Regaliceratops: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Budowa: lit. |
z {{r|FarkeWolff&Tanke09}} |
||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
Nozdrze zewnętrzne nie odbiega od stosunku spotykanych u innych Chasmosaurinae z mastrychtu (ale nie z [[kampan]]u). Na ogonowym jego brzegu znajduje się róg nosowy{{r|Regaliceratops}}. |
Nozdrze zewnętrzne nie odbiega od stosunku spotykanych u innych Chasmosaurinae z mastrychtu (ale nie z [[kampan]]u). Na ogonowym jego brzegu znajduje się róg nosowy{{r|Regaliceratops}}. |
||
Kolejna cechą diagnostyczną był kostny rdzeń rogu nosowego przekraczający długość rdzeni rogów nadoczodołowych. Podobna cecha występowała u [[chasmozaur]]a czy ''[[Vagaceratops]]''. Kreatorzy ''Regaliceratops'' opisują go jako duży, stromy, prosty, kierujący się do góry i nieco do przodu . Mierzył on musiał jakieś 24-28 cm (nie zachował się w całości), co lokuje ''Regaliceratops'' wśród Ceratopsinae o najdłuższych rogach nosowych. Porównują róg do występującego u [[chasmozaur]]a, innego niż u [[Triceratopsini]]{{r|Regaliceratops}}. |
Kolejna cechą diagnostyczną był kostny rdzeń rogu nosowego przekraczający długość rdzeni rogów nadoczodołowych. Podobna cecha występowała u [[chasmozaur]]a czy ''[[Vagaceratops]]''{{r|Regaliceratops}}, w przeciwieństwie do mniejszego od rogów naoczodołowych rogu nowego triceratopsa{{r|FarkeWolff&Tanke09}}. Kreatorzy ''Regaliceratops'' opisują go jako duży, stromy, prosty, kierujący się do góry i nieco do przodu . Mierzył on musiał jakieś 24-28 cm (nie zachował się w całości), co lokuje ''Regaliceratops'' wśród Ceratopsinae o najdłuższych rogach nosowych. Porównują róg do występującego u [[chasmozaur]]a, innego niż u [[Triceratopsini]]{{r|Regaliceratops}}. Postuluje się, że Ceratopsidae używały swych rogów do walk wewnątrzgatunkowych{{r|FarkeWolff&Tanke09}}. |
||
Przegrodę przedszczękową tworzą przylegające kości przedszczękowe, w których od strony dziąsłowej znaleziono okienka międzyszczękowe charakterystyczne dla mastrychckich CHasmosaurinae. Z kolei tylną część kości wieńczy sunusoidalnego kształtu (w przeciwieństwie do triceratopsa czy ''[[Titanoceratops]]'') ''narial strut'', rozpórka nozdrzowa, nie stwierdza się zaś ''septal flange'', czyli kołnierza przegrodowego. Badacze wspominają też na zmierzający w kierunku głowowym, między kość szczękową a nosową, wyrostek głowowo-brzuszny tej kości, zwracając uwagę na jego stałą grubość. Kreatorzy rodzaju zwracają uwagę, że cecha ta spotykana jest u mastrychckich krewnych ''Regaliceratops'', jak ''[[Anchiceratops]]'' ale już nie wcześniejszych, z [[kampan]]u{{r|Regaliceratops}}. |
Przegrodę przedszczękową tworzą przylegające kości przedszczękowe, w których od strony dziąsłowej znaleziono okienka międzyszczękowe charakterystyczne dla mastrychckich CHasmosaurinae. Z kolei tylną część kości wieńczy sunusoidalnego kształtu (w przeciwieństwie do triceratopsa czy ''[[Titanoceratops]]'') ''narial strut'', rozpórka nozdrzowa, nie stwierdza się zaś ''septal flange'', czyli kołnierza przegrodowego. Badacze wspominają też na zmierzający w kierunku głowowym, między kość szczękową a nosową, wyrostek głowowo-brzuszny tej kości, zwracając uwagę na jego stałą grubość. Kreatorzy rodzaju zwracają uwagę, że cecha ta spotykana jest u mastrychckich krewnych ''Regaliceratops'', jak ''[[Anchiceratops]]'' ale już nie wcześniejszych, z [[kampan]]u{{r|Regaliceratops}}. |
||
| Linia 95: | Linia 95: | ||
<ref name="Eberth&Braman">{{Cytuj | autor = David A. Eberth, Dennis R. Braman | tytuł = A revised stratigraphy and depositional history for the Horseshoe Canyon Formation (Upper Cretaceous), southern Alberta plains | url = http://web.a.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=030d66f1-411b-4b74-97d3-865bc0797b9b%40sessionmgr4006 | czasopismo = Canadian Journal of Earth Sciences | wolumin = 49 | numer = 9 | data = 2012 | s = 1053-1086 | język = en}}</ref> |
<ref name="Eberth&Braman">{{Cytuj | autor = David A. Eberth, Dennis R. Braman | tytuł = A revised stratigraphy and depositional history for the Horseshoe Canyon Formation (Upper Cretaceous), southern Alberta plains | url = http://web.a.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=030d66f1-411b-4b74-97d3-865bc0797b9b%40sessionmgr4006 | czasopismo = Canadian Journal of Earth Sciences | wolumin = 49 | numer = 9 | data = 2012 | s = 1053-1086 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="Farke&09">{{Cytuj | autor = Farke, A. A., Sampson, S. D., Forster, C. A., & Loewen, M. A. | tytuł = Turanoceratops tardabilis—sister taxon, but not a ceratopsid | url = https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/51319406/s00114-009-0543-820170112-30939-1g8gcbl.pdf?1484235832=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DTuranoceratops_tardabilis_sister_taxon_b.pdf&Expires=1608901950&Signature=Yfs0Mv1Ivvn8OF8IctCRMZkO5j~8R6Dr8BYu87clXr9nwwXVM-CZO~dLFUJ~1CG9XzSbhLTxhgVCm1avkYzjUpQx~t0GNngKmCqlLzjycUEvtpuSP-ddFYyeh9swQpT2LqAC-Dhe1fcGp1jZNCyGqj8Tu402pm9uwTTAS54uDHmhFlIlwO2k8LiutmOmxnVymdFsVGPns76ZL8H5Tzj-Ova4TPsPafdHqRTEHF1~7DEwPtqtJWG8n7O-1mXIM74h4IIt0JDhpl88Fy6hIiQCHHeYq61Olam3JkyGeUI~~HGKoTQb8aKHSY8aybeypVOIqROlcDELr9GyGKYVsFPNwQ__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA | czasopismo = Naturwissenschaften | wolumin = 96 | numer = 7 | data = 2009 | s = 869-870 | język = en}}</ref> |
<ref name="Farke&09">{{Cytuj | autor = Farke, A. A., Sampson, S. D., Forster, C. A., & Loewen, M. A. | tytuł = Turanoceratops tardabilis—sister taxon, but not a ceratopsid | url = https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/51319406/s00114-009-0543-820170112-30939-1g8gcbl.pdf?1484235832=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DTuranoceratops_tardabilis_sister_taxon_b.pdf&Expires=1608901950&Signature=Yfs0Mv1Ivvn8OF8IctCRMZkO5j~8R6Dr8BYu87clXr9nwwXVM-CZO~dLFUJ~1CG9XzSbhLTxhgVCm1avkYzjUpQx~t0GNngKmCqlLzjycUEvtpuSP-ddFYyeh9swQpT2LqAC-Dhe1fcGp1jZNCyGqj8Tu402pm9uwTTAS54uDHmhFlIlwO2k8LiutmOmxnVymdFsVGPns76ZL8H5Tzj-Ova4TPsPafdHqRTEHF1~7DEwPtqtJWG8n7O-1mXIM74h4IIt0JDhpl88Fy6hIiQCHHeYq61Olam3JkyGeUI~~HGKoTQb8aKHSY8aybeypVOIqROlcDELr9GyGKYVsFPNwQ__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA | czasopismo = Naturwissenschaften | wolumin = 96 | numer = 7 | data = 2009 | s = 869-870 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="FarkeWolff&Tanke09">{{Cytuj | autor = Andrew A. Farke, Ewan DS Wolff, Darren H. Tanke | tytuł = Evidence of Combat in Triceratops | url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0004252 | czasopismo = PLoS One | wolumin = 4 | numer = 1 | data = 2009 | s = e4252 | język = en}}</ref> |
|||
<ref name="Lindgren&07">{{Cytuj | autor = Lindgren, J., Currie, P. J., Siverson, M., Rees, J., Cederstrom, P., & Lindgren, F | tytuł = The first neoceratopsian dinosaur remains from Europe | url = https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1475-4983.2007.00690.x | czasopismo = Palaeontology | wolumin = 50 | numer = 4 | data = 2007 | s = 929-937 | język = en}}</ref> |
<ref name="Lindgren&07">{{Cytuj | autor = Lindgren, J., Currie, P. J., Siverson, M., Rees, J., Cederstrom, P., & Lindgren, F | tytuł = The first neoceratopsian dinosaur remains from Europe | url = https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1475-4983.2007.00690.x | czasopismo = Palaeontology | wolumin = 50 | numer = 4 | data = 2007 | s = 929-937 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="Maidment&Barrett11">{{Cytuj | autor = Susannah CR Maidment, Paul M. Barrett | tytuł = A new specimen of Chasmosaurus belli (Ornithischia: Ceratopsidae), a revision of the genus, and the utility of postcrania in the taxonomy and systematics of ceratopsid dinosaurs | url = https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/11534969/MaidmentBarrett%2011%20-%20Chasmosaurus.pdf?1332150365=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DA_new_specimen_of_Chasmosaurus_belli_Orn.pdf&Expires=1608901386&Signature=MXXcEyClZmybAF~qRLkqPThyqirGfQ3Lz4Dup3p6nJwMN3w6zVYEUEGGmkI-QIlbsWdcLdfR1IWEuDGJBdIg71BlBgDCmDfgY6p-P2sIkEKn9N-O4IpN7Ur2IMPJ6T~S-xq1Kwxb9OCL93e9Kann8JAjSOfpMAgBXs5wb6AcHk8~RUaJatChsV-AmPzh2SgU159lQl5QkjoDJtwE-B3zTfopNFVIpBqxwQj9r5pwnWvHHuz3eZ4VzgzZtEMwL5X1lvCbu5TKAXH9l0KCp5aO2OcoZxi1bChA~0jn684OtE0XLT7H6b2AGGMz8bEalKHefvlFLukwfYiHR8Ta1UWYig__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA | czasopismo = Zootaxa | wolumin = 2963 | numer = 1 | data = 2011 | s = 1-47 | język = en}}</ref> |
<ref name="Maidment&Barrett11">{{Cytuj | autor = Susannah CR Maidment, Paul M. Barrett | tytuł = A new specimen of Chasmosaurus belli (Ornithischia: Ceratopsidae), a revision of the genus, and the utility of postcrania in the taxonomy and systematics of ceratopsid dinosaurs | url = https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/11534969/MaidmentBarrett%2011%20-%20Chasmosaurus.pdf?1332150365=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DA_new_specimen_of_Chasmosaurus_belli_Orn.pdf&Expires=1608901386&Signature=MXXcEyClZmybAF~qRLkqPThyqirGfQ3Lz4Dup3p6nJwMN3w6zVYEUEGGmkI-QIlbsWdcLdfR1IWEuDGJBdIg71BlBgDCmDfgY6p-P2sIkEKn9N-O4IpN7Ur2IMPJ6T~S-xq1Kwxb9OCL93e9Kann8JAjSOfpMAgBXs5wb6AcHk8~RUaJatChsV-AmPzh2SgU159lQl5QkjoDJtwE-B3zTfopNFVIpBqxwQj9r5pwnWvHHuz3eZ4VzgzZtEMwL5X1lvCbu5TKAXH9l0KCp5aO2OcoZxi1bChA~0jn684OtE0XLT7H6b2AGGMz8bEalKHefvlFLukwfYiHR8Ta1UWYig__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA | czasopismo = Zootaxa | wolumin = 2963 | numer = 1 | data = 2011 | s = 1-47 | język = en}}</ref> |
||
Wersja z 20:29, 26 gru 2020
| Regaliceratops | |||
| Brown & Henderson, 2015 | |||
| Okres istnienia: środkowy mastrycht 68,5–67,5 mln lat temu | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Regaliceratops | ||
| Gatunki | |||
| |||
Regaliceratops – wymarły rodzaj dinozaura, ceratopsa z rodziny Ceratopsidae. Był dużym czworonożnym roślinożercą o bogatych ornamentacjach czaszki[1].
Pozostałości należące do nieznanego wcześniej nauce rodzaju dinozaura znaleziono na północnym zachodzie Alberty, 164 km na południe od Calgary, w okolicy Waldron Flats w dorzeczu rzeki Oldman. Spoczywały pośród skał formacji St. Mary River datowanych na mastrycht, na samym stropie. Skamieniałości obejmują prawie kompletną, mierzącą nieco ponad półtora metra długości czaszkę, w której nie zachowała się tylko kość dziobowa, a w obrębie której uwagę zwracają niewielkich rozmiarów rogi zaoczodołowe, okazałe dodatkowe skostnienia (epiossifications) kryzy oraz duży róg kości nosowej. Budowa czaszki zwierzęcia pozwoliła Brownowi i Hendersonowi zaliczyć go do grupy Ceratopsia i rodziny Ceratopsidae, a w jej obrębie do podrodziny Chasmosaurinae. Regaliceratops okazał się zaawansowanym ewolucyjnie przedstawicielem Chasmosaurinae, przedstawicielem plemienia Triceratopsini. Do jego najbliższych krewnych zaliczali się wcześniejszy Anchiceratops i sławny Triceratops. Autorzy jego opisu wskazują również cechy bardziej charakterystyczne dla drugiej podrodziny Ceratopsidae, Centrosaurinae. Podobieństwa do centrozaurynów zdają się jednak powierzchowne. Opisaną mozaikę cech Brown i Henderson interpretują jako wyraz konwergencji. Opisanemu przez siebie rodzajowi nadali nazwę pochodzą od słowa regalis oznaczającego po łacinie królewski oraz greckiej zbitki ceratops oznaczającej rogatą twarz. Królewską wydała się badaczom okazała, przywodząca na myśl koronę, kryza kostna chroniąca szyję zwierzęcia, ponadto słowo to odnosi się do Royal Tyrrell Museum of Palaeontology, któremu to muzeum tytuł królewskiego nadała Elżbieta II w 1990. W obrębie rodzaju badacze wyróżniają pojedynczy gatunek Regaliceratops peterhewsi. Jego epitet gatunkowy upamiętnia Petera Hewsa, który zasłużył się odkryciem holotypowej czaszki TMP 2005.055.0001[1].
Historia
Pozostałości należące do nieznanego wcześniej nauce rodzaju dinozaura znaleziono na północnym zachodzie Alberty, 164 km na południe od Calgary, w okolicy Waldron Flats w dorzeczu rzeki Oldman. Spoczywały pośród skał formacji St. Mary River datowanych na mastrycht, na samym stropie. Skamieniałości obejmują prawie kompletną, mierzącą nieco ponad półtora metra długości czaszkę, w której nie zachowała się tylko kość dziobowa[1].
Budowa
Ceratopsidae były dużymi, czworonożnymi roślinożercami[1].
Czaszka zwierzęcia liczy sobie 1,570 m długości[1].
Do cech diagnostycznych rodzaju zaliczono niewielkie, mniejsze od oczodołu okna kości ciemieniowej, przypominające spotykane u Kosmoceratops, a także pewne charakterystyczne skostnienia. W linii pośrodkowej znajdowało się epiparietal ossification P0, sterczące z kryzy dziobowo-grzbietowo, poza tym pośrodkowo na kości tej przebiegał grzbiet zlewający się z P0. Kolejne epiparietal, trójkątne w przekroju, odchodziły od kości ciemieniowej w tył. Długie i płaskie epiparietal P1-2 kreatorzy rodzaju porównują do kształtem do pięciokąta bądź łopaty[1].
Od rdzenia rogu nadoczodołowego biegł do podstawy kości łuskowej grzbiet zaoczodołowy. Także uznano go za cechę diagnostyczną rodzaju[1].
Nozdrze zewnętrzne nie odbiega od stosunku spotykanych u innych Chasmosaurinae z mastrychtu (ale nie z kampanu). Na ogonowym jego brzegu znajduje się róg nosowy[1].
Kolejna cechą diagnostyczną był kostny rdzeń rogu nosowego przekraczający długość rdzeni rogów nadoczodołowych. Podobna cecha występowała u chasmozaura czy Vagaceratops[1], w przeciwieństwie do mniejszego od rogów naoczodołowych rogu nowego triceratopsa[2]. Kreatorzy Regaliceratops opisują go jako duży, stromy, prosty, kierujący się do góry i nieco do przodu . Mierzył on musiał jakieś 24-28 cm (nie zachował się w całości), co lokuje Regaliceratops wśród Ceratopsinae o najdłuższych rogach nosowych. Porównują róg do występującego u chasmozaura, innego niż u Triceratopsini[1]. Postuluje się, że Ceratopsidae używały swych rogów do walk wewnątrzgatunkowych[2].
Przegrodę przedszczękową tworzą przylegające kości przedszczękowe, w których od strony dziąsłowej znaleziono okienka międzyszczękowe charakterystyczne dla mastrychckich CHasmosaurinae. Z kolei tylną część kości wieńczy sunusoidalnego kształtu (w przeciwieństwie do triceratopsa czy Titanoceratops) narial strut, rozpórka nozdrzowa, nie stwierdza się zaś septal flange, czyli kołnierza przegrodowego. Badacze wspominają też na zmierzający w kierunku głowowym, między kość szczękową a nosową, wyrostek głowowo-brzuszny tej kości, zwracając uwagę na jego stałą grubość. Kreatorzy rodzaju zwracają uwagę, że cecha ta spotykana jest u mastrychckich krewnych Regaliceratops, jak Anchiceratops ale już nie wcześniejszych, z kampanu[1].
Systematyka
Brown i Henderson nazwali kreowany przez siebie rodzaj Regaliceratops. Pierwszy człon nazwy naukowej pochodzi od łacińskiego słowa regalis oznaczającego królewski. Z królewską koroną skojarzyła się badaczom kostna kryza ochraniająca szyję zwierzęcia, ponadto słowo to odnosi się do Royal Tyrrell Museum of Palaeontology, któremu to muzeum tytuł królewskiego nadała Elżbieta II w 1990. Dodano do niego człon ceratops[1], spotykany w licznych nazwach innych dinozaurów rogatych (Hualianceratops[3], Triceratops[4]). Wywodzi się on z greki i oznacza rogatą twarz. W obrębie rodzaju badacze wyróżniają pojedynczy gatunek Regaliceratops peterhewsi. Jego epitet gatunkowy upamiętnia Petera Hewsa, który zasłużył się odkryciem holotypowej czaszki TMP 2005.055.0001[1].
Autorzy opisu nowego rodzaju zaliczyli go do dinozaurów ptasiomiednicznych z grupy ceratopsów[1], jednej z największych radiacji ewolucyjnych nieptasich dinozaurów[5]. Grupę tą definiuje się jako wszystkie marginocefale bliżej spokrewnione z triceratopsem niż z pachycefalozaurem[3]. Ceratopsy dzielą się na psitakozaury i neoceratopsy[5]. Ta druga grupa, definiowana jako klad obejmujący taksony bliższe triceratopsowi niż psitakozaurowi[6], podzieliła się wedle jednego poglądu na dwie główne późnokredowe linie: azjatyckie protoceratopsy i północnoamerykańskie Ceratopsoidea[7]. Inny pogląd wyróżnia w niej grupę Coronosauria, definiowaną jako potomków ostatniego wspólnego przodka triceratopsa i protoceratopsa[8]. Starszy pogląd zaliczał doń Ceratopsoidea oraz protoceratopsy, wyłączając zeń leptoceratopsy[9]. Nowszy włącza leptoceratopsy do tej grupy. Nie podlega natomiast wątpliwości, że należy do niej rodzina Ceratopsidae[8], w której umieszczono Regaliceratops[1].
Ceratopsidae określa się jako potomków ostatniego wspólnego przodka triceratopsa i centrozaura[10]. Dzieli się ona na dwie grupy: Centrosaurinae i Chasmosaurinae[11]. Regaliceratops zaliczono do tej drugiej[1]. Podrodzinę Chasmosaurinae definiuje się jako wszystkie Ceratopsidae bliższe triceratopsowi, niż pachyrinozaurowi. Nie wszyscy specjaliści uznają tą nazwę, Paul Sereno używa raczej Ceratopsinae, pozostaje jednak w mniejszości[12]. Zalicza się do niej plemię Triceratopsini, do którego również zaliczono Regaliceratops[1].
Autorzy opisu rodzaju ukazali pokrewieństwa w obrębie Chasmosaurinae na następującym drzewie filogenetycznym[1]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rozmieszczenie geograficzne i paleoekologia
Przyporządkowanie Regaliceratops to odpowiedniej formacji geologicznej nie jest sprawą łatwą. Skamieniałości odkryto w miejscu, gdzie skały stropu formacji St. Mary River i spągu formacji Willow Creek odsłoniły się nad rzeką. Autorzy wskazują, że wedle mapy geologicznej mają raczej do czynienia ze szczytowymi trzydziestoma metrami formacji St. Mary River. Na potwierdzenie tego wniosku przytaczają opinię D.R. Braman, który znalazł w znalezisku resztki pyłku rośliny nagonasiennej Scollardia trapaformis, diagnostyczną dla górnych warstw formacji St. Mary River i jednego z ogniw formacji Horseshoe Canyon[1], odpowiadającej tym samym czasom[13], powołują się na podobne wnioski w innej publikacji kreującej kanadyjskiego ceratopsa[14] z tego samego czasu. Bazując na tych wszystkich rozważaniach, Brown i Henderson ustalają, że szczątki Regaliceratops pochodzą ze środkowego mastrychtu, sprzed podobnie jak Eotriceratops 68,5 a 67,6 miliona lat. Czyni go to młodszym od triceratopsa, starszym zaś od Anchiceratops czy Arrhinoceratops[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Caleb M. Brown i Donald M. Henderson. A new horned dinosaur reveals convergent evolution in cranial ornamentation in Ceratopsidae. „Current Biology”. 25 (12), s. 1641–1648, 2015. DOI: 10.1016/j.cub.2015.04.041. PMID: 26051892. (ang.).
- ↑ a b Andrew A. Farke, Ewan DS Wolff, Darren H. Tanke, Evidence of Combat in Triceratops, „PLoS One”, 4 (1), 2009, e4252 (ang.).
- ↑ a b Fenglu Han, Catherine A. Forster, James M. Clark & Xing Xu. A New Taxon of Basal Ceratopsian from China and the Early Evolution of Ceratopsia. „PloS one”. 10, s. e0143369, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0143369. (ang.).
- ↑ Othniel Charles Marsh. Notice of gigantic horned Dinosauria from the Cretaceous. „American Journal of Science. Series 3”. 38 (224), s. 173–176, 1889. DOI: 10.2475/ajs.s3-38.224.173. (ang.).
- ↑ a b Lindgren i inni, The first neoceratopsian dinosaur remains from Europe, „Palaeontology”, 50 (4), 2007, s. 929-937 (ang.).
- ↑ You Hailu, Peter Dodson, 22. Basal Ceratopsia, [w:] David Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska, The Dinosauria, wyd. 2, 2004, s. 478-493 (ang.).
- ↑ H You, Peter Dodson, Redescription of neoceratopsian dinosaur Archaeoceratops and early evolution of Neoceratopsia, „Acta Palaeontologica Polonica”, 48 (2), 2003, s. 261–272 (ang.).
- ↑ a b Andrew A. Farke, W. Desmond Maxwell, Richard L. Cifelli i Mathew J. Wedel, A ceratopsian dinosaur from the Lower Cretaceous of western North America, and the biogeography of Neoceratopsia, „PLoS ONE”, 9 (12), 2014, e112055, DOI: 10.1371/journal.pone.0112055, PMID: 25494182, PMCID: PMC4262212 (ang.).
- ↑ Richard J. Butler, Paul Upchurch, David B. Norman, The phylogeny of the ornithischian dinosaurs, „Journal of Systematic Palaeontology”, 6 (1), 2008, s. 1-40 (ang.).
- ↑ Farke i inni, Turanoceratops tardabilis—sister taxon, but not a ceratopsid, „Naturwissenschaften”, 96 (7), 2009, s. 869-870 (ang.).
- ↑ SD Sampson, MA Loewen, Unraveling a radiation: a review of the diversity, stratigraphic distribution, biogeography, and evolution of horned dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae), [w:] Michael J. Ryan, Brenda J. Chinnery-Allgeier, David A. Eberth, New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium, Indiana University Press, 2010, s. 405 (ang.).
- ↑ Susannah CR Maidment, Paul M. Barrett, A new specimen of Chasmosaurus belli (Ornithischia: Ceratopsidae), a revision of the genus, and the utility of postcrania in the taxonomy and systematics of ceratopsid dinosaurs, „Zootaxa”, 2963 (1), 2011, s. 1-47 (ang.).
- ↑ David A. Eberth, Dennis R. Braman, A revised stratigraphy and depositional history for the Horseshoe Canyon Formation (Upper Cretaceous), southern Alberta plains, „Canadian Journal of Earth Sciences”, 49 (9), 2012, s. 1053-1086 (ang.).
- ↑ Wu i inni, A new ceratopsid dinosaur (Ornithischia) from the uppermost Horseshoe Canyon Formation (upper Maastrichtian), Alberta, Canada, „Canadian Journal of Earth Sciences”, 44 (9), 2007, s. 1243-1265 (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
