41 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Zygmunt Berling |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
41 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 w miejsce batalionów etapowych i wartowniczych utworzone zostały bataliony celne. 41 batalion celny powstał w granicach odpowiedzialności 2 Armii, na bazie batalionów etapowych podporządkowanych jej dowództwu. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych. Oddział podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych[3]. Na przełomie sierpnia i września 1921 V Kielecki batalion etapowy, po przydzieleniu części żołnierzy z I Kieleckiego batalionu etapowego, został przeformowany w 41 batalion celny. Z żołnierzy byłego I Kieleckiego batalionu etapowego utworzona została 4 kompania w Oranach. Dowództwo batalionu rozlokowane zostało w Druskienikach, a kompanie obsadziły pododcinek kordonowy nr 1, od stacji kolejowej Orany do Wólki Derguńskiej. Dowództwo 1 kompanii rozmieszczono w Oranach, 2. w Marcinkańcach, 3. i 4. w Druskienikach[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5].
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[6]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[7]. 41 batalion celny przemianowany został na 41 batalion Straży Granicznej.
Służba celna[edytuj | edytuj kod]
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[8]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[9].
25 września 1922 1 kompania celna zluzowała placówkę nr 7 z 2 kompanii celnej. Placówki 3 kompanii celnej nr 12,13,14 i 15 zluzowała 2 kompania celna, a placówki nr 16 i 17 zluzowała 4 kompania celna. 3 kompania celna przeszła do odwodu i „na przeszkolenie”[10].
- Sąsiednie bataliony
- 28 batalion celny ⇔ WP ⇔ 42 batalion celny – XII 1921[11]
Kadra batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| kpt. | Zygmunt Berling[2] | 09 VI 1921 – XI 1922 | |
| kpt. | Alfred Klotz[2] | 06 I 1922 – 23 VIII 1922 |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Ordre de Bataille 41 batalionu celnego w Druskienikach na dzień 5 października 1922[12] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Orany | 2. Marcinkańce | 3. Druskieniki | 4. Druskieniki |
| dowódcy | por. Aleksander Kubikowski | por. Rajmund Wińcza | por. Antoni Mączak | ppor. Teofil Hermaszewski[a] |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ochał 2017 ↓, s. 154.
- ↑ a b c Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 15.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24-25.
- ↑ Ochał 2017 ↓, s. 108.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ Szkice dyslokacyjne ↓, s. 41bc.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ OdeB batalionów celnych ↓, s. 41bc.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 24 grudnia 1921, s. 1645,.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
- Szkice dyslokacyjne batalionów celnych 1920−1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.