Świętokrzyski Park Narodowy
Świętokrzyski Park Narodowy – jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski, utworzony w 1950 r.
Park położony jest w centralnej części Gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo Łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą – 612 m n.p.m. i Łysą Górą (– 595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego (z górami Psarską i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także trzy eksklawy – Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty (od roku 1996)[1].
Na Łysej Górze znajduje się Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego[2][3]. Oprócz tego do atrakcji turystycznych zalicza się m.in. jest kompleks zabudowań dawnego klasztoru Benedyktynów Świętokrzyskich na Świętym Krzyżu, powstałego w XII wieku[4].
Historia Świętokrzyskiego Parku Narodowego
W roku 1920 powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat na Chełmowej Górze. Cztery lata później utworzono kolejne dwa rezerwaty na najwyższych wzniesieniach: Łysicy i Łysej Górze. Jeszcze przed formalnym ustanowieniem parku (z dniem 1 maja 1950, jako drugiego po Białowieskim w Polsce) powstał rezerwat „Mokry Bór” (38,44 ha). Z chwilą powstania parku wszystkie istniejące wcześniej rezerwaty oraz obszar położony w Dolinie Czarnej Wody między Miejską Górą a Łysicą nazwany „Czarny Las” (26,45 ha), stały się rezerwatami ścisłymi w granicach parku. Od wejścia w życie ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. są one zwane obszarami ochrony ścisłej[1].
Świętokrzyski Park Narodowy stanowi jeden obręb ochronny podzielony na 8 obwodów ochronnych, odpowiedników leśnictw w lasach państwowych (w 1996 r., po powiększeniu Świętokrzyskiego Parku Narodowego o Pasmo Klonowskie przewidziano 9 obwodów, ale w 2002 r., w ramach cięć budżetowych jeden z nich – Psary – został zlikwidowany, a jego obszar podzielony pomiędzy sąsiednie jednostki): Chełmowa Góra, Święty Krzyż, Dębno, Jastrzębi Dół, Dąbrowa, Podgórze, Święta Katarzyna, Klonów[1].
6 grudnia 2013 roku dyrektorem parku został Piotr Szafraniec[5].
Flora
Według oficjalnych danych parku lasy pokrywają 95% powierzchni parku[1]. Charakterystyczne dla parku są mieszane bory jodłowe i buczyny karpackie oraz mały zespół jarzębiny świętokrzyskiej. Najpospoliciej w parku występuje buk zwyczajny, jodła (patrz: wyżynny jodłowy bór mieszany), modrzewie (w rezerwacie „Chełmowa Góra” – modrzew polski), sosna zwyczajna, świerk pospolity. Rzadko występuje lipa szerokolistna, wiąz szypułkowy, jesion wyniosły oraz cis pospolity. Z krzewów najpospoliciej rośnie leszczyna oraz trzmielina brodawkowata[4]. W runie leśnym rosną m.in. nerecznica samcza, zawilec gajowy, gajowiec żółty, turzyca palczasta, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna i nerecznica szerokolistna. Z rzadszych gatunków odnotowano takie jak podrzeń żebrowiec, pomocnik baldaszkowy, śmiałek pogięty oraz goryczka wąskolistna. W parku stwierdzono zespół jarzębiny świętokrzyskiej z charakterystycznymi dlań gatunkami – jarzębem pospolitym, paprotką zwyczajną i bodziszkiem cuchnącym. Z klasy mchów dominuje płonnik włosisty oraz sierpowiec haczykowaty. Inny zespół roślinny obejmuje malinę właściwą, narecznicę krótkoostrą oraz szczawik zajęczy[4]. Oficjalne dane parku wskazują na ponad 859 gatunków roślin (w tym 35 to drzewa), 272 gatunki glonów oraz około 350 gatunków porostów[1].
W parku znajduje się 270-letnia jodła pospolita mierząca 51 m. i uważana jest za najwyższe drzewo w Polsce[6]. Ogólnie drzewostany jodły w Świętokrzyskim Parku Narodowym liczą sobie od 80 do 120 lat[1]. Zdecydowaną większość powierzchni leśnej Parku zajmują lasy bukowe i bukowo-jodłowe, duży udział mają też wyżynne bory jodłowe i wielogatunkowe lasy mieszane (grądy). Ekosystemy te zachowały bardzo wysoki stopień naturalności i doskonale funkcjonują w warunkach ochrony biernej, bez jakichkolwiek zabiegów ochronnych. Lasy Chełmowej Góry charakteryzuje natomiast duży udział w drzewostanie modrzewi, w tym z reliktowego podgatunku modrzewia polskiego (Larix decidua ssp. polonica) - najstarsze spośród modrzewi polskich mają ponad 250 lat.
Fauna
W parku żyje 45 gatunków ssaków[1]; głównie sarny europejskie, jelenie oraz dziki,; do tego kuna leśna, nornica ruda i mysz leśna[4]. Występuje 14 gatunków płazów – w tym traszka górska, żaba trawna, ropucha szara[4] oraz 6 gatunków gadów[1], w tym jaszczurka zwinka i padalec zwyczajny. Stwierdzono 66 gatunków ślimaków, 187 gatunków pająków oraz ponad 3000 gatunków owadów, w tym: ponad 1500 gatunków chrząszczy, blisko 1000 gatunków motyli, oraz liczni przedstawiciele innych rzędów[1]. Wśród owadów na uwagę zasługują gatunki wymienione w załączniku II dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej, będące przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 Łysogóry: motyle - przeplatka aurinia i czerwończyk nieparek oraz chrząszcze: zgniotek cynobrowy i zagłębek bruzdkowany. Z ptaków odnotowano 150 gatunków, w tym 118 lęgowych[1]. Są to m.in. dzięcioł duży, kowalik zwyczajny, zięba zwyczajna, strzyżyk zwyczajny, myszołów zwyczajny i puszczyk zwyczajny[4].
Gołoborza
Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne – gołoborza, nadające krajobrazowi specyficzny charakter. Największe gołoborza znajdują się na Łysej Górze (największe – 3,84 ha) i na Łysicy. Powstały one w klimacie peryglacjalnym, który stworzył korzystne warunki do wietrzenia mrozowego i tym samym dezintegracji skały macierzystej[4].
Szlaki turystyczne
Szlaki turystyczne na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego:
z Trzcianki przez Święty Krzyż, Przełęcz Hucką, Łysicę do Świętej Katarzyny[7]
z Nowej Słupi na Święty Krzyż[7]- z Bodzentyna do Świętej Katarzyny[7]
w granicach parku: Zagórze (Pomarańczowy Stok)–Psary Podlesie[7]
w granicach parku: Klonów–Bukowa Góra[7]
przez enklawę ŚPN Góra Chełmowa[7]
Zobacz też: świętokrzyskie szlaki turystyczne
Baza noclegowa
- Dom wypoczynkowy Jodłowy Dwór w Hucie Szklanej
- Dom Turysty w Świętej Katarzynie
- Schronisko młodzieżowe w Nowej Słupi
- Liczne kwatery prywatne
- Ośrodek Wypoczynkowy „Jodełka” w Świętej Katarzynie
Zobacz też
- ↑ a b c d e f g h i j Witamy w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Oficjalna strona Parku. [dostęp 15 stycznia 2014].
- ↑ Podstrona Muzeum na stronie Parku Narodowego. Świętokrzyski Park Narodowy. [dostęp 2013-10-14].
- ↑ Informacje krajoznawcze na stronie Parku Narodowego. Świętokrzyski Park Narodowy. [dostęp 2013-10-14].
- ↑ a b c d e f g Marcin Sikorski: Świętokrzyski Park Narodowy. W: Polskie parki narodowe. Videograf II, 2008, s. 34–35. ISBN 978-83-7183-601-5.
- ↑ Ministerstwo Środowiska. Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2013-12-09].
- ↑ Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o choinkach. polskieradio.pl. [dostęp 2011-08-28].
- ↑ a b c d e f Szlaki piesze. Oficjalna strona Parku. [dostęp 15 stycznia 2014].