Latawce
| Dermoptera | |||||
| Illiger, 1811[1] | |||||
 Przedstawiciel rzędu – łasicolot malajski (Galeopterus variegatus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| (bez rangi) | Boreoeutheria | ||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd |
latawce | ||||
| |||||
| Rodziny | |||||
| |||||
| Zasięg występowania | |||||
 Orientacyjny zasięg występowania skóroskrzydłych | |||||
Latawce[15][16][17], skóroskrzydłe[16] (Dermoptera) – rząd nadrzewnych, roślinożernych ssaków w infragromadzie łożyskowcowych (Placentalia), do którego zaliczana jest jedna współcześnie żyjąca rodzina: lotokotowate (Cynocephalidae) oraz dwie wymarłe: Mixodectidae i Plagiomenidae. Skóroskrzydłe występują w Azji Południowo-Wschodniej[18][19].
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Latawce nie należą do dużych ssaków. Ich masa wynosi od 1 do 2 kg[20].
Z przodu głowy leżą duże oczy skierowane ku przodowi, umożliwiające widzenie stereoskopowe i zapewniające zwierzęciu dobry wzrok. Cechy te są niezbędne przy poruszaniu się lotem ślizgowym, wymagającym precyzyjnego lądowania. Oczodół osłaniany jest pierścieniem kostnym, który można porównać do obecnego u wiewióreczników czy też naczelnych[20].
Występują 34 zęby przystosowane do żywienia się roślinnością. Siekacze obecne są w liczbie 2 w szczęce i 3 w połówce żuchwy, te ostatnie kierują się ku przodowi i tworzą strukturę grzebienia z licznymi ząbkami. Nie jest pewne, czemu właściwie ona służy, ale możliwe, że chodzi o pielęgnację sierści. Podobny twór spotyka się u niektórych naczelnych czy wiewióreczników. Żołądek i jelita latawców przystosowały się do trawienia pokarmu roślinnego w dużej ilości, zwłaszcza liści. Jelito cienkie rozwinęło się dobrze, występuje także długie jelito ślepe[20].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 34 | = | 2 | 1 | 2 | 3 |
| 3 | 1 | 2 | 3 | ||
Cechą charakterystyczną tych zwierząt jest patagium, czyli stanowiący powierzchnię nośną duży owłosiony fałd skórny. Sięga on od przodu boku szyi, czepia się dalej tułowia i sięga palców przednich kończyn, tylnych łap i ogona. Powstaje dzięki temu powierzchnia nośna większa niż u jakiegokolwiek innego ssaka[20].
Palce kończą się pazurami wykorzystywanymi do chwytania się drzew[20].
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Latawce pojawiają się w zapisie kopalnym w paleocenie. Wtedy Amerykę Północną zamieszkiwała rodzina Plagiomelidae[20].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Latawce zaliczają się grupy Euarchonta, do której należą również naczelne i wiewióreczniki. Wcześniej łączono latawce w jedną grupę z owadożernymi bądź nietoperzami[20].
Do latawców zaliczana jest jedna współcześnie występująca rodzina[21][22][18][15]:
- Cynocephalidae Simpson, 1945 – lotokotowate. Obejmuje 2 żyjące współcześnie gatunki (lotokot filipiński, łasicolot malajski)[20].
oraz rodziny wymarłe[23]:
- Mixodectidae Cope, 1883
- Plagiomenidae Matthew, 1918
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Latawce spotyka się w lasach Azji Południowo-Wschodniej. Lotokot filipiński stanowi endemit Filipin. Łasicolot malajski cieszy się szerszym zasięgiem występowania, zasiedlając Indonezję, Malezję, Singapur i Tajlandię. W paleocenie zamieszkiwały też kontynent północnoamerykański (Plagiomenidae)[20].
Zachowanie i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Latawce wiodą nadrzewny tryb życia. Z drzewa na drzewo przemieszczają się lotem ślizgowym, a potrafią w ten sposób pokonać znaczne odległości: od kilkudziesięciu do nawet 100 m. Nie tracą przy tym istotnie wysokości. Na ziemi natomiast poruszają się bezradnie. Muszą wdrapać się po pniu małymi podskokami czy też wpełznąć na drzewo, osiągnąć odpowiednią wysokość, by znowu wykorzystać lot. Zanim ją osiągną, stanowią łatwy cel dla drapieżników[20].
Aktywność przypada raczej na noc. W dzień ukrywają się wśród drzew. Być może w ten sposób chronią się przed polującymi za dnia ptakami drapieżnymi, takimi jak małpożer, prowadzący intensywne polowania na latawce. Być może potrafi znaleźć latawce używające słabych kryjówek, być może zaś poluje na te aktywne w dzień[20].
Są to roślinożercy. W skład ich pokarmu wchodzą liście, stanowiące główny element diety, ale też pędy, kwiaty, sok i owoce[20].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje trwająca 2 miesiące ciąża, po której samica rodzi pojedyncze młode. Jest ono bardzo słabo rozwinięte, porównuje się je wręcz do noworodków torbaczy. Po urodzeniu młode przyczepia się do brzucha matki, kryjąc się w jej patagium, gdzie spędzi następne pół roku[20].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 116. (łac.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 300, 1821. (ang.).
- ↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Alipeda (Alipeds), or Bats and their allies; being the arrangement of the Cheiroptera, Volitantia, or wing-footed Beasts, indicated in Outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. 27, s. 268, 1829. (ang.).
- ↑ J. van der Hoeven: Handbook of zoology. Cz. 2: Vertebrate animals. Cambridge: University Press, 1858, s. 742. (ang.).
- ↑ W.C.H. Peters. Über die Säugethiergattung Solenodon. „Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1864, s. 20, 1864. (niem.).
- ↑ T.N. Gill. Synopsis of Insectivorous Mammals. „Bulletin of the United States Geological and Geographical Survey of the Territories”. 1 (2), s. 107, 1875. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 593. (niem.).
- ↑ H.F. Osborn. American Eocene primates, and the supposed rodent family Mixodectidæ. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 16 (17), s. 203, 1902. (ang.).
- ↑ A. Cabrera: Genera mammalium. Insectivora, Galeopithecia. Madrid: Museo Nacional de Ciencias Naturales, 1925, s. 202. (hiszp.).
- ↑ H.H. Wilder: The Pedigree of the Human Race. New York: Henry Holt, 1926, s. 12, 15. (ang.).
- ↑ F.S. Szalay. New Paleocene primates and a diagnosis of the new suborder Paromomyiformes. „Folia Primatologica”. 19 (2–3), s. 74, 1973. DOI: 10.1159/000155534. (ang.).
- ↑ K.Ch. Beard: Phylogenetic Systematics of the Primatomor- phia, with Special Reference to Dermoptera. W: F.S. Szalay, M.J. Novacek & M.C. McKenna (redaktorzy): Mammal Phylogeny: Placentals. New York: Springer-Verlag, 1993, s. 129, 145. ISBN 978-0-387-97853-6. (ang.).
- ↑ K.E. Kinman: The Kinman System: Toward a Stable Cladisto−Eclectin. Classification of Organisms (Living and Extinct). Kansas, Hays: K.E. Kinman, 1994, s. 37. (ang.).
- ↑ І.В. Загороднюк. Наукові назви рядів ссавців: від описових до уніфікованих. „Вісник Львів. Ун-ту”. Серія біологічна. 48, s. 37, 2008. (ukr.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 162, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 90. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 132. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Order Dermoptera. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Joanna Gliwicz, Rząd: latawce – Dermoptera, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 128-129, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-01]. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 85. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Dermoptera Illiger, 1811, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-01] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2007-12-23]. (ang.).
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 90. ISBN 83-01-14344-4.
- Wielka encyklopedia zwierząt - tom 2. Poznań: Oxford Educational, s. 6. ISBN 83-7425-342-8.