Chińczycy w Kanadzie

Chińczycy w Kanadzie

Populacja	1 094 700 3,5% ludności Kanady
Miejsce zamieszkania	Kolumbia Brytyjska, Alberta, Quebec, Ontario
Język	angielski, francuski, kantoński, mandaryński
Religia	chrześcijaństwo, buddyzm, inne

Chińczycy w Kanadzie (ang. Chinese Canadian) są najliczniejszą „zauważalną” grupą etniczną w Kanadzie stanowiąca około 3,5% populacji kanadyjskiej w 2001 r. Podczas kanadyjskiego spisu powszechnego swe chińskie pochodzenie zadeklarowało 1 094 700 osób, dalsze 100 000 osób przyznaje się do częściowego pochodzenia z Chin.

Pierwsi imigranci

Pierwsze dane na temat Chińczyków na terenach należących obecnie do Kanady pochodzą z 1788 r. Brytyjski kapitan James Meares zatrudnił grupę 70 prostych rzemieślników z Makau i osiedlił ich w Nootka Sound, na wyspie Vancouver w Kolumbii Brytyjskiej, będącej europejską placówką o wzrastającym znaczeniu na wybrzeżu Pacyfiku. Jednakże nie ocalały żadne dokumenty czy informacje odnoszące się do tych wczesnych imigrantów do Kanady lub ich potomków.

XIX wiek

Następna, bardziej istotna fala chińskich imigrantów do Brytyjskiej Ameryki Północnej, zaczęła się w 1858 r. Większość z tych Chińczyków była „gośćmi” w tym znaczeniu, że większość z nich planowała wrócić do ojczyzny po przepracowaniu kilku lat w Brytyjskiej Ameryce Północnej. Wielu przybyło do Kolumbii Brytyjskiej jako zwykli robotnicy i większość była opłacana jedynie voucherami, zatem byli zależni od firm, które ich importowały. Gorączka złota w Kolumbii Brytyjskiej również przyciągnęła znaczącą liczbę imigrantów.

Reprezentacyjna brama wjazdowa do montrealskiego Chinatown

Wielu robotników z Fujianu i Guangdongu przybyło, aby pomóc w budowie Kanadyjskiej Kolei Pacyficznej w XIX wieku. Ci robotnicy akceptowali dyskryminujące godziny pracy, niższą pensję od nie-Chińczyków oraz niebezpieczne warunki pracy, na przykład eksplozję w czasie budowy górskich tras, aby wspierać swoje rodziny pozostałe w Chinach. Ich wola, by wytrzymać trudności dla niskich pensji rozwścieczyła innych robotników pochodzenia nie-chińskiego, uważających że oni niepotrzebnie komplikują rynek pracy. Od czasów Aktu o Imigracji Chińskiej z 1885 r. rząd kanadyjski zaczął pobierać podatek od każdego Chińczyka próbującego imigrować do Kanady. Chińczycy byli jedyną grupą etniczną, która musiała płacić taki podatek.

Dyskryminacja

W 1923 r. federalny liberalny rząd Williama Lyona Mackenzie Kinga zabronił chińskiej imigracji do Kanady, Aktem o Chińskiej Imigracji z 1923 roku, zwanym również Aktem o Wykluczeniu Chińczyków. Tym aktem Chińczycy zostali jedyną grupą imigracyjną wykluczoną w Kanadzie na bazie rasy. W czasie następnych 25 lat coraz więcej było uchwalanych aktów przeciwko Chińczykom. Większość prac było zamkniętych dla Chińczyków, dlatego otwierali oni własne restauracje i pralnie. W Kolumbii Brytyjskiej, Saskatchewan i Ontario, chińscy pracodawcy nie mogli zatrudniać białych kobiet, zatem większość chińskich przedsiębiorstw zatrudniało tylko Chińczyków.

Niektórzy z tych chińsko-kanadyjskich robotników osiedlili się w Kanadzie po zbudowaniu kolei. Większość nie mogła sprowadzić reszty rodziny do Kanady, włączając w to nawet najbliższą rodzinę, z uwagi na rządowe restrykcje i gigantyczne koszty tego procesu. Ich kontakty z nie-Chińczykami były również ograniczone, zarówno te oficjalne, jak i nieoficjalne. Stworzyli oni zatem Chinatown i społeczności w niepożądanych częściach miasta.

W czasie Wielkiego Kryzysu, życie było nawet cięższe dla Chińczyków niż dla reszty Kanadyjczyków. W Albercie na przykład, Chińczyko-Kanadyjczycy otrzymywali pomoc finansową mniejszą niż połowa tej wypłacanej reszcie Kanadyjczyków. I z powodu Aktu o Wykluczeniu Chińczyków z 1923 roku, mężczyźni którzy przybyli wcześniej, musieli stawić czoła trudnościom sami, bez pomocy ze strony ich żon i dzieci.

Spis statystyczny z 1931 r. pokazuje, iż na 1240 mężczyzn przypadało 100 kobiet w społeczności chińskiej. Aby zaprotestować przeciwko Aktowi o Wykluczeniu Chińczyków, chińscy Kanadyjczycy zamykali swoje przedsiębiorstwa i bojkotowali Święto Dominium Kanadyjskiego każdego 1 lipca, zwanego przez niech „Dniem Upokorzenia”.

Kanadyjscy żołnierze chińskiego pochodzenia podczas II wojny światowej

Walka o prawa obywatelskie

Kanada powoli znosiła restrykcje przeciwko chińskim Kanadyjczykom i dała im pełne prawa obywatelskie. Ponieważ Kanada jako członek ONZ głosowała za przyjęciem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, będącej reakcją na wydarzenia II wojny światowej, kanadyjski rząd musiał odwołać Akt o Wykluczeniu Chińczyków, który stał w opozycji do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. W tym samym 1947 r. kanadyjscy Chińczycy nareszcie uzyskali prawo głosowania w wyborach federalnych. Jednak zabrało kolejne 20 lat, aż punktowy system selekcji imigrantów pozwolił Chińczykom na taki sam wjazd do Kanady jak reszcie imigrantów.

Po wielu latach nawoływań do rządu kanadyjskiego o oficjalne przeprosiny za podatek od imigracji, mniejszościowy konserwatywny rząd Stephena Harpera ogłosił w swoim przedwyborczym programie oficjalne przeprosiny. 22 czerwca 2006 premier Stephen Harper zwrócił się do Izby Gmin o zadośćuczynienie dla Chińczyków, nazywając to „ciężką niesprawiedliwością”.

Niektórzy wykształceni Chińczycy przybyli do Kanady po wojnie jak uchodźcy. Od połowy XX wieku większość nowych kanadyjskich Chińczyków pochodzi z rodzin o wykształceniu akademickim, wśród których wykształcenie jest wciąż jedną z najważniejszych wartości. Ci nowo przybyli są częścią drenażu mózgów, odwróceniem praktyki w ramach, której Kanadyjczycy wyjeżdżają do Stanów Zjednoczonych.

Imigracja z innych krajów

Chińczycy z Indonezji i Chińczycy z Malezji przybyli do Kanady w latach 60. w czasie zamieszek antychińskich w ich ojczyznach. Od lat 70. coraz więcej Indonezyjczyków i Malezyjczyków o chińskich korzeniach osiedla się w Kanadzie. Wielu Chińczyków z Wietnamu, Laosu i Kambodży przybyło do Kanady w rezultacie wojny wietnamskiej.

Wielu Chińczyków z Ameryki Południowej również przybyło w wielkiej ilości, szczególnie z Nikaragui, skąd uciekli przed dyktaturą Somozy i trzęsieniem ziemi z lat 80. Peruwiańscy Chińczycy uciekli z Peru z powodów politycznych. W Kanadzie osiedlili się przede wszystkim w dużych miastach.

Najbardziej znaczący przypływ bogatych Chińczyków z Hongkongu miał miejsce we wczesnych latach 90. i w połowie lat 90. przed przejęciem Hongkongu przez Chińską Republikę Ludową. Kanada była preferowaną lokalizacją, częściowo dlatego, że łatwiej było otrzymać wizy do niej niż do Stanów Zjednoczonych. Vancouver, Richmond i Calgary były najczęstszymi celami imigracyjnymi tych Chińczyków. W czasie tych lat tylko imigranci z Hongkongu stanowili 46% wszystkich imigrantów do Kanady.

W XXI wieku chińska imigracja z Hongkongu zmniejszyła się drastycznie i największym źródłem imigrantów jest ChRL. Mniejsza liczba przybywa z Tajwanu i bardzo niewielka liczba z Fidżi, Francuskiej Polinezji i Nowej Zelandii.