1 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr piech. Julian Żaba |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
1 batalionu celnego w 1921
1 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 1 batalion celny powstał na terenie Okręgu Generalnego Warszawa na bazie 3/I batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4]
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Chorzelach. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Lemanie, Dąbrowach, Chrzelach i Janowcu Kościelnym[6].
W sierpniu 1921 21 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i niedługo potem rozformowany. 1 i 2 kompania celna rozformowanego batalionu odeszła do 20 batalionu celnego, 3 kompania celna podporządkowana została 1 batalionowi celnemu, a 4 kc 2 batalionowi celnemu[7].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[8]. 1 batalion celny wszedł w strukturę 1 Brygady Celnej[9].
Późną jesienią 1921 1 batalion celny przekazał swój odcinek graniczny nowo powstałemu Inspektoratowi Straży Celnej „Chorzele”.
Rozporządzeniem MSWewn. z 21 grudnia 1921 zmieniono dotychczasowe ustalenia związane z przegrupowaniem batalionu na granicę wschodnią i po załadowaniu na stacji Raszujka, 27 grudnia batalion miał udać się nie do Lidy a do Mikaszewicz. W styczniu dowództwo batalionu przemieściło się do Korotycz, a kompanie odpowiednio do Korotycz, Kormy, Maleszewa i Radziwiłowicz[6]. Z dniem 30 lipca 1922 o godzinie 12:00 batalion miał być zluzowany i na tym odcinku zakończyć służbę graniczną[10]. Został zluzowany jesienią 1922 przez 19 batalion celny i przeszedł do odwodu celem gruntownego przeszkolenia i zdyscyplinowania[10]. Po przeszkoleniu przedyslokowany został do Łachwy.
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[11]. 1 batalion celny przemianowany został na 1 batalion Straży Granicznej.
Służba celna[edytuj | edytuj kod]
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[13].
- Sąsiednie bataliony
2 batalion celny w Szczuczynie ⇔ 13 batalion celny w Lubawie – VI 1921[14]
Kadra batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| mjr piech. | Julian Żaba[1] | VI – VII 1921[6] | dowódca 4 baonu celnego |
| kpt. | Tadeusz Radziewanowski | VII 1921[6] | |
| mjr | Henryk Więckowski | VIII 1921 – XI1921[1] I – II i VII 1922[6] | |
| kpt. | Józef Mellerowicz[1] | XII 1921[6] | |
| por. | Józef Lisewski p.o.[1] | III - VI 1922[6] | |
| rtm. rez. | Zenobiusz Kolago[1][a] | VIII 1922[6] | |
| kpt. żand. | Stanisław Kohmann[1] | od 1 IX 1922[6] |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Ordre de Bataille 1 batalionu celnego w Chorzelach na dzień 1 czerwca 1921[6] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Leman[b] | 2. Dąbrowy[c] | 3. Chorzele[d] | 4. Janowiec[e] |
| dowódcy | por. Włodzimierz Papiz | kpt. Tadeusz Radziewanowski | por. Ignacy Pańcewicz | por. Jan Buczyński |
| placówki | Leman | Antonia | Zaręby I | Gewarty |
| Kozioł | Dąbrowy | Zaręby II | Smolany | |
| Łacha | Łosicha | Kopiejka | Trząski | |
| Zimna | Pełty | Chorzele | Zdzięty | |
| Leman | Cyk | Wasiły | Leśniki | |
| Łączki | Ruchaje | Wólka | Gołębie | |
| Antonia | Surowe | Ryki-Borkowo | Pepłówek | |
| Warmiak | Czarnia | Janów | Janowiec Kościelny | |
| OdeB 1 batalionu celnego w Korotyczach na dzień 1 lutego 1922[6] | ||||
| kompanie | 1. Korotycze[f][g] | 2. Korma | 3. Maleszewo[h] | 4. Radziwiłowicze[i] |
| dowódcy | ppor. Józef Kotarba | por. Józef Lissewski | por. Karol Klingenberg | por. Jan Buczyński |
| placówki | ziemianka | Prypeć | Żugol | |
| ziemianka | Maleszewo I | Suchryn | ||
| ziemianka | Maleszewo II | Sumita | ||
| ziemianka | Maleszewo III | Obsycie | ||
| ziemianka | Borsuki | Dubno | ||
| ziemianka | Łutki | Polski Chutor | ||
| ziemianka | Lado | Lesiczyn | ||
| Korma | Bermy | Kupicha | ||
| Rubryn | Słoboda | |||
| Radziwiłowicze | ||||
| OdeB 1 batalionu celnego w Korotyczach na dzień 1 września 1922[6] | ||||
| kompanie | 1. Korotycze | 2. Korma | 3. Maleszewo | 4. Radziwiłowicze |
| dowódcy | kpt. Piotr Kancewicz | por. Józef Lissewski | por. Marcin Nowicki | por. Stanisław Stefanowicz |
| placówki | Smolarnia | nr 1 | nr 0 | Suchryń |
| Żadzin | nr 2 | nr 1 | Sumita | |
| Wysoki Grodziec | nr 3 | nr 2 | Obszyc | |
| Berny | nr4 | nr 3 | Dubno | |
| Lada | nr 5 | nr 4 | Żukiewicze | |
| Łutki | nr 6 | oddział km | Lesiczyn | |
| Borsuki | nr7 | sztab kc | Kupiela | |
| Łutki | warta - sztab kc | odwód | Słoboda | |
| oddział km | sztab kc | oddział km | ||
| warta - sztab kc | warta - sztab kc | |||
| sztab kc | sztab kc | |||
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zenobiusz Kolago (ur. 29 października 1885), rotmistrz rezerwy 24 puł, w czerwcu 1922 został powołany do służby czynnej w Baonach Celnych[15]
- ↑ 1 kompania celna 1 bc w Lemanie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Leman”
- ↑ 2 kompania celna 1 bc w Dąbrowach została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Dąbrowy”
- ↑ 3 kompania celna 1 bc w Chorzelach została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Chorzele”
- ↑ 4 kompania celna 1 bc w Janowcu została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Janowiec Kościelny”
- ↑ wieś Korotycze, gmina Chorsk, powiat stoliński, województwo poleskie
- ↑ 1 kompania celna w tym czasie była kompania rezerwową
- ↑ wieś Maleszewo Wielkie, gmina Chorsk, powiat stoliński, województwo poleskie
- ↑ okolica Radziwiłłowicze, gmina Czemery, powiat słonimski, województwo nowogródzkie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e f g h i j k l OdeB batalionów celnych ↓, s. 1bc.
- ↑ Zarządzenia KG BC dotyczące 21 bc ↓, s. 1.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ a b Organizacja batalionów celnych ↓.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 8 czerwca 1922, s. 397.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenia Głównej Komendy Baonów Celnych dotyczące przejęcia odcinka granicy 21 baonu celnego przez Straż Celną . → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.