Kodeń

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Kodeń
Herb
Herb Kodnia
Kodeń. Ulica Sławatycka.
Kodeń. Ulica Sławatycka.
Państwo  Polska
Województwo lubelskie
Powiat bialski
Gmina Kodeń
Liczba ludności (2010-12-31) 1852[1]
Strefa numeracyjna (+48) 83
Kod pocztowy 21-509
Tablice rejestracyjne LBI
SIMC 0013758
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa lokalizacyjna województwa lubelskiego
Kodeń
Kodeń
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Kodeń
Kodeń
Ziemia 51°54′37″N 23°36′06″E/51,910278 23,601667
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Matka Boża Kodeńska

Kodeń – wieś w Polsce w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Kodeń, położona na Równinie Kodeńskiej, na terasie nadzalewowej kilka metrów nad doliną Bugu, niedaleko ujścia rzeczki o nazwie Kałamanka.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Kodeń.

Integralne części miejscowości: Kodeń[2][3]
Identyfikator miejscowości Nazwa miejscowości Rodzaj miejscowości
0013764 Dolina część wsi
0013793 Kodeń Drugi część wsi
0013801 Kodeń Pierwszy część wsi
1021760 Kornac część wsi
0013824 Kot część wsi
0013830 Łęgi część wsi
0013847 Morgi część wsi
0013853 Polemcy część wsi
0013860 Przydatki część wsi
1021783 Sugry część wsi
0013882 Wygnanka część wsi
1021790 Zalewsze część wsi

Demografia[edytuj]


    Ludność Kodnia w okresie 1810-2010
    Źródło: Instytut Geografii Polskiej Akademii Nauk: Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach polski od 1810 do 1960 r.. [dostęp 2015-05-15]., Rok 1921 - Spis powszechny z 1921, Rok 1931 - Spis powszechny z 1931

Historia[edytuj]

Pierwsze wzmianki o Kodniu pochodzą z wieku XVI, ale wiadomo, że już w XV w. istniały tu młyny wodne będące, podobnie jak cała najbliższa okolica, własnością czterech braci Ruszczyców. Od nich to pod koniec XV w. Jan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. Tenże sam Sapieha, marszałek, od Zygmunta Starego nadzwyczaj lubiony, otrzymawszy darem od tego króla wiele dóbr, dostał razem przywilej w roku 1511 na założenie miasta Kodeń, obdarzył takowo prawem magdeburskiem, ustanowił targi tygodniowe i trzy jarmarki do roku. Zasadzając się na takim przywileju, wydał inny od Siebie Sapieha 1513 roku, stanowiąc burmistrza i 3 radców, w połowie wyznania rzymskiego i greckiego, z oznaczeniem sposobu ich wybierania[4]. Jan (Iwan) Sapieha (zm. 1517) lub jego syn Paweł Sapieha, wybudował otoczony murem i wałem zespół zamkowy wraz z kaplicą, którą po raz pierwszy wzmiankuje się w 1530 roku. Między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny. W 1518 roku powstała tu parafia rzymskokatolicka, równocześnie z nią rozpoczęto budowę pierwszej cerkwi prawosławnej[5], którą również fundował Paweł Sapieha[6].

W latach 30 XVII wieku Mikołaj Sapieha wybudował w mieście renesansowy kościół św. Anny. Od 1631 roku, po przywiezieniu przez Mikołaja Sapiehę z Rzymu skradzionego obrazu (dziś: Matka Boża Kodeńska), przedstawiającego malarską kopię hiszpańskiej rzeźby Matki Bożej z Guadalupe, Kodeń stał się miejscowością pielgrzymkową (obraz wprowadzono do kaplicy zamkowej 15 IX 1631). Wiek XVII i XVIII to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem, mimo złupienia kościoła św. Anny przez Szwedów w 1657 roku oraz pożaru miasta i bazyliki w roku 1680. W 1686 roku odbyła się ponowna konsekracja kościoła po jego przebudowie. 15 sierpnia 1723 z inicjatywy Jana Fryderyka Sapiehy biskup łucki Stefan Rupniewski dokonał koronacji słynącego z cudów obrazu. Był to trzeci obraz koronowany na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie Matki Bożej Częstochowskiej i obrazie Matki Bożej Trockiej. W XVIII wieku Elżbieta z Branickich Sapieżyna wzniosła na peryferiach Kodnia pałacyk zwany Placencją, który przejął funkcje rezydencji. W czasie zaborów właścicielami miasta zostali Braniccy, następnie Flemingowie i Czartoryscy. Kres temu okresowi położyły wojny napoleońskie, kiedy to większość zabudowań uległa spaleniu. Kolejny pożar miasta miał miejsce w 1821 roku; wtedy też bazylika doznała znacznych zniszczeń. Po upadku powstania styczniowego, w którym mieszkańcy Kodnia brali aktywny udział, utracił prawa miejskie. 6 kwietnia 1875 r. z rozkazu cara kościół św. Anny zamieniono na cerkiew prawosławną, natomiast obraz Matki Bożej w sierpniu 1875 wywieziono na Jasną Górę, skąd powrócił 4 września 1927 r.

Po roku 1945 Kodeń staje się miejscowością położoną przy granicy – początkowo ze Związkiem Radzieckim, obecnie z Białorusią; nie ma tu przejścia granicznego.

Zabytki[edytuj]

Transport[edytuj]

Przez Kodeń prowadzi droga wojewódzka:

Kodeń posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Białą Podlaską, Lublinem oraz Warszawą.

Galeria[edytuj]

Szlaki turystyczne[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

  1. ↑ GUS. Bank Danych Lokalnych
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz. U. z 2013 r. poz. 200)
  3. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  4. ↑ Samuel Orgelbrand. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.
  5. ↑ Kalendarium historyczne
  6. ↑ red. K. Kolendo-Korczakowa, A. Oleńska, M. Zgliński: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo lubelskie powiat Biała Podlaska. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006, s. 122.
  7. ↑ jako data zakończenia budowy podawany jest też rok 1640
  8. ↑ Faktycznie pochowani tu byli radzieccy jeńcy wojenni. Kiedy w 1944 r. wojska radzieckie wkroczyły do Kodnia, Niemców już nie było.

Linki zewnętrzne[edytuj]

p • d • e
Gmina Kodeń
Wieś Herb gminy
Osada
Kolonia
• Haczki • Rapcze
Części wsi
• Dolina • Kodeń Drugi • Kodeń Pierwszy • Kornac • Kot • Łęgi • Ług • Morgi • Polemcy • Przydatki • Sugry • Wygnanka • Zalewsze
p • d • e
Dawne miasta na obszarze obecnego województwa lubelskiego

Adamów • Baranów • Bełżec • Biskupice • Bobrowniki • Boża Wola • Chodel • Czemierniki • Dokudów • Dorohusk • Drążgów • Dubienka • Firlej • Garbów • Głusk • Goraj • Gorzków • Gozdów • Grabowiec • Hanna • Horodło • Horodyszcze • Izbica • Janowiec • Janów Podlaski • Jarczów • Józefów nad Wisłą • Kamionka • Kodeń • Komarów • Komarówka Podlaska • Konstantynów • Końskowola • Kraśniczyn • Kraśnik Fabryczny • Kryłów • Kurów • Leśna Podlaska • Łańcuchów • Łaszczówka • Łomazy • Łysobyki • Markuszów • Michów • Międzyleś • Mosty Małe • Nowodwór • Okrzeja • Orchówek • Pawłów • Piszczac • Potoki • Pratulin • Prawno • Przytoczno • Puchaczów • Rachanie • Rawa • Rejowiec • Rossosz • Sawin • Serokomla • Skierbieszów • Sławatycze • Sosnowica • Stężyca • Świerże • Tarnogóra • Teratyn • Tuchowicz • Turobin • Uchanie • Urszulin • Wąwolnica • Wieniawa • Wisznice • Wohyń • Wojcieszków • Wojsławice • Wrzelowiec • Wysokie • Żółkiewka
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kodeń&oldid=46844265”