Edward VI Tudor

Edward VI Tudor

Król Anglii
Okres	od 28 stycznia 1547 do 6 lipca 1553
Koronacja	20 lutego 1547
Poprzednik	Henryk VIII Tudor
Następca	Joanna Grey
Dane biograficzne
Dynastia	Tudorowie
Data i miejsce urodzenia	12 października 1537 Hampton Court
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1553 Greenwich
Miejsce spoczynku	Opactwo Westminsterskie
Ojciec	Henryk VIII Tudor
Matka	Joanna Seymour
Rodzeństwo	Maria I Tudor i Elżbieta I Tudor
Odznaczenia

{{Władca infobox}} Przestarzałe pola: "tytulatura".

Edward VI (ur. 12 października 1537 w Hampton Court, zm. 6 lipca 1553 w Greenwich) – król Anglii w latach 1547–1553, jedyny syn Henryka VIII Tudora, króla Anglii i jego trzeciej żony Joanny Seymour, córki sir Johna Seymoura, szlachcica z Wiltshire. Edward nigdy nie rządził samodzielnie – rządy w jego imieniu sprawowała Rada Regencyjna.

Książę Walii

Długo oczekiwany męski potomek Henryka VIII urodził się 12 października 1537 r. Brak męskiego następcy tronu doprowadziło do rozwodu Henryka z dwiema poprzednimi żonami – Katarzyną Aragońską i Anną Boleyn. Ta ostatnia została później ścięta. Matka Edwarda zmarła niedługo po jego narodzinach w wyniku gorączki poporodowej.

Już od dnia swoich narodzin Edward był tytułowany księciem Kornwalii. Parę dni później uzyskał tytuł księcia Walii. Do 6 roku życia Edward znajdował się pod opieką pielęgniarki, zwanej Mother Jack, i licznych służących. Potem opiekę nad następcą tronu przejęła szósta żona Henryka, Katarzyna Parr.

Edward był bardzo chorowitym dzieckiem. Niektórzy naukowcy uważają, że cierpiał na kiłę wrodzoną, inni, że na gruźlicę. Pierwszą poważną gorączkę książę Walii przeżył w wieku 4 lat. Jego ojca skłoniło to do kolejnych małżeństw, w celu narodzin kolejnego syna i zabezpieczenia sukcesji. Jednakże trzy kolejne małżeństwa Henryka VIII nie przyniosły mu potomstwa. W późniejszych latach zdrowie Edwarda uległo poprawie, dopiero w 1552 r. zachorował na odrę, zaś rok później prawdopodobnie na gruźlicę, która stała się przyczyną jego śmierci.

Choroby Edwarda nie miały wpływu na jego edukację. Książę był bardzo bystrym dzieckiem i łatwo przyswajał sobie nowe wiadomości. Jego najważniejszymi nauczycielami byli: Richard Cox, biskup Ely, sir John Cheke i Jean Belmain. Książę biegle władał łaciną, greką i francuskim. Żył w dobrych relacjach ze swoją macochą, Katarzyną Parr. Silna więź łączyła go również ze starszą siostrą Marią, córką Henryka VIII z pierwszego małżeństwa, i to pomimo różnic wyznaniowych, gdyż Maria była gorliwą katoliczką, a Henryk VIII zadbał, by Edward został wychowany na gorliwego protestanta.

W lipcu 1543 roku Henryk VIII podpisał pokój pomiędzy Anglią a Szkocją. Ukoronowaniem tego pokoju były zaręczyny syna – Edwarda z młodą królową Szkocji – Marią Stuart. Niestety, mimo starań z obu stron, do ich ślubu nie doszło, ponieważ Edward był gorliwym protestantem, a Maria – gorliwą katoliczką. Wkrótce ten pokój upadł, ponieważ Maria zerwała zaręczyny z Edwardem i wyszła za mąż za delfina Francji – Franciszka Walezjusza.

Król Anglii. Regencja Somerseta

Henryk VIII zmarł 28 stycznia 1547 r. i książę Walii wstąpił na tron jako Edward VI. Miał wtedy 9 lat. Do ukończenia przezeń 18 roku życia władzę miała sprawować Rada Regencyjna w liczbie 16 osób (13 marca powiększona do 26 członków). Realna władza spoczęła w rękach Edwarda Seymoura, 1. hrabiego Hertford, brata matki Edwarda, mianowanego w 1547 r. 1. księciem Somerset, Lordem Wielkim Skarbnikiem (Lord High Treasurer) i Lordem Marszałkiem (Earl Marshal), który przyjął tytuł Lorda Protektora Królestwa i Opiekuna Osoby Króla (Lord Protector of Realm and of the King's Person). Edward VI został koronowany w Westminsterze 20 lutego 1547 r.

Głównym celem Somerseta był podbój Szkocji. W 1547 r. udało się opanować szkockie niziny, ale w roku następnym Anglia znalazła się w obliczu sojuszu szkocko-francuskiego, dzięki małżeństwu małej królowej Szkocji, Marii i delfina Franciszka de Valois. Sytuację, jaka powstała, próbował wykorzystać młodszy brat lorda protektora, Thomas Seymour, 1. baron Seymour of Sudeley, Lord Wielki Admirał (Lord High Admiral), który zawiązał spisek mający na celu obalenie Somerseta. W 1549 r. spisek wyszedł na jaw i Somerset skazał brata na ścięcie. Wyrok wykonano, co zraziło do lorda protektora króla Edwarda, gdyż Thomas Seymour był jego ulubionym wujkiem.

Umocnienie kościoła anglikańskiego

Drugą osobą po Somersecie wywierającą wielki wpływ na króla był arcybiskup Canterbury, Tomasz Cranmer, który podobnie jak lord protektor był gorliwym zwolennikiem umocnienia angielskiego kościoła protestanckiego. Henryk VIII mimo zerwania z Rzymem w głębi duszy pozostał katolikiem i sprzeciwiał się zbyt gwałtownym reformom. Nowy król, szczery protestant, nie miał już takich oporów.

Ukoronowaniem działań protestantów był Modlitewnik powszechny (Book of Common Prayer), opublikowany w 1549 r., zawierający podstawowe założenia anglikanizmu. Oficjalne edycje Biblii w języku angielskim opatrzono antykatolickimi adnotacjami. Katolickie symbole w kościołach były usuwane i niszczone.

Modlitewnik nie zadowolił ani angielskich katolików, ani ortodoksyjnych protestantów. W Kornwalii wywołał on ludową rebelię, krwawo stłumioną przez Somerseta. Zadowolony z siebie lord protektor nie zauważył zbierającej się nad jego głową burzy.

Upadek Somerseta. Regencja Northumberlanda

Początkiem końca wszechwładnego protektora była okupacja części Szkocji. Związany z nią sojuszem król Francji Henryk II 8 sierpnia 1549 r. wypowiedział Anglii wojnę. To sprawiło, że Somerset całkowicie utracił poparcie, nawet wśród oddanych mu dotąd członków Rady. W październiku 1549 r. Somerset został aresztowany i osadzony w Tower przez Johna Dudleya, hrabiego Warwick. Warwick (który w 1551 r. uzyskał tytuł 1. księcia Northumberland) nie przyjął tytułu lorda protektora.

Dudley był zwolennikiem protestantyzmu i na czas jego regencji przypadają pierwsze poważne prześladowania katolików, którzy za sprzeciw wobec reformacji kończyli na stosie. Katoliccy biskupi zostali pozbawieni swoich godności, a na ich miejsce mianowano zwolenników anglikanizmu.

Tymczasem hrabia Warwick umacniał swoją pozycję. Cieszył się zaufaniem króla, który w 1551 r. mianował go księciem Northumberland. W grudniu 1551 r. Northumberland wytoczył Somersetowi proces o zdradę zakończony wyrokiem skazującym i egzekucją byłego lorda protektora 22 stycznia 1552 r.

Kiedy Dudley usunął Somerseta zapowiedział, że ustąpi po osiągnięciu przez króla pełnoletności w wieku 16 lat. Tymczasem król nie zajmował się rządzeniem. Edward uwielbiał sport, wiele czasu spędzał grając w tenisa, co było jego ulubioną rozrywką.

Pierwsze objawy choroby pojawiły się zimą 1552/1553 r. Król dostał wysokiej gorączki. Działania lekarzy przynosiły skutek odwrotny od zamierzonego. W styczniu 1553 r. pojawiły się pierwsze objawy gruźlicy. W maju nie było już żadnej wątpliwości – król umierał.

Testament i śmierć

Na wieść o chorobie króla Northumberland postanowił wykorzystać swoją pozycję w celu umocnienia pozycji własnej rodziny. Jego młodszy syn Guildford Dudley poślubił 15 maja lady Joannę Grey, wnuczkę Marii Tudor, siostry Henryka VIII. Northumberland postanowił osadzić swojego syna i jego żonę na tronie. Na drodze stał akt sukcesyjny Henryka VIII, który w wypadku bezpotomnej śmierci Edwarda VI wyznaczał jako następne w sukcesji siostry króla – Marię i Elżbietę, później potomkinie Marii Tudor – Frances Brandon, księżnę Suffolk i jej potomstwo (lady Joanna była córką księżnej Suffolk).

Ulegając presji Northumberlanda Edward w swoim testamencie wykluczył z linii sukcesyjnej swoje siostry oraz księżnę Suffolk i lady Joannę. Korona miała przejść na męskich potomków tej ostatniej. Nie spodobało się to Northumberlandowi, gdyż lady Joanna była zamężna ledwie od miesiąca, a miała dopiero 16 lat. Narodziny męskiego potomka wydawały się sprawą dość odległej przyszłości. Northumberland ponownie użył swego wpływu na króla i ten zmienił testament – korona przechodziła na Joannę i jej męskich potomków. Maria i Elżbieta zostały uznane za dzieci nieślubne, natomiast księżna Suffolk zrezygnowała ze swoich praw do tronu. Według legendy, gdy król Edward umierał, Northumberland ukradł mu koronę i oddał ją swojej synowej.

Edward VI zmarł w Greenwich 6 lipca 1553 r. wskutek gruźlicy, syfilisu lub otrucia arszenikiem. Jego ostatnie słowa brzmiały: "Oh my Lord God, defend this realm from papisty and maintain their true religion" ("O Boże, ochroń to królestwo przed papizmem i wspomóż prawdziwą wiarę"). Król został pochowany w Henry VII Lady Chapel w Opactwie Westminsterskim. Nabożeństwo żałobne celebrował Tomasz Cranmer. Miało to miejsce 9 sierpnia. Jednocześnie w Tower siostra króla Maria uczestniczyła w katolickiej mszy za duszę Edwarda.

Śmierć króla była utrzymywana w tajemnicy przez kilka dni, by ułatwić lady Joannie wstąpienie na tron. Nowa królowa utrzymała się tam przez 9 dni (zwana jest stąd "9-dniową królową"). Tron objęła siostra Edwarda, Maria, która kazała stracić królową Joannę, jej męża i ojca oraz księcia Northumberland. Rządziła do 1558 r. i jej panowanie było ostatnią próbą przywrócenia katolicyzmu w Anglii. Po jej śmierci tron objęła Elżbieta I, która umocniła angielski kościół protestancki.

Edward VI w kulturze

Postać Edwarda VI została spopularyzowana dzięki powieści Marka Twaina pt. Książę i żebrak oraz jej licznym ekranizacjom, jednak wydarzenia opisane w tej książce nie mają związku z rzeczywistością.

Wywód przodków

4. Henryk VII Tudor
			2. Henryk VIII Tudor
5. Elżbieta York
						1. Edward VI
6. John Seymour
			3. Jane Seymour
7. Margaret Wentworth

Galeria

• 
  Hans Holbein – Edward VI jako dziecko
• 
  Hans Holbein – Edward VI
• 
  Edward VI

Bibliografia

• Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain. John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.). New York: Metro Books, 2011. ISBN 978-1-4351-1835-5.brak strony w książce
• Chris Skidmore, Edward VI: The Lost King of England, Weidenfeld & Nicolson, 2007, ISBN 0-297-84649-3