Kanonierki torpedowe typu Kazarskij
 „Gajdamak” około 1894 roku | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia |
Schichau, Elbląg |
| Wejście do służby |
1890–1895 |
| Wycofanie |
1913–1937 |
| Zbudowane okręty |
6 |
| Dane taktyczno-techniczne[1][2] | |
| Wyporność |
normalna: 400 ton |
| Długość |
60,2 metra |
| Szerokość |
7,42 m |
| Zanurzenie |
3,25–3,5 m |
| Napęd |
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania |
| Prędkość |
21-22,5 węzła |
| Zasięg |
1640 Mm przy prędkości 15 węzłów |
| Załoga |
65 |
| Uzbrojenie |
6 dział kal. 47 mm (6 x I) |
Kanonierki torpedowe typu Kazarskij – rosyjskie kanonierki torpedowe z końca XIX wieku. W latach 1888–1895 w stoczniach Schichau w Elblągu, Crichton w Turku i Stoczni Admiralicji w Nikołajewie zbudowano sześć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Floty Bałtyckiej, Floty Czarnomorskiej i Eskadry Oceanu Spokojnego w latach 1890–1895 i wzięły udział w wojnie rosyjsko-japońskiej oraz I wojnie światowej. Dwie jednostki były po wojnie z lat 1904-1905 użytkowane przez Marynarkę Wojenną Japonii, a dwie trafiły po I wojnie światowej do Fińskiej Marynarki Wojennej.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Kanonierki torpedowe typu Kazarskij były początkowo klasyfikowane w Rosji jako krążowniki torpedowe[1]. Pierwsze trzy jednostki zamówiono i zbudowano w Niemczech, trzy kolejne powstały w stoczniach krajowych[1].
Okręty zbudowane zostały w stoczni Schichau w Elblągu (trzy), Crichton w Turku (dwa) i Stoczni Admiralicji w Nikołajewie (jeden)[2][2]. Stępki okrętów położono w latach 1888–1891, a zwodowane zostały w latach 1889–1893[1][2].
| Okręt | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
|---|---|---|---|---|---|
| „Kazarskij” | Schichau | 1888 | 1889 | 1890 | wycofany w listopadzie 1925 |
| „Wojewoda” | lipiec 1891 | 8 grudnia 1891 | czerwiec 1892 | 1918 → fiński „Matti Kurki”, wycofany 1937 | |
| „Posadnik” | sierpień 1891 | 13 kwietnia 1892 | 1918 → fiński „Klas Horn”, wycofany 1937 | ||
| „Wsadnik” | Crichton | 1892 | 1893 | 1894 | 1906 → japoński „Makigumo”, wycofany 1913 |
| „Gajdamak” | 1906 → japoński „Shikinami”, wycofany 1913 | ||||
| „Gridień” | Nikołajew | czerwiec 1891 | 12 listopada 1893 | listopad 1895 | wycofany w 1913 |
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręty były niewielkimi, jednokominowymi kanonierkami torpedowymi o dwóch masztach[2]. Długość całkowita wykonanych ze stali kadłubów wynosiła 60,2 metra, szerokość 7,42 metra i zanurzenie 3,25–3,5 metra[1][2]. Wyporność normalna wynosiła 400 ton, zaś pełna 432 tony[1][3][a]. Okręty napędzane były przez pionową maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 3500 KM, do której parę dostarczały dwa kotły lokomotywowe[1][2][b]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 21-22,5 węzła[1][2]. Okręty mogły zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 90 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1640 Mm przy prędkości 15 węzłów[1][2].
Kanonierki wyposażone były w dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 381 mm (jedna stała na dziobie, druga obracalna na pokładzie)[1][2][c]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło sześć pojedynczych dział Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm i trzy pojedyncze działka kalibru 37 mm L/20, także Hotchkiss[1][2][d].
Załoga pojedynczego okrętu liczyła 65 oficerów, podoficerów i marynarzy[1].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Kanonierki typu Kazarskij zostały wcielone do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w latach 1890–1895[1][2]. „Wojewoda” i „Posadnik” weszły w skład Floty Bałtyckiej, „Kazarskij” i „Gridień” Czarnomorskiej, a „Wsadnik” i „Gajdamak” trafiły do Eskadry Oceanu Spokojnego[2][4][5]. Dwie ostatnie jednostki wzięły udział w wojnie rosyjsko-japońskiej, walcząc w obronie Port Artur[6][7]. 15 grudnia 1904 roku „Wsadnik” otrzymał trafienie pociskiem kalibru 280 mm i zatonął[8][9], a w nocy z 1 na 2 stycznia 1905 roku „Gajdamak” został samozatopiony w basenie portowym przez własną załogę[1][10]. Oba okręty zostały podniesione przez Japończyków w październiku 1905 roku i w roku następnym wcielone w skład Cesarskiej Marynarki Wojennej pod nazwami „Makigumo” (巻雲) i „Shikinami” (敷波)[11][12]. Jednostki zostały wycofane ze służby w 1913 roku i następnie złomowane[2][12].
Służące na Morzu Czarnym „Kazarskij” i „Gridień” od 1907 roku pełniły funkcje okrętów łącznikowych[1][4]. „Gridień” został skreślony z listy floty w 1913 roku[1][e], zaś „Kazarskij” służył podczas I wojny światowej i w maju 1918 roku został zdobyty przez Niemców[1]. W 1919 roku przejęli go Biali, a w grudniu 1920 roku został wcielony do Floty Czerwonej jako stawiacz min, służąc do listopada 1925 roku[1][4].
Wchodzące w skład Floty Bałtyckiej „Wojewoda” i „Posadnik” w 1907 roku przebudowano na okręty łącznikowe[1][4]. W kwietniu 1918 roku porzucone w Pori jednostki zostały zdobyte przez Finów[1][13]. Wcielono je do służby w Marynarce Wojennej Finlandii pod nazwami „Matti Kurki” i „Klas Horn”[2][13]. Okręty skreślono z listy floty w 1937 roku i złomowano w roku następnym[4][13].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Brassey 1894 ↓, s. 321-322 podaje, że wyporność okrętów wynosiła od 400 do 500 ton, natomiast Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 202 podaje, że mieściła się między 394 a 432 tony.
- ↑ Brassey 1894 ↓, s. 321-322, Leyland 1900 ↓, s. 275-276 i Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 270-271 podają, że moc maszyn wynosiła od 3000 do 3600 KM.
- ↑ Brassey 1894 ↓, s. 321, Leyland 1900 ↓, s. 275 i Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 261 podają, że niektóre okręty miały trzy wyrzutnie torped.
- ↑ Brassey 1894 ↓, s. 321-322, Leyland 1900 ↓, s. 275-276 i Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 270-271 podają różne kombinacje dział kalibru 47 mm i 37 mm.
- ↑ Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 202 podaje, że okręt wycofano ze służby w 1911 roku, zaś Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297 podaje, że nastąpiło to w 1907 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Gogin 2021k ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 202.
- ↑ Leyland 1900 ↓, s. 275.
- ↑ a b c d e Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 56, 61-63, 88-89.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 136, 149-151.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 295.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 94-95.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 308-309.
- ↑ Olender 2012 ↓, s. 234.
- ↑ a b Gogin 2021m ↓.
- ↑ a b c Gogin 2021f ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1894. Portsmouth: J. Griffin and Co., 1894. (ang.).
- Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: KAZARSKIY torpedo cruisers (1890-1895). Navypedia. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
- Ivan Gogin: KLAS HORN small sloops (1892/1918). Navypedia. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
- Ivan Gogin: MAKIKUMO torpedo gunboats (1893 / 1906). Navypedia. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 1: Port Artur. Sandomierz: Stratus, 2011. ISBN 978-83-61421-55-9.
- The Naval Annual, 1900. J. Leyland (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1900. (ang.).
- The Naval Annual, 1906. J. Leyland, T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1906. (ang.).