Malina właściwa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Malina właściwa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

jeżyna

Gatunek

malina właściwa

Nazwa systematyczna
Rubus idaeus L.
Sp.PL.2.:492, 1753
Synonimy
  • Rubus buschii (Rozanova) Grossh[3]
Malina właściwa uprawiana w ogrodzie
Owoce odmiany uprawnej

Malina właściwa (Rubus idaeus L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. W stanie dzikim występuje na znacznej części Azji oraz w niemal całej Europie, oprócz Portugalii i Islandii[3]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze. Jest uprawiany w wielu regionach świata.

Maliny pojawiają się w źródłach ok. 300 r. p.n.e. Jako pierwszy raz uznał malinę za roślinę uprawną Palladius w IV w. n.e. Pierwsze uprawy malin znane są z przyklasztornych ogrodów i były wprowadzane od późnego średniowiecza, zaś w końcu XVIII w. pojawiły się pierwsze odmiany hodowlane[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Krzew dorastający do 2 m wysokości, z podziemnymi rozłogami. Pędy wydłużone rózgowato i łukowo zwieszone, pokryte kolcami.
Liście
3-5-7 listkowe, z wierzchu nagie, pod spodem biało kutnerowato owłosione, boczne listki siedzące. Brzeg liścia ostro piłkowany. Liście pędów owocujących zawsze trójlistkowe (nie dotyczy nowych odmian owocujących na pędach jednorocznych).
Kwiaty
Białe, zwisłe, zebrane w luźne grona albo wiechy. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina miododajna.
Owoce
Składa się z licznych, czerwonych, rzadziej żółtych lub ciemnopurpurowych („czarne maliny”) puszysto owłosionych małych pestkowców zebranych w owoc zbiorowy, potocznie zwany „malinami”. W porze dojrzewania lekko oddziela się od stożkowatego dna kwiatowego (w przeciwieństwie do jeżyny). Nasiona o strukturze siatkowatej, pomarszczonej.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Krzew, nanofanerofit. Rośnie w lasach, zaroślach, ziołoroślach, na zrębach, na zboczach. Na niżu i w górach do 2000 m n.p.m. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Epilobietea angustifolii i zespołu roślinności Rubetum idaei[5]. Roślina z dużymi wymaganiami glebowymi. Rośnie najlepiej na stanowiskach osłoniętych od słońca i lekko zacienionych. Preferuje luźne, niezbyt suche, żyzne i bogate w składniki pokarmowe gleby o lekko kwaśnym odczynie. Malina jest rośliną o dużej odporności na mrozy[6].

Tworzy mieszańce z jeżyną popielicą (R. × pseudideus (Weihe) Lej.)[7].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Roślina uprawna. Jest uprawiana jako krzew owocowy. Jej uprawa jest w Polsce dość rozpowszechniona. W uprawie znajduje się szereg odmian uprawnych będących mieszańcami międzygatunkowymi. Forma typowa i liczne odmiany owocują na pędach dwuletnich, od niedawna istnieją w uprawie odmiany owocujące na pędach jednorocznych.
  • Sztuka kulinarna. Owoce są smaczne i pachnące, nadają się do spożycia zarówno na surowo, jak i na przetwory: soki, dżemy, konfitury. Ze względu na obecność związków purynowych powinni ich jednak unikać chorzy na podagrę oraz zapalenie nerek. U niektórych ludzi maliny wywołują uczulenie[8]. U dziko rosnących malin owoce są bardzo często robaczywe.
  • Roślina lecznicza:
    • Surowiec zielarski: owoc Fructus Rubi idaei (Bacca Rubi idaei) bogaty w błonnik[9] (6,7 g/100 g), polifenole, witaminy A, B1, B2, B3 i C, karotenoidy, tokoferole, wapń, magnez, miedź, potas, cynk, mangan, żelazo, selen[4], olejek eteryczny, pektyny, pochodne cyjanidyny, a także kwasy organiczne jak choćby: cytrynowy, jabłkowy i salicylowy[10], kwas asparaginowy (304 mg na 100 g[9]) oraz kwas glutaminowy (195 mg na 100 g[9]); także liście – Folium Rubi idaei – duża zawartość witaminy C (300 mg%), garbniki, kwasy organiczne, śluzy, żywice.
    • Działanie: owoce mają działanie napotne i przeciwgorączkowe[4] oraz ogólnie wzmacniające ze względu na zawartość witamin. Podobne działanie, lecz jeszcze silniejsze mają liście, które ponadto działają moczopędnie, żółciopędnie, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, ściągająco, oraz poprawiają przemianę materii. Napar z suszu owocowego i liści wykorzystuje się w stanach gorączkowych[8].
    • Występujący w malinach kwas elagowy wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i przeciwwirusowe[4].
Wartość odżywcza
Malina
(100 g)
Wartość energetyczna 180 kJ (43 kcal)
Białka 1,3 g
Węglowodany 12,0 g
Tłuszcze 0,3 g
Woda 85,8 g
Dane liczbowe na podstawie: [11]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[12]

Według Pulsu Biznesu w roku 2012 ze zbiorem 127 tys. ton Polska była największym producentem malin na świecie[13]. Dane FAO za rok 2012 podają, że największym producentem jest Rosja ze 133 tys. ton rocznie, a następnie Polska ze średnim plonem 127 tys. ton[14].

Choroby i szkodniki[edytuj | edytuj kod]

Kistnik malinowiec
 Osobny artykuł: Choroby maliny.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
  4. a b c d Dominika Wnęk, Maliny, „Medycyna Praktyczna”, 29 lipca 2017 [dostęp 2017-08-11] (pol.).
  5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  6. Agata Krzepińska: Malina właściwa. 2013. [dostęp 2013-06-27]. (pol.).
  7. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  8. a b Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  9. a b c Hanna Kunachowicz i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 615, ISBN 978-83-200-5311-1.
  10. Anna Guttman: MALINY – działają jak lekarstwo. 2013. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).
  11. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 615, ISBN 978-83-200-5311-1.
  12. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  13. „Puls Biznesu”: Republika malinowa. wyborcza.biz. [dostęp 2015-06-10]. (pol.).
  14. FAOSTAT – Crops Production. [dostęp 2015-06-10]. (ang.).
  15. Barbara H. Łabanowska (red.), Metodyka integrowanej ochrony maliny dla producentów, Skierniewice, Instytut Ogrodnictwa 2013.
  16. a b Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, s. 1-133, ISBN 978-83-948769-0-6 [dostęp 2023-08-18].
  17. Józef Rusnak (oprac.), Ochrona malin przed chorobami, Karniowice: Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, 2011, ISBN 83-60394-37-7 [dostęp 2017-08-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-12].