak też na osoby prywatne — zarówno te zatrudnione, jak i te pracujące samodzielnie — na całym świecie. Organizacje zajmujące się sztuką i kulturą starały się podtrzymywać swoją misję (często finansowaną ze środków publicznych) zapewniania dostępu do dziedzictwa kulturowego społeczeństwu, utrzymywania bezpieczeństwa swoich pracowników i społeczeństwa oraz wspierania artystów tam, gdzie było to możliwe. Do marca 2020 roku, na całym świecie i w różnym stopniu, muzea, biblioteki, teatry i inne instytucje kulturalne zostały zamknięte na czas nieokreślony, a ich wystawy, wydarzenia i przedstawienia zostały odwołane lub przełożone[129].

Wpływ na politykę

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Pandemia wpłynęła na systemy polityczne wielu krajów, powodując zawieszenie działalności legislacyjnej[130], izolację lub śmierć wielu polityków[131], a także zmianę harmonogramu wyborów z powodu obaw przed rozprzestrzenianiem się wirusa[132].

Wpływ na edukację

     Zamykanie szkół w całym kraju

     Lokalne zamknięcia szkół

     Brak zamykania szkół

     Brak danych

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Pandemia COVID-19 dotknęła systemy edukacyjne na całym świecie, prowadząc do niemal całkowitego zamknięcia wielu szkół, uniwersytetów i college'ów.

Większość władz na całym świecie tymczasowo zamknęła instytucje edukacyjne, próbując powstrzymać rozprzestrzenianie się COVID-19[133]. Według stanu na dzień 24 maja 2020 r. około 1,725 mld uczniów jest obecnie dotkniętych skutkami zamknięcia szkół w odpowiedzi na pandemię. Według monitoringu UNICEF-u 153 kraje wdrażają obecnie zamykanie szkół w całym kraju, a 24 wdrażają zamykanie szkół na szczeblu lokalnym, co ma wpływ na około 98,6% światowej populacji uczniów. Obecnie otwarte są szkoły w 10 krajach[134].

Zamykanie szkół ma wpływ nie tylko na uczniów, nauczycieli i ich rodziny[135], ale ma również daleko idące konsekwencje gospodarcze i społeczne[136][137]. Zamknięcia szkół w odpowiedzi na pandemię rzuciły światło na różne kwestie społeczne i gospodarcze, w tym zadłużenie uczniów[138], naukę przez internet[139][140], brak dostępu do żywności[141] i bezdomność[142][143], a także dostęp do opieki nad dziećmi[144], opieki zdrowotnej[145], mieszkań[146], Internetu[147] i usług dla osób niepełnosprawnych[148]. Skutki pandemii były bardziej dotkliwe dla dzieci znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i ich rodzin, powodując przerwę w nauce, zaburzenia w odżywianiu, problemy z opieką nad dziećmi i wynikające z tego koszty ekonomiczne dla rodzin, które nie mogły pracować[149].

Dezinformacja

Według szeregu źródeł od stycznia 2020 prowadzona jest operacja dezinformacyjna wykorzystująca koronawirus SARS-CoV-2. Prowadzona jest w internecie na platformach społecznościowych oraz przez prokremlowskie media. W założeniach jest identyczna do operacji dezinformacyjnej z lat 80. XX wieku, prowadzonej przez ZSRR (KGB) – Operation INFEKTION, która m.in. przedstawiała wirus HIV jako rzekomą „amerykańską broń biologiczną”[150][151][152][153][154][155][156][157].

3 marca 2020 potwierdzono, że został użyty unijny system szybkiego ostrzegania i monitorowania poważnych przypadków dezinformacji celem przeciwdziałania dezinformacji wykorzystującej koronawirus SARS-CoV-2[158]. Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Věra Jourová poinformowała, że narzędzie to zostało zastosowane do wymiany wiedzy między państwami członkowskimi UE, a także partnerami grupy G7 na temat dezinformacji „pochodzącej ze źródeł zewnętrznych”[158]. Dzień wcześniej doszło do spotkania w którym uczestniczyli przedstawiciele m.in. Google, Facebook, Twitter i Microsoft, aby omówić sposoby ograniczenia przepływu dezinformacji online dotyczącej koronawirusa[158]. Według oświadczenia Jourovej: „Wszyscy uczestnicy spotkania potwierdzili, że wykryli różne rodzaje dezinformacji lub fake news w Internecie i podjęli szereg działań w celu ich rozwiązania. Przykłady dezinformacji obejmują fałszywe środki zaradcze, które mają rzekomo na celu zaradzenie zagrożeniu i mogą być szkodliwe dla zdrowia (np. picie wybielacza w celu zabicia wirusa lub wkładanie octu do nozdrzy, aby uniknąć zarażenia) lub mistyfikację na temat pochodzenia wirusa oraz sposobu i prędkości, z jaką się rozprzestrzenia”[158].

9 marca 2020 brytyjski rząd utworzył jednostkę ds. przeciwdziałania dezinformacji, z uwagi na działalność grupy państw „wykorzystujących kryzys koronawirusa”[159][160]. Eksperci mają m.in. współpracować z firmami prowadzącymi media społecznościowe w celu ochrony Wielkiej Brytanii przed fałszywymi informacjami[159][160]. Brytyjska narodowa służba zdrowia (NHS) współpracuje m.in. z Twitterem w celu zawieszania fałszywych kont[161]. Niektóre z tych kont np. udają profile szpitali i usiłują wprowadzać niedokładne informacje na temat liczby przypadków zakażeń[161].

Według szefa sztabu obrony Kanady gen. Jonathana Vance występują oznaki internetowych działań dezinformacyjnych zmierzających do zasiania paniki z powodu COVID-19[161]. Będą również podejmowane wysiłki ze strony państwowych i niepaństwowych aktorów (przestrzeni informacyjnej), aby dyskredytować kroki państw podejmowane w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2[161].

Osoby LGBT i ich związki bywają niesłusznie oskrażane przez przedstawicieli instytucji medialnych[162], politycznych[163], religijnych[164][165][166][167][168][169][170] (również osoby świeckie będące motywowane religijnie[171]), jak i niektórych zwolenników teorii spiskowych[172] o spowodowanie pandemii koronawirusa lub ich wina jest sugerowana (np. w sondażu sugerującym, jakoby koronawirus miał być karą boską[173]).

Przypisy

  1. ↑ a b c Coronavirus: China’s first confirmed Covid-19 case traced back to November 17 [online], scmp.com, 13 marca 2020 [dostęp 2020-03-21] (ang.).
  2. ↑ a b c The first COVID-19 case originated on November 17, according to Chinese officials searching for 'patient zero' [online], businessinsider.com, 13 marca 2020 [dostęp 2020-03-21] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), COVID-19: Situation update worldwide [online], ecdc.europa.eu [dostęp 2020-05-23] (ang.).
  4. ↑ Coronavirus disease 2019 [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-03-15].
  5. ↑ Coronavirus: COVID-19 Is Now Officially A Pandemic, WHO Says [online], NPR.org [dostęp 2020-03-11] (ang.).
  6. ↑ World Health Organization (WHO), BREAKING „We have therefore made the assessment that COVID19 can be characterized as a pandemic” [online], @WHO, 11 marca 2020 [dostęp 2020-03-11] (ang.).
  7. ↑ Coronavirus COVID-19 Global Cases [online], Johns Hopkins University, 23 maja 2020 [dostęp 2020-05-23].
  8. ↑ Pierwszy przypadek koronawirusa w Polsce [online], Ministerstwo Zdrowia, 4 marca 2020 [dostęp 2020-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-04].
  9. ↑ WHO: Europa stała się epicentrum pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 [online], Puls Medycyny, 13 marca 2020 [dostęp 2020-03-23].
  10. ↑ Coronavirus Cancellations: An Updating List [online], The New York Times, 16 marca 2020.
  11. ↑ Coronavirus: Shanghai neighbour Zhejiang imposes draconian quarantine [online], South China Morning Post, 6 lutego 2020 [dostęp 2020-02-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-06].
  12. ↑ Sarah Marsh, Four cruise ship passengers test positive in UK – as it happened, The Guardian, 23 lutego 2020, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-02-23].
  13. ↑ ja:新型肺炎流行の中国、７億８０００万人に「移動制限」 [online], CNN Japan.
  14. ↑ David Nikel, Denmark Closes Border To All International Tourists For One Month [online], Forbes [dostęp 2020-03-13].
  15. ↑ Coronavirus: Poland to close borders to foreigners, quarantine returnees [online], Reuters/The Straits Times, 14 marca 2020 [dostęp 2020-03-13].
  16. ↑ Coronavirus Update: Masks And Temperature Checks In Hong Kong [online], Nevada Public Radio [dostęp 2020-01-26].
  17. ↑ COVID-19 Educational Disruption and Response [online], UNESCO, 8 maja 2020 [dostęp 2020-05-08].
  18. ↑ Here Comes the Coronavirus Pandemic: Now, after many fire drills, the world may be facing a real fire [online], The New York Times, 29 lutego 2020 [dostęp 2020-03-22].
  19. ↑ Liz Weston, Stop panic-buying toilet paper: How to stock up smart, emergency or not [online], MarketWatch [dostęp 2020-03-19].
  20. ↑ Jade Scipioni, Why there will soon be tons of toilet paper, and what food may be scarce, according to supply chain experts [online], CNBC, 18 marca 2020 [dostęp 2020-03-22].
  21. ↑ The Coronavirus Outbreak Could Disrupt the U.S. Drug Supply [online], Council on Foreign Relations [dostęp 2020-03-22].
  22. ↑ Rosie Perper, As the coronavirus spreads, one study predicts that even the best-case scenario is 15 million dead and a $2.4 trillion hit to global GDP [online], Business Insider/Yahoo! News, 5 marca 2020.
  23. ↑ Rachel Clamp, Coronavirus and the Black Death: spread of misinformation and xenophobia shows we haven’t learned from our past [online], The Conversation, 5 marca 2020 [dostęp 2020-03-14].
  24. ↑ Nylah Burton: The coronavirus exposes the history of racism and „cleanliness”. Vox, 7 lutego 2020. [dostęp 9 February 2020].
  25. ↑ Fears of new virus trigger anti-China sentiment worldwide. The Korea Times, 2 lutego 2020.
  26. ↑ Coronavirus disease (COVID-19) outbreak [online], www.who.int [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  27. ↑ 27 cases of viral pneumonia reported in central China’s Wuhan City [online], news.cgtn.com [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  28. ↑ Mystery pneumonia virus probed in China, „BBC News”, 3 stycznia 2020 [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  29. ↑ Aylin Woodward, Both the new coronavirus and SARS outbreaks likely started in Chinese ‘wet markets’. Historic photos show what the markets looked like. [online], Business Insider [dostęp 2020-05-06].
  30. ↑ [The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) in China], „Zhonghua liu xing bing xue za zhi = Zhonghua liuxingbingxue zazhi”, 41 (2), 2020, s. 145–151, DOI: 10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003, PMID: 32064853 [dostęp 2020-05-06] (chiń. • ang.).
  31. ↑ a b Stanley Perlman, Another Decade, Another Coronavirus, „The New England Journal of Medicine”, 382 (8), 2020, s. 760–762, DOI: 10.1056/NEJMe2001126, ISSN 0028-4793, PMID: 31978944, PMCID: PMC7121143 [dostęp 2020-05-06].
  32. ↑ Tao Zhang, Qunfu Wu, Zhigang Zhang, Probable Pangolin Origin of SARS-CoV-2 Associated with the COVID-19 Outbreak, „Current Biology”, 2020, DOI: 10.1016/j.cub.2020.03.022, ISSN 0960-9822, PMID: 32197085, PMCID: PMC7156161 [dostęp 2020-05-06].
  33. ↑ a b Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update [online], 14 lutego 2020.
  34. ↑ The COVID-19 coronavirus epidemic has a natural origin, scientists say [online], EurekAlert! [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  35. ↑ a b Kristian G. Andersen i inni, The proximal origin of SARS-CoV-2, „Nature Medicine”, 2020, s. 1–3, DOI: 10.1038/s41591-020-0820-9, ISSN 1078-8956, PMID: 32284615, PMCID: PMC7095063 [dostęp 2020-05-06].
  36. ↑ COVID-19 situation reports [online], WHO [dostęp 2020-05-21] (ang.).
  37. ↑ Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases [online], www.who.int [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  38. ↑ Elena G. Sevillano, Pablo Linde, Sonia Vizoso, 640,000 rapid coronavirus tests arrive in Spain [online], EL PAÍS, 23 marca 2020 [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  39. ↑ Special Report: Italy and South Korea virus outbreaks reveal disparity in deaths and tactics, „Reuters”, 13 marca 2020 [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  40. ↑ Ruiyun Li i inni, Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (SARS-CoV2), „Science (New York, N.y.)”, 2020, DOI: 10.1126/science.abb3221, ISSN 0036-8075, PMID: 32179701, PMCID: PMC7164387 [dostęp 2020-05-06].
  41. ↑ Hien Lau i inni, Internationally lost COVID-19 cases, „Journal of Microbiology, Immunology, and Infection”, 2020, DOI: 10.1016/j.jmii.2020.03.013, ISSN 1684-1182, PMID: 32205091, PMCID: PMC7102572 [dostęp 2020-05-06].
  42. ↑ Report 13 – Estimating the number of infections and the impact of non-pharmaceutical interventions on COVID-19 in 11 European countries [online], Imperial College London [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  43. ↑ a b c d Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV). US Centers for Disease Control and Prevention, 10 lutego 2020. [dostęp 11 February 2020].
  44. ↑ a b H.A. Rothan, S.N. Byrareddy. The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak. „Journal of Autoimmunity”, s. 102433, luty 2020. DOI: 10.1016/j.jaut.2020.102433. PMID: 32113704. 
  45. ↑ a b Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). US Centers for Disease Control and Prevention, 11 lutego 2020. [dostęp 22 marca 2020].
  46. ↑ a b c Q&A on coronaviruses. Światowa Organizacja Zdrowia, 11 lutego 2020. [dostęp 24 lutego 2020].
  47. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Centers for Disease Control and Prevention, 16 marca 2020. [dostęp 22 marca 2020]. Cytat: People are thought to be most contagious when they are most symptomatic (the sickest)... Some spread might be possible before people show symptoms.
  48. ↑ CT provides best diagnosis for COVID-19 [online], ScienceDaily [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  49. ↑ T. Ai i inni, Correlation of Chest CT and RT-PCR Testing in Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in China: A Report of 1014 Cases, „{{{czasopismo}}}”, Radiology, 2020, PMID: 32101510 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  50. ↑ Danuta Pawłowska: Testy na koronawirusa. WHO zaleca: jak najwięcej testów! A co robi Polska?. Gazeta Wyborcza, 17 marca 2020. [dostęp 22 marca 2020]. Cytat: – Mamy jasny przekaz do wszystkich krajów: testować, testować, testować. Każdego podejrzanego o zakażenie. Jeśli wynik będzie pozytywny, izolujcie ich, ustalcie, kto był z nimi w bliskim kontakcie nawet dwa dni przed wystąpieniem symptomów, i przeprowadźcie testy również tych osób – mówił w poniedziałek dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia Tedros Adhanom Ghebreyesus.
  51. ↑ a b Lori Dajose: „To czubek góry lodowej”. Słynny wirusolog David Ho o koronawirusie i chorobie COVID-19. Gazeta Wyborcza, 22 marca 2020. [dostęp 22 marca 2020].
  52. ↑ Jane Parry, Pneumonia in China: lack of information raises concerns among Hong Kong health workers [online], bmj.com, 8 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-26] (ang.).
  53. ↑ 武汉市卫生健康委员会关于不明原因的病毒性肺炎情况通报 [online], health.people.com.cn, 6 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-26] (chiń.).
  54. ↑ Novel Coronavirus (2019-nCoV). World Health Organization. [dostęp 2020-01-26].
  55. ↑ David S.I. Hui i inni, The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China, „International Journal of Infectious Diseases”, 91, 2020, s. 264–266, DOI: 10.1016/j.ijid.2020.01.009.
  56. ↑ Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757 [online], ProMED-mail [dostęp 2020-01-21] (ang.).
  57. ↑ Zhuang Pinghui, Mandy Zuo, Jerry Wu, Wuhan pneumonia: how the search for the source of the mystery illness unfolded [online], South China Morning Post, 15 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-21] (ang.).
  58. ↑ Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome, [w:] Nucleotide [online], National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine [dostęp 2020-01-21] (ang.).
  59. ↑ Huang Tzu-ti, Wild animals sold at seafood market blamed for viral outbreak in China [online], Taiwan News, 23 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-25] (ang.).
  60. ↑ Jason Beaubien: Why Wet Markets Are The Perfect Place To Spread Disease. NPR, 29 stycznia 2020. (ang.).
  61. ↑ Novel Coronavirus – Thailand (ex-China). [w:] Disease outbreak news [on-line]. World Health Organization, 14 stycznia 2020. [dostęp 2020-01-25].
  62. ↑ China confirms sharp rise in cases of SARS-like virus across the country [online], france24.com [dostęp 2020-01-23].
  63. ↑ 郭凯, Chinese premier stresses curbing viral pneumonia epidemic – Chinadaily.com.cn [online], chinadaily.com.cn [dostęp 2020-01-23].
  64. ↑ Statement on the meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus 2019 (n-CoV) on 23 January 2020 [online], who.int [dostęp 2020-01-23] (ang.).
  65. ↑ Dwa przypadki koronawirusa we Francji. To pierwsze zakażenia w Europie [online], rmf24.pl [dostęp 2020-01-24] (pol.).
  66. ↑ Mongolia closes China border to cars, shuts schools over virus fears. alarabiya.net. [dostęp 2020-02-10]. (ang.).
  67. ↑ James Griffiths: Death toll from Wuhan coronavirus tops 100 as infection rate accelerates. CNN, 2020-01-28. [dostęp 2020-01-28].
  68. ↑ Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV). who.int. [dostęp 2020-02-06]. (ang.).
  69. ↑ Koronawirus. Air France, Lufthansa i United Airlines. Kolejne linie zawieszają połączenia z Chinami. gazeta.pl, 2020-01-31. [dostęp 2020-02-10].
  70. ↑ Russia Blocks Chinese Tour Groups, Closes Border Crossings as Coronavirus Spreads. themoscowtimes.com, 2020-01-29. [dostęp 2020-02-10]. (ang.).
  71. ↑ Распоряжение от 30 января 2020 г. No 140-р. government.ru. [dostęp 2020-02-10]. (ros.).
  72. ↑ Coronavirus: First death outside China reported in Philippines. BBC News. [dostęp 2020-02-02].
  73. ↑ 2019-nCoV Global Cases. Johns Hopkins CSSE. [dostęp 2020-02-04].
  74. ↑ a b c Tracking coronavirus: Map, data and timeline. bnonews.com. [dostęp 2020-02-29].
  75. ↑ Joshua Berlinger, Jenni Marsh, Amy Woodyatt: Coronavirus death toll surpasses 1,000 in mainland China. [w:] CNN [on-line]. [dostęp 2020-02-11].
  76. ↑ Coronavirus COVID-19 Global Cases. Johns Hopkins CSSE. [dostęp 2020-02-19].
  77. ↑ Ben Westcott, Adam Renton: Coronavirus death toll rises above 2,000 worldwide. CNN. [dostęp 2020-02-19].
  78. ↑ Koronawirus z Chin. Rosja zamyka granicę dla chińskich obywateli, wp.pl., 2020-02-19.
  79. ↑ Italy’s coronavirus outbreak is the biggest outside Asia. CNN. [dostęp 2020-02-23].
  80. ↑ Coronavirus deaths rise in Iran and South Korea as Italy grapples with outbreak. [w:] CNN [on-line]. [dostęp 2020-02-25].
  81. ↑ Iran odcinany od świata. Zamknięte granice przez wirusa, Rzeczpospolita, 23.02.2020.
  82. ↑ کرونا در ایران؛ افغانستان، پاکستان و ترکیه مرزهای خود با ایران را بستند, „BBC News فارسی” [dostęp 2020-02-23] (pers.).
  83. ↑ کرونا در ایران؛ سازمان بهداشت جهانی: مرگ چهار نفر ظرف ۴۸ ساعت در ایران بسیار نگران‌کننده است, „BBC News فارسی”, 21 lutego 2020 [dostęp 2020-02-23] (pers.).
  84. ↑ Koronawirus. Premier Włoch ogłosił plan awaryjny. W Korei Płd. najwyższy alert sanitarny, Gazeta.pl., 23.02.2020.
  85. ↑ Koronawirus. Premier Włoch ogłosił plan awaryjny. W Korei Płd. najwyższy alert sanitarny, Gazeta.pl., 23.02.2020.
  86. ↑ Zamknięte szkoły, zamknięte granice, 12 ofiar śmiertelnych.
  87. ↑ Kolejne kraje zamykają granice z Iranem. Strach przed koronawirusem na Bliskim Wschodzie, natemat.pl., 23 lutego 2020.
  88. ↑ UE przeznaczy 230 mln euro na walkę z koronawirusem, Puls Biznesu, 24-02-2020.
  89. ↑ Coronavirus: North Korea quarantines foreigners. BBC News, 2019-02-24. [dostęp 2020-03-02].
  90. ↑ Arabia Saudyjska może zerwać porozumienie naftowe z Rosją przez koronawirusa, Biznes Alert, 26 lutego 2020.
  91. ↑ Koronawirus: Rząd Litwy ogłosił sytuację nadzwyczajną, interia.pl., 26 lutego 2020.
  92. ↑ Koronawirus: Departament Stanu oskarża Rosję o dezinformację, interia.pl., 26 lutego 2020.
  93. ↑ Arabia Saudyjska nie wpuści pielgrzymów do Mekki i Medyny, Rzeczpospolita.pl., 27 lutego 2020.
  94. ↑ Japonia zamyka szkoły przez koronawirusa. Pierwsze zakażenia w Danii i Estonii. Chiny: Opanujemy epidemię do końca kwietnia, wpolityce.pl., 27 lutego 2020.
  95. ↑ Sojusznicze armie odwołują wspólne manewry. Powodem szybko rozprzestrzeniający się koronawirus, TVN24, 27 lutego 2020.
  96. ↑ Wizz Air odwołuje część rejsów do Włoch, Business Insider Polska, 27 lutego 2020.
  97. ↑ Koronawirus. W Singapurze zastosowano test serologiczny do śledzenia drogi zakażeń [online], gazeta.pl, 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-11].
  98. ↑ Z powodu koronawirusa w Szwajcarii zakazano imprez masowych [online], businessinsider.pl, 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-11].
  99. ↑ 16 nowych zakażeń koronawirusem we Francji. Anulowano szereg imprez [online], Gazeta Prawna, 29 lutego 2020 [dostęp 2020-03-11].
  100. ↑ Koronawirus. Kolejne linie lotnicze ograniczają rejsy w Europie [online], Business Insider, 3 marca 2020.
  101. ↑ Globalny impuls podatkowy na koronawirusa. Najbogatsze kraje łączą siły, Business Insider, 3 marca 2020.
  102. ↑ Nepal: Zakaz pracy w krajach dotkniętych koronawirusem, wnp.pl., 03-03-2020.
  103. ↑ Indie: Z powodu koronawirusa odwołano międzynarodowe ćwiczenia morskie, wnp.pl., 03-03-2020.
  104. ↑ Wierni z zakazem pielgrzymowania. Królestwo obawia się koronawirusa, TVN24, 4 marca 2020.
  105. ↑ Twarde lądowanie Flybe. Koronawirus przyspieszył upadek linii lotniczej, Business Insider, 5 marca 2020.
  106. ↑ Alastair Jamieson: Flybe collapses as COVID-19 triggers fall in airline bookings. [w:] Euronews [on-line]. 2020-03-05. [dostęp 2020-03-05].
  107. ↑ Elektroniczny gigant zamyka biura przez koronawirusa. Także w Polsce, Business Insider Polska, 05.03.2020.
  108. ↑ Betlejem odcięte od świata. Bazylika Narodzenia Pańskiego zamknięta, RMF 24, 6 marca 2020.
  109. ↑ UEFA odsunęła włoskich sędziów od prowadzenia meczów w pucharach [online], onet.pl, 6 marca 2020 [dostęp 2020-03-11].
  110. ↑ Co dalej z MŚ w lotach? Słoweński minister zdrowia zakazał imprez z udziałem ponad 500 widzów, onet.pl., 2020-03-07.
  111. ↑ More new coronavirus cases outside China than inside. [w:] CNN [on-line]. [dostęp 2020-02-27].
  112. ↑ Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 39. WHO. [dostęp 2020-02-29].
  113. ↑ Coronavirus death toll tops 3,000. CNN. [dostęp 2020-03-02].
  114. ↑ Live updates: Coronavirus cases rise across the world. CNN. [dostęp 2020-03-06].
  115. ↑ WHO: chorobę wywoływaną przez koronawirusa można scharakteryzować jako pandemię [online], TVN24 [dostęp 2020-03-11].
  116. ↑ a b c d COVID-19 Coronavirus Outbreak. [w:] Worldometer [on-line]. 2020-05-09. [dostęp 2020-05-09].
  117. ↑ Nicole Chavez, Jason Hanna, Christina Maxouris: US coronavirus cases reach more than 101,000 as reported deaths hit new daily high. CNN, 2020-03-28. [dostęp 2020-03-29].
  118. ↑ Sam Wong, Adam Vaughan, Conrad Quilty-Harper, Layal Liverpool: Covid-19 latest: Worldwide coronavirus cases pass 2 million. [w:] New Scientist [on-line]. 15 kwietnia 2020. [dostęp 2020-04-16].
  119. ↑ Yasemin Saplakoglu: More than 2 million people worldwide have contracted COVID-19. [w:] LiveScience [on-line]. Future US, Inc., 15 kwietnia 2020. [dostęp 2020-04-16].
  120. ↑ Coronavirus: Worldwide death toll climbs to 200,000. BBC News. [dostęp 2020-04-25].
  121. ↑ Worldwide COVID-19 infections pass 4 million. [w:] Daily News Egypt [on-line]. 2020-05-09. [dostęp 2020-05-09].
  122. ↑ FTSE 100 sees biggest drop in over four years. [w:] BBC News [on-line]. [dostęp 2020-02-24].
  123. ↑ a b Koronawirus infekuje giełdy. Na GPW największe spadki od czterech lat. businessinsider.com.pl, 2020-02-24. [dostęp 2020-03-07].
  124. ↑ Koronawirus znów uderzył w ceny ropy naftowej. businessinsider.com.pl, 2020-02-25. [dostęp 2020-03-07].
  125. ↑ Nadzwyczajna reakcja Fed na koronawirusa. Stopy procentowe ostro w dół. businessinsider.com.pl, 2020-03-03. [dostęp 2020-03-07].
  126. ↑ Giełda reaguje na pierwszy przypadek koronawirusa w Polsce. businessinsider.com.pl, 2020-03-04. [dostęp 2020-03-07].
  127. ↑ Laura He, Clare Duffy, Julia Horowitz: US stocks halted after falling 7%. Global stocks plunge as oil crashes and coronavirus fear spreads. CNN Business, 2020-03-09. [dostęp 2020-03-09].
  128. ↑ Kelly Tyko, Jessica Guynn and Mike Snider, Coronavirus fears empty store shelves of toilet paper, bottled water, masks as shoppers stock up [online], USA TODAY [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  129. ↑ Here are the museums that have closed (so far) due to coronavirus [online], www.theartnewspaper.com [dostęp 2020-05-25].
  130. ↑ Ryan Tumilty, Federal government announces aggressive measures to battle COVID-19 as parliament suspended until April [online], 13 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  131. ↑ Darcy Palder, Amy Mackinnon, Coronavirus in the Corridors of Power [online], Foreign Policy [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  132. ↑ Nick Corasaniti, Stephanie Saul, 16 States Have Postponed Primaries During the Pandemic. Here’s a List., „The New York Times”, 22 maja 2020, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  133. ↑ +UNESCO, COVID-19 Educational Disruption and Response [online], UNESCO, 4 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  134. ↑ +UNESCO, COVID-19 Educational Disruption and Response [online], UNESCO, 4 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  135. ↑ Literacy Loss in Kindergarten Children during COVID-19 School Closures [online], osf.io [dostęp 2020-05-25].
  136. ↑ +UNESCO, Adverse consequences of school closures [online], UNESCO, 10 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  137. ↑ Jared Lindzon, School closures are starting, and they’ll have far-reaching economic impacts [online], Fast Company, 12 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  138. ↑ Josh Mitchell and Joshua Jamerson, Student-Loan Debt Relief Offers Support to an Economy Battered by Coronavirus, „Wall Street Journal”, 20 marca 2020, ISSN 0099-9660 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  139. ↑ +UNESCO, Distance learning solutions [online], UNESCO, 5 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  140. ↑ 'Clear as mud': schools ask for online learning help as coronavirus policy confusion persists [online], the Guardian, 23 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  141. ↑ Schools Race To Feed Students Amid Coronavirus Closures [online], NPR.org [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  142. ↑ BEN SESSOMS, Homeless students during the coronavirus pandemic: 'We have to make sure they're not forgotten' [online], Statesville.com [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  143. ↑ Esther Ngumbi, Coronavirus closings: Are colleges helping their foreign, homeless and poor students? [online], USA TODAY [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  144. ↑ Coronavirus Forces Families to Make Painful Childcare Decisions [online], Time [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  145. ↑ William Feuer, WHO officials warn health systems are 'collapsing' under coronavirus: 'This isn't just a bad flu season' [online], CNBC, 20 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  146. ↑ Sully Barrett, Coronavirus on campus: College students scramble to solve food insecurity and housing challenges [online], CNBC, 23 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  147. ↑ Chuck Jordan, Coronavirus outbreak shining an even brighter light on internet disparities in rural America [online], TheHill, 22 marca 2020 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  148. ↑ Education Dept. Says Disability Laws Shouldn't Get In The Way Of Online Learning [online], NPR.org [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  149. ↑ Reuters Inc, Coronavirus deprives nearly 300 million students of their schooling: UNESCO | The Telegram [online], www.thetelegram.com [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  150. ↑ Stara, dobra szkoła KGB w roli „odgrzewanego kotleta”, czyli amerykańskie pochodzenie koronawirusa [online], cyberdefence.pl, 31 stycznia 2020.
  151. ↑ EUvsDisinfo: Analyses and disinformation cases – Coronavirus [online], EUvsDisinfo [dostęp 2020-03-03] (ang.).
  152. ↑ Rosja prowadzi kampanię dezinformacyjną w sprawie koronawirusa [online], polskieradio.pl, 23 lutego 2020.
  153. ↑ US says Russia behind huge coronavirus disinformation campaign [online], dtnext.in, 22 lutego 2020 (ang.).
  154. ↑ Millions of tweets peddled conspiracy theories about coronavirus in other countries, an unpublished U.S. report says [online], washingtonpost.com, 29 lutego 2020 (ang.).
  155. ↑ Roughly 2 million tweets spread dangerous misinformation and hoaxes about the coronavirus, according to an unpublished State Department report [online], businessinsider.com, 1 marca 2020 (ang.).
  156. ↑ Coronavirus: Fake news is spreading fast [online], bbc.com, 26 lutego 2020 (ang.).
  157. ↑ Dezinformacja napędza lęk przed koronawirusem. Stoją za nia Rosjanie [online], newsweek.pl, 25 lutego 2020.
  158. ↑ a b c d EU Rapid Alert System used amid coronavirus disinformation campaign [online], euroactiv.com, 4 marca 2020 (ang.).
  159. ↑ a b UK Government sets up counter-disinformation unit [online], dailymail.co.uk, 9 marca 2020.
  160. ↑ a b Coronavirus: Unit set up to counter false claims [online], bbc.co.uk, 9 marca 2020.
  161. ↑ a b c d Murray Brewster, Send in the trolls: Canada braces for an online disinformation assault on COVID-19 [online], CBC, 14 marca 2020.
  162. ↑ Tom Porter: A guest host on Rush Limbaugh’s show said San Francisco is imposing a coronavirus lockdown because ‘it’s got all the gay guys there’. businessinsider.com, 2020-03-18. [dostęp 2020-03-19]. (ang.).
  163. ↑ Andrew Learmonth: Coronavirus is world 'reaping the judgment of God’. thenational.scot, 2020-04-02. [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
  164. ↑ Ksiądz na kazaniu o koronawirusie. Queer.pl, 2020-03-04. [dostęp 2020-03-04]. (pol.).
  165. ↑ Joanna Dzikowska: Ksiądz na mszy we Wrocławiu: Koronawirus to kara za homoseksualizm. Najlepszą obroną przed nim jest modlitwa. wyborcza.pl, 2020-03-03. [dostęp 2020-03-05]. (pol.).
  166. ↑ Patrick Kelleher: Homophobic rabbi claims coronavirus outbreak is God’s divine punishment for Pride parades. pinknews.co.uk. [dostęp 2020-03-10]. (ang.).
  167. ↑ Emma Powys Maurice: Right-wing pastor blames coronavirus on ‘LGBT sin’, because someone had to we guess. pinknews.co.uk, 2020-03-08. [dostęp 2020-03-10]. (ang.).
  168. ↑ Umberto Bacchi, Maria Georgieva, Thomson Reuters Foundation: LGBT+ group sues Ukraine religious figure linking coronavirus to gay marriage. reuters.com, 2020-04-13. [dostęp 2020-04-25]. (ang.).
  169. ↑ Koronawirus, zdaniem wrocławskiego księdza, to kara za homoseksualizm, aborcję i życie bez ślubu [online], Wprost, 3 marca 2020 [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  170. ↑ Prominent Iraqi cleric Moqtada al-Sadr blames coronavirus pandemic on gay marriage. alaraby.co.uk, 2020-03-28. [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
  171. ↑ Roberto Igual: SA man’s religious homophobia sparks fury on social media. mambaonline.com, 2020-04-28. [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
  172. ↑ Patrick Kelleher: Bigots are spreading conspiracy theories that gay people caused coronavirus using an old video from a Brazilian carnival. Pinknews, 2020-04-13. [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
  173. ↑ Aleksandra Kołodziejak: „Koronawirus to kara za gender i LGBT?” – pyta fanów profil Miasto Rzeszów. wyborcza.pl, 2020-03-18. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Pandemia COVID-19
Ameryka Płn.
Azja
Europa
Szczepienia
Szczepionki
Prawo
Pozostałe

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pandemia_COVID-19&oldid=59904123”