Dwór w Olchowcach (Sanok)
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość |
Sanok |
| Adres |
ul. Stanisława Witkiewicza (Olchowce) |
Położenie na mapie Sanoka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°33′29,56″N 22°13′20,57″E/49,558211 22,222381
| |
Dwór w Olchowcach – zabytkowy dwór położony w Sanoku na terenie dzielnicy Olchowce.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
a.jpg)
Pierwotnie Olchowce stanowiły wieś służebną dla grodu sanockiego, zaś pierwsza wzmianka o tamtejszym folwarku pochodzi z XV wieku[1].
W okresie zaboru austriackiego w drugiej połowie XIX wieku (lata 50. i 60.) posiadłości tabularne (czyli dawne dobra szlacheckie, ziemskie) Olchowce z Międzybrodziem i Olchowce Posada stanowiły własność rządową[2][3]. W latach 70. i 80. właścicielami tamtejszych dóbr byli sanoccy bankierzy Abisch i Sosie (wzgl. Zosie lub Zofia) Kanner[4][5][6]. W 1886 podano, że W lustracyi (l. c. str. 44) czytamy: „Dwór w Olchowcach. We wszystkiem starostwie (krośnieńskiem) dworu nie masz, tylko w Olchowcach jest dwór dawno zbudowany, lecz dotychczas nie dokończony, z osobna rożne budynki, folwark, stajnie, obory i gumna”[7]. 9 sierpnia 1889 poinformowano, że dobra w Olchowcach z przyległościami o powierzchni 5000 morgów nabyli Józef i Stanisław Nowakowie za cenę 350 tys. złr[6]. Mimo tego w ewidencji z 1890 A. i S. Kannerowie nadal figurowali jako właściciele własności tabularnej w Olchowcach[8]. Potem w latach 90. jako właściciel dóbr w Olchowcach figurował ww. Józef Nowak[9][10]. Zmarł on w 1901, po czym na początku XX wieku własność przejęli jego spadkobiercy[11][12][13]. Według stanu z 1911 właścicielami Olchowiec byli synowie Józefa: Tadeusz i Eugeniusz Nowakowie[14]. Potem, w latach 1914 i 1918 dobrami władali spadkobiercy Józefa Nowaka[15][16].
W latach niepodległej II Rzeczypospolitej przed 1930 własność Józefa i Antoniego Nowaków[17]. Do 1939 właścicielem tamtejszych dóbr był Roman Nowak[18]. W chwili wybuchu II wojny światowej w 1939 we dworze przebywali członkowie rodziny Nowaków i spowinowaconego z nimi kpt. dr. Stanisława Domańskiego[19]. Po ustanowieniu na Sanie granicy między III Rzeszą a ZSRR wieś Olchowce znalazła się pod władzą sowiecką, podczas gdy leżący na lewym brzegu rzeki Sanok był pod rządami okupantów niemieckich[20]. Według relacji z połowy października 1939 wszyscy mieszkańcy dworu zostali zmuszeni do wyjazdu (najpierw mieli trafić do Leska)[20].
Według Sylwestra Polakowskiego istniejący do czasów współczesnych budynek dworski z XIX wieku powstał na zrębach wcześniejszego dworu starościńskiego prawdopodobnie z XVII wieku[1]. W jego otoczeniu wzniesiono dwie oficyny (jedna na planie litery L, druga przekształcona w budynek mieszkalny)[1]. Obok istnieje obiekt, wcześniej stanowiący spichlerz, a potem ujeżdżalnie, ostatecznie przekształcony do innych celów[1]. Na terenie posiadłości istniały stawy i park, które nie zachowały się do współczesności w swojej pierwotnej formie[1].
Na części obszaru dworskiego przed 1918 powstały koszary wojskowe[1]. W zabudowaniach folwarku umieszczono garaże i warsztaty wojskowe[1].
Do gminnej ewidencji zabytków w Sanoku w 2015 zostały wpisane obiekty: dwór przy ul. Stanisława Witkiewicza 6[21][22] oraz oficyna dworska przy ul. Stanisława Witkiewicza 10[21][22].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian, 2012, s. 443. ISBN 978-83-935995-0-9.
- ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 149.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 149.
- ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 57.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 135.
- ↑ a b Sanok. „Kurjer Lwowski”. Nr 221, s. 2, 11 sierpnia 1889.
- ↑ Olchowce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 449.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 142.
- ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 264, s. 10, 19 listopada 1893.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 133.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 122.
- ↑ W 1905 został wymieniony ponownie Józef Nowak. Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 104.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 14.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 116.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 116.
- ↑ Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo stanisławowskie, województwo lwowskie, opr. Tadeusz Epsztein i Sławomir Górzyński, Oficyna Wydawnicza „Blitz-Print, Warszawa 1990.
- ↑ Książka telefoniczna. Warszawa: 1939, s. 706.
- ↑ Chrząszczewska ↓, s. 5.
- ↑ a b Chrząszczewska ↓, s. 12.
- ↑ a b GEZ 2016 ↓, s. 4.
- ↑ a b GEZ 2018 ↓, s. 5.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zarządzenie nr 195/2016 Burmistrza Miasta Sanoka z dnia 24.11.2016r. zmieniające zarządzenie w sprawie założenia gminnej ewidencji zabytków miasta Sanoka. bip.um.sanok.pl. s. 0-4. [dostęp 2021-10-05].
- Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 170/2018 z 6 września 2018. bip.um.sanok.pl. s. 3 (poz. 138), 4 (poz. 174). [dostęp 2021-12-14].
- Zofia Chrząszczewska (red. Marta Wargo, Maja Murin-Kaczorowska): Pamiętnik Zofii Chrząszczewskiej z lat 1939-1942 dedykowany Stanisławowi Domańskiemu – pisany w Sanoku, w domu Stanisława. ok. 2019, s. 1-118.