20 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr Wincenty Kwieciński |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
20 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 20 batalion celny powstał w granicach DOG Pomorze, a zorganizowano go na bazie 2/VIII batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[6]. 20 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej[7].
21 stycznia 1922 o godzinie 12:00 20 batalion celny został zluzowany przez nowo powstały Inspektorat Straży Celnej „Chojnice”[8]. Batalion został rozwiązany, a jego 3 kompania celna miała początkowo wejść w struktury 9 batalionu celnego stacjonującego w Oświęcimiu. Ostatecznie rozkaz zmieniono i przydzielono kompanię do 12 batalionu celnego stacjonującego w Stryju[8]. W lutym 1922 w podporządkowanie 11 batalionu celnego weszła kompania celna z byłego 20 batalionu celnego. Otrzymała numer 5/11 bc[9].
Służba celna[edytuj | edytuj kod]
17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 3 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Prądzony do Walentynowa. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Chojnicach[10].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[11]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[12].
- Sąsiednie bataliony
3 batalion celny w Kościerzynie ⇔ 15 batalion celny w Chodzieży – VI 1921[13]
Kadra batalionu[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy batalionu[1]:
| stopień | imię i nazwisko, numer | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| major | Wincenty Kwieciński | VI – IX 1921[14] | |
| major | Edward Odrowąż-Sypniewski | IX 1921 – I 1922[14] |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Ordre de Bataille 20 batalionu celnego w Chojnicach 27 lipca 1921[14] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Brzeźno | 2. Konarzyny | 3. Charzykowy | 4. Płutowo | 2/15 bc Sypniewo |
| dowódcy | por. Bronisław Sarnowski | por. Kostrzewski | por. Lucjan Skirfało | por. Jan Szałagan | por. Franciszek Opioła |
| placówki | Brzeźno | Zychce | leśniczówka | Edmund | Pustynia |
| Birkenstein | Konarzyny | Stendershof | Halka | Dorotowo | |
| Wierzchocin | Ciecholewo | Szenfeld | Dąbrowa | Stebenka | |
| Kobyla Góra | Babilon | Moszczenica | Witkowo | leśniczówka | |
| Nowa Karczma | Derefowic | Blumfeld | |||
| Ordre de Bataille 20 batalionu celnego w Chojnicach na dzień 1 grudnia 1921[14] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Brzeźno[a] | 2. Charzykowy | 3. Jerzmionki | 4. Sypniewo[b] |
| dowódcy | por. Bronisław Sarnowski | por. Lucjan Głodkowski | ppor. Ludwik Kawa | kpt. Mieczysław Polański |
| placówki | Brzeźno | Nowa Karczma | Stendershof | Dąbrowo |
| Brzozowo | Żychce | Szenfeld | Halka | |
| Wierzchocin | Konarzyny | Moszczenica | Edmund | |
| Kełpin | Ciechlewo | Deręgowice | Pustynia | |
| Babilon | Blumfeld | Dorotowo | ||
| leśniczówka | Witkowo | Stebenka | ||
| Zamarte | leśniczówka | |||
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 1 kompania celna 20 bc w Brzeźnie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Brzeźno”
- ↑ 4 kompania celna 20 bc w Brzeźnie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Sypniewo”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ a b Organizacja batalionów celnych ↓.
- ↑ OdeB batalionów celnych ↓, s. 11bc.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ a b c d OdeB batalionów celnych ↓, s. 20bc.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenia Głównej Komendy Baonów Celnych dotyczące przejęcia odcinka granicy 21 baonu celnego przez Straż Celną . → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.