5 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
5 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 5 batalion celny powstał z 4/III batalionu wartowniczego, który stacjonował w Okręgu Generalnego „Kielce”[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[6]. W myśl tego rozkazu 14 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 5 batalionu celnego w Prażce[7]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[8].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[9]. 5 batalion celny wszedł w struktury 2 Brygady Celnej[10].
Na przełomie 1921–1922 5 batalion celny przekazał swój odcinek graniczny nowo powstałemu Inspektoratowi Straży Celnej „Praszka” i niedługo potem rozwiązany.
Służba celna[edytuj | edytuj kod]
17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 5 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Bolesławca do Kamieńska. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Prażce[11].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[13].
- Sąsiednie bataliony
14 batalion celny w Laskach ⇔ 4 batalion celny w Sosnowcu – VI 1921[14]
Kadra batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| mjr piech. | Zygmunt Krudowski[1] | I 1921 – II 1922[15] |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Ordre de Bataille 5 batalionu celnego w Praszce na dzień 1 stycznia i 1 lutego 1922[15] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Dzietrzkowice[a] | 2. Praszka[b] | 3. Podłęże Królewskie[c] | 4. Żytniów[d] |
| dowódcy | kpt. Antoni Pojmański | por. Stanisław Porębski | kpt. Franciszek Rajtar | kpt. Karol Górski |
| placówki | Chrościn[e] | Kik[f] | Podłęże Szlacheckie[g] | Krzepice[h] |
| Gola[i] | Przedmość[j] | Kuźnica Nowa[k] | Bobrowa[l] | |
| Papiernia[m] | Praszka[n] | Kluczno[o] | Pieńki[p] | |
| Krupka[q] | Szyszków[r] | Stany[s] | Jelonki[t] | |
| Bezula[u] | Wygiełdów[v] | Radły[w] | Prosna[x] | |
| Grześlaki[y] | Kamieńsk[z] | |||
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 4 kompania celna 5 bc w Dzietrzkowicach została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Gola”
- ↑ 2 kompania celna 5 bc w Praszce została zluzowana przez obsadę komisariatu SC „Praszka”
- ↑ 3 kompania celna 5 bc w Podłężu Królewskim została zluzowana przez obsadę komisariatu SC „Podłęże Szlacheckie”
- ↑ 4 kompania celna 5 bc w Żytniowie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Jelonki”
- ↑ Placówka 5 batalionu celnego w Chruścinie została zluzowana przez obsadę placówki Straży Celnej „Chróścin”
- ↑ Placówka 5 bc w Kiku została zluzowana przez obsadę placówki SC „Kik”
- ↑ Placówka 5 bc w Podłężu Szlacheckim została zluzowana przez obsadę placówki SC „Podłęże Szlacheckie”
- ↑ Placówka 5 bc w Krzepicach została zluzowana przez obsadę placówki SC „Krzepice”
- ↑ Placówka 5 batalionu celnego w Goli została zluzowana przez obsadę placówki Straży Celnej „Gola”
- ↑ Placówka 5 bc w Przedmościu została zluzowana przez obsadę placówki SC „Przedmoście”
- ↑ Placówka 5 bc w Kuźnicy Nowej została zluzowana przez obsadę placówki SC „Kuźnicy Nowej”
- ↑ Placówka 5 bc w Bobrowej została zluzowana przez obsadę placówki SC „Bobrowa”
- ↑ Placówka 5 batalionu celnego w Papierni została zluzowana przez obsadę placówki Straży Celnej „Papiernia”
- ↑ Placówka 5 bc w Praszce została zluzowana przez obsadę placówki SC „Praszka”
- ↑ Placówka 5 bc w Klucznie została zluzowana przez obsadę placówki SC „Kluczno”
- ↑ Placówka 5 bc w Pieńkach została zluzowana przez obsadę placówki SC „Pieńki”
- ↑ Placówka 5 batalionu celnego w Krupce została zluzowana przez obsadę placówki Straży Celnej „Krupka”
- ↑ Placówka 5 bc w Szyszkowie została zluzowana przez obsadę placówki SC „Szyszkowo”
- ↑ Placówka 5 bc w Stanach została zluzowana przez obsadę placówki SC „Stany”
- ↑ Placówka 5 bc w Jelonkach została zluzowana przez obsadę placówki SC „Jelonki”
- ↑ Placówka 5 batalionu celnego w Bezuli została zluzowana przez obsadę placówki Straży Celnej „Mała Bezula”
- ↑ Placówka 5 bc w Wygiełdowie została zluzowana przez obsadę placówki SC „Wygiełdów”
- ↑ Placówka 5 bc w Radłach została zluzowana przez obsadę placówki SC „Radły”
- ↑ Placówka 5 bc w Prosnej została zluzowana przez obsadę placówki SC „Prosna”
- ↑ Placówka 5 bc w Grześlakach została zluzowana przez obsadę placówki SC „Grześlaki”
- ↑ Placówka 5 bc w Kamińsku została zluzowana przez obsadę placówki SC „Kamińsko”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ a b OdeB batalionów celnych ↓, s. 5bc.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.