Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce (1944–1989)

Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w latach 1944–1989

Stan na 1945[edytuj | edytuj kod]

W wyniku zmian granic Polski, przeprowadzonych po zakończeniu II wojny światowej stan administracji Kościoła rzymskokatolickiego w 1945 przedstawiał się następująco:

metropolia gnieźnieńska i metropolia poznańska w unii personalnej aeque principaliter (do 1946)

metropolia krakowska

metropolia warszawska

prawo egzempcji
- archidiecezja poznańska

Ponadto we wschodniej części Polski pozostały jej granicach:

część metropolii lwowskiej
- część archidiecezji lwowskiej
- większość diecezji przemyskiej
część metropolii wileńskiej
- część archidiecezji wileńskiej
- część diecezji pińskiej
- większość diecezji łomżyńskiej

Ziemie przejęte po Wolnym Mieście Gdańsku:

diecezje z prawem egzempcji
- diecezja gdańska

Ziemie przejęte po III Rzeszy:

większość metropolii wrocławskiej
- archidiecezja wrocławska z wyłączeniem wikariatu generalnego cieszyńskiego oraz terytorium położonego za Nysą Łużycką,
- część diecezji berlińskiej na wschód od Odry wraz ze Szczecinem i Świnoujściem
- część diecezji warmińskiej, która nie weszła w skład obwodu królewieckiego Rosyjskiej Federacyjnej SRR
- Niezależna Prałatura Pilska
fragment metropolii praskiej
- wikariat generalny kłodzki archidiecezji praskiej
fragment metropolii ołomunieckiej
- wikariat generalny branicki archidiecezji ołomunieckiej
diecezje z prawem egzempcji
- fragment diecezji miśnieńskiej położony na wschód od Nysy Łużyckiej

Część diecezji pozostałe poza granicami Polski:

część metropolii wrocławskiej
- części archidiecezji wrocławskiej w Niemczech (administracja z siedzibą w Görlitz) i Czechosłowacji (administracja z siedzibą w Czeskim Cieszynie)
- część diecezji warmińskiej w ZSRR (obwód królewiecki Rosyjskiej Federacyjnej SRR)
- większość diecezji berlińskiej w Niemczech
część metropolii lwowskiej
- większość archidiecezji lwowskiej w ZSRR (Ukraińska SRR)
- część diecezji przemyskiej w ZSRR (Ukraińska SRR)
- diecezja łucka w ZSRR (Ukraińska SRR)
część metropolii wileńskiej
- większość archidiecezji wileńskiej w ZSRR (Białoruska i Litewska SRR)
- większość diecezji pińskiej w ZSRR (Białoruska i Ukraińska SRR)
- fragment diecezji łomżyńskiej w ZSRR (Białoruska SRR)
większość metropolii praskiej
- większość archidiecezji praskiej (Czechosłowacja)
większość metropolii ołomunieckiej
- większość archidiecezji ołomunieckiej (Czechosłowacja)
położona na zachód od Nysy Łużyckiej większość diecezji miśnieńskiej z prawem egzempcji (Niemcy)

Lata 1945–1972[edytuj | edytuj kod]

W 1946 na prośbę kardynała Augusta Hlonda rozwiązana została unia personalna archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. Równocześnie stworzona została unia personalna archidiecezji gnieźnieńskiej i warszawskiej.

Dla Ziem Odzyskanych zostały utworzone administracje apostolskie we Wrocławiu, Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Opolu i Olsztynie. W 1964 – po śmierci biskupa gdańskiego Karola Marii Spletta – przywrócona została diecezja gdańska.

Ponadto na ziemiach wschodnich zostały utworzone następujące administracje apostolskie: w Lubaczowie (dla archidiecezji lwowskiej), Drohiczynie (dla diecezji pińskiej) i Białymstoku (dla archidiecezji wileńskiej).

W latach 1945–1972 podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich przedstawiał się następująco:

metropolia gnieźnieńska
- archidiecezja gnieźnieńska (w unii personalnej z archidiecezją warszawską)
- archidiecezja poznańska
- diecezja chełmińska
- diecezja włocławska

metropolia krakowska

metropolia warszawska
- archidiecezja warszawska (w unii personalnej z archidiecezją gnieźnieńską)
- diecezja lubelska
- diecezja łódzka
- diecezja płocka
- diecezja sandomierska
- diecezja siedlecka

Administracje apostolskie

części metropolii: wrocławskiej, praskiej i ołomunieckiej, a także diecezji miśnieńskiej z prawem egzempcji
- administracja apostolska wrocławska (dolnośląska część archidiecezji wrocławskiej bez terytorium położonego za Nysą Łużycką, za to poszerzona o wikariat generalny kłodzki archidiecezji praskiej, a także fragment diecezji miśnieńskiej położony na wschód od Nysy Łużyckiej)
- administracja apostolska opolska (górnośląska część archidiecezji wrocławskiej z wyłączeniem wikariatu generalnego cieszyńskiego, za to poszerzona o wikariat generalny branicki archidiecezji ołomunieckiej)
- administracja apostolska warmińska w Olsztynie (diecezja warmińska bez obwodu królewieckiego Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|RFSRR]])
- administracja apostolska kamieńska, lubuska i prałatury pilskiej w Gorzowie Wielkopolskim (część diecezji berlińskiej na wschód od Odry wraz ze Szczecinem i Świnoujściem oraz Niezależna Prałatura Pilska)
diecezja gdańska z prawem egzempcji
- administracja apostolska gdańska (diecezja gdańska) – od 1964 ponownie rządzona przez pełnoprawnego biskupa diecezjalnego)
część metropolii lwowskiej
- administracja archidiecezji lwowskiej w Lubaczowie
- diecezja przemyska
część metropolii wileńskiej
- administracja archidiecezji wileńskiej w Białymstoku
- administracja diecezji pińskiej w Drohiczynie
- diecezja łomżyńska

Lata 1972–1991[edytuj | edytuj kod]

W roku 1972 w następstwie uznania zachodniej granicy PRL przez Republikę Federalną Niemiec w układzie PRL–RFN (1970) papież Paweł VI utworzył stałą administrację kościelną dla tzw. Ziem Odzyskanych.

Reaktywowane zostały: metropolia i archidiecezja wrocławska i diecezja warmińska. Ponadto utworzone zostały diecezje: gorzowska, szczecińsko-kamieńska, koszalińsko-kołobrzeska i opolska.

W 1981 stolicę diecezji sandomierskiej przeniesiono z Sandomierza do Radomia. Diecezja zmieniła nazwę na diecezja sandomiersko-radomska.

W latach 1972–1991 podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce przedstawiał się następująco:

metropolia gnieźnieńska
- archidiecezja gnieźnieńska (w latach 1946–1992 w unii personalnej z archidiecezją warszawską)
- diecezja chełmińska
- diecezja gdańska
- diecezja koszalińsko-kołobrzeska
- diecezja szczecińsko-kamieńska
- diecezja włocławska

metropolia krakowska

metropolia warszawska
- archidiecezja warszawska (w latach 1946–1992 w unii personalnej z archidiecezją gnieźnieńską)
- diecezja lubelska
- diecezja łódzka
- diecezja płocka
- diecezja sandomiersko-radomska (od 1981 w miejsce sandomierskiej)
- diecezja siedlecka
- diecezja warmińska

metropolia wrocławska

metropolia poznańska
- archidiecezja poznańska

część metropolii lwowskiej
- administracja archidiecezji lwowskiej w Lubaczowie
- diecezja przemyska

część metropolii wileńskiej
- administracja archidiecezji wileńskiej w Białymstoku
- administracja diecezji pińskiej w Drohiczynie
- diecezja łomżyńska

W 1991 administracje apostolskie w Białymstoku i Drohiczynie zostały podniesione do rangi diecezji.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.
Norbert Wójtowicz, Sprawa „Kaszub-2” – przyczynek do propagandy Stowarzyszenia PAX dotyczącej polskiej organizacji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, [w:] Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach zachodnich i Północnych po II wojnie światowej (w 40. rocznice wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus”, red.Wojciech Kucharski, Wrocław 2013, s. 237-249

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]