Franciszek Żwirko

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Franciszek Żwirko
Ilustracja
Porucznik Żwirko w 1932
kapitan pilot kapitan pilot
Data i miejsce urodzenia

16 września 1895
Święciany

Data i miejsce śmierci

11 września 1932
Cierlicko Górne

Przebieg służby
Lata służby

1914–1932

Siły zbrojne

Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Roundel of Poland (1921–1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

I Korpus Polski
1 pułk lotniczy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna domowa w Rosji

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie) Kawaler Orderu Świętego Sawy Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Franciszek Żwirko (ur. 16 września 1895 w Święcianach, zm. 11 września 1932 w katastrofie lotniczej w Cierlicku Górnym) – porucznik oraz pilot Wojska Polskiego, pilot sportowy. Wraz z inżynierem Stanisławem Wigurą zdobył w 1932 w zawodach „Challenge” pierwsze miejsce i puchar międzynarodowy dla Polski. Ojciec popularyzatora lotnictwa, Henryka Żwirki.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość i służba podczas I wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Urodził się na Wileńszczyźnie. Szkołę średnią ukończył w Wilnie, podczas I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Irkucku, służył w piechocie, m.in. w 27 pułku strzelców syberyjskich i 674 pułku piechoty, walcząc z Niemcami. Służbę w armii rosyjskiej zakończył w randze porucznika. W 1917 zgłosił się do tworzącego się korpusu polskiego gen. Dowbora-Muśnickiego w Rosji. Po demobilizacji korpusu w lipcu 1918, wstąpił w sierpniu do rosyjskiej „białej” Armii Ochotniczej gen. Denikina, walcząc w rosyjskiej wojnie domowej. Ukończył wówczas kurs obserwatorów lotniczych. We wrześniu 1921 przedostał się przez granicę do Polski i zgłosił do służby w polskim lotnictwie.

Początki służby w lotnictwie[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Żwirko, 1927

W Polsce od 19 lipca 1922 służył w 1 pułku lotniczym w Warszawie. W listopadzie 1923 ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, a następnie w 1924 Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu, po czym służył jako pilot w 18. eskadrze myśliwskiej 1 pułku, w stopniu porucznika pilota. Przejściowo w 1925 został oddelegowany do Bydgoskiej Szkoły Pilotów jako instruktor. Zaczął też brać aktywny udział w sporcie lotniczym, odznaczając się jako świetny i opanowany pilot. Już w 1925, w I Pomorskim Locie Okrężnym zajął 4. miejsce na 11 załóg[1]. W 1926 jako jeden z pierwszych zainicjował loty nocne w polskim lotnictwie wojskowym, dokonując nocnego rajdu nad Polską. 28 sierpnia 1927 w międzynarodowych zawodach I Locie Małej Ententy i Polski w Jugosławii, lecąc z kpt. Władysławem Popielem na samolocie Breguet 19, zajął 2. miejsce w klasyfikacji ogólnej, a 1. w locie okrężnym, na 14 załóg. Od 1928 służył w 111 eskadrze myśliwskiej, lecz na początku 1929, zachowując formalnie przydział do 1 pułku lotniczego, został oficerem łącznikowym przy Aeroklubie Akademickim w Warszawie. 22 listopada 1928 w Bydgoszczy ożenił się z Agnieszką Kirską.

Sport lotniczy[edytuj | edytuj kod]

Objęcie funkcji oficera łącznikowego przy Aeroklubie Akademickim, tworzonym przez młodych konstruktorów-zapaleńców, spowodowało wzrost aktywności Żwirki w sporcie lotniczym. Szczególnie zaprzyjaźnił się z młodym inżynierem Stanisławem Wigurą, jednym z konstruktorów zespołu RWD, który z nim od tej pory najczęściej latał w załodze jako mechanik. Między 9 sierpnia a 6 września 1929 dokonali oni lotu okrężnego wokół Europy, na trasie Warszawa-Frankfurt-Paryż-Barcelona-Marsylia-Mediolan-Warszawa, długości prawie 5000 km, na pierwszym egzemplarzu lekkiego samolotu RWD-2. 6 października, na RWD-2 zwyciężyli w I Locie Południowo-Zachodniej Polski. 16 października Żwirko ustanowił z Antonim Kocjanem na RWD-2 międzynarodowy rekord FAI wysokości lotu 4004 m w klasie samolotów o ciężarze własnym do 280 kg, uzyskując pierwszy rekord lotniczy dla Polski. W okresie maj-wrzesień 1930 pełnił funkcję komendanta Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Łodzi. W lutym 1930 został wybrany członkiem zarządu Łódzkiego Klubu Lotniczego[2].

Konstruktor lotniczy Stanisław Wigura i pilot Franciszek Żwirko

W lipcu 1930 Żwirko z Wigurą wzięli udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1930 na samolocie RWD-4, lecz 25 lipca musieli się wycofać na skutek awarii silnika, po przymusowym lądowaniu w Hiszpanii. 7 września 1930 ponownie zwyciężyli na RWD-2 w II Locie Południowo-Zachodniej Polski, na przełomie września i października zwyciężyli w III Krajowym Konkursie Awionetek (na RWD-4), a na przełomie września i października 1931 – w IV Krajowym Konkursie Samolotów Turystycznych (na RWD-5). 7 sierpnia 1931 Żwirko i Stanisław Prauss podjęli próbę pobicia rekordu wysokości lotu samolotem RWD-7, uzyskując 5996 m, lecz federacja FAI nie uznała go z powodu niestandardowych przyrządów pomiarowych. 22 grudnia 1931 Żwirko został przeniesiony ze stanowiska przy aeroklubie na stanowisko dowódcy eskadry szkolnej Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie.

W kwietniu 1932 Żwirko został zakwalifikowany przez komisję Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej do reprezentowania Polski w zawodach samolotów turystycznych Challenge 1932. Jako drugiego członka załogi wybrał Stanisława Wigurę. W zawodach rozegranych w dniach 20–28 sierpnia 1932 załoga Żwirko i Wigura, na samolocie RWD-6, zajęła pierwsze miejsce, wygrywając z uważanymi za faworytów załogami niemieckimi oraz reprezentacjami z pozostałych krajów i przynosząc wielki sukces polskiemu lotnictwu, będący wspólnym osiągnięciem pilota i konstruktora. Na pamiątkę tego wydarzenia Święto Lotnictwa Polskiego jest obchodzone w dniu 28 sierpnia.

Wypadek[edytuj | edytuj kod]

11 września 1932, podróżując na zlot lotniczy do Pragi, Franciszek Żwirko wraz ze Stanisławem Wigurą zginęli w katastrofie w lesie pod Cierlickiem Górnym k. Cieszyna na Śląsku Cieszyńskim (na Zaolziu), na terenie Czechosłowacji, na skutek oderwania się skrzydła samolotu RWD-6 podczas burzy (miejsce to znane jest obecnie jako „Żwirkowisko”).

Około 200 tysięcy ludzi zebrało się na drodze, którą postępował kondukt pogrzebowy, prowadzony przez biskupa polowego Galla z kościoła św. Krzyża na Cmentarz Powązkowski. Trumny wynieśli z kościoła na swych barkach koledzy bohaterskich lotników. Złożone zostały one na kadłubach samolotów[3]. Obaj zostali pochowani na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych-1-12,13)[4].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

12 marca 1933 prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go pośmiertnie na stopień kapitana ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 w korpusie oficerów aeronautycznych[14].

W Cierlicku został ustanowiony symboliczny grób F. Żwirki i S. Wigury oraz pomnik, ufundowany przez Aeroklub Morawsko-Śląski w Ostrawie.

W rodzinnym Święcianach postanowiono wmurować tablicę pamiątkową na ścianie domu F. Żwirko, jego imieniem nazwać ulicę, przy której się urodził oraz utworzyć fundację imienia F. Żwirko i S. Wigury.

15 kwietnia 1933 Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek o wartości 30 gr (numer katalogowy 259) pt. Zwycięzcy Challenge’u – F. Żwirko i S. Wigura[15].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Święciany, Litwa – dom, w którym urodził się i w którym do 1914 mieszkał Franciszek Żwirko (stan w 2012)

    Święciany, Litwa – dom, w którym urodził się i w którym do 1914 mieszkał Franciszek Żwirko (stan w 2012)

  • Pamiątkowa tablica na domu, w którym urodził się F. Żwirko

    Pamiątkowa tablica na domu, w którym urodził się F. Żwirko

  • Symboliczny grób w Cierlicku

    Symboliczny grób w Cierlicku

  • Grób Żwirki i Wigury na warszawskich Powązkach

    Grób Żwirki i Wigury na warszawskich Powązkach

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mariusz Niestrawski. Pierwszy Pomorski Lot Okrężny (19 września 1925). „Aeroplan” nr 1(130)/2018, s. 33-36. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair Sp. z o.o. ISSN 1232-8839
  2. ↑ Łódź przed najdonioślejszym wydarzeniem sportowym. Organizacja Klubu Lotniczego. „Hasło Łódzkie”, s. 7, nr 71 z 13 marca 1930. 
  3. ↑ Pogrzeb ś.p. Żwirki i inż. Wigury "Gazeta Lwowska", s.3, nr 213 z 17 września 1932 r.
  4. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ŻWIRKO, WIGURA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-05-15].
  5. ↑ M.P. z 1932 r. nr 213, poz. 244 „za zasługi na polu propagandy lotnictwa na terenie międzynarodowym”.
  6. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 11.11.1932 r.
  7. ↑ M.P. z 1932 r. nr 203, poz. 237 „za zasługi na polu rozwoju lotnictwa sportowego”.
  8. ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
  9. ↑ Krzyże Zasługi dla wojskowych. „Przegląd Wieczorny”. Nr 179, s. 2, 6 sierpnia 1928. 
  10. ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 291, 292.
  11. ↑ Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 361, nr 19 z 12 grudnia 1929. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 
  12. ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 4, s. 41, 20 lutego 1928. 
  13. ↑ a b Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 367–368, nr 19 z 12 grudnia 1929. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 
  14. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 3 z 14.03.1933 r.
  15. ↑ Andrzej Fischer, Jerzy Walocha, Katalog Polskich Znaków Pocztowych. Tom I, s. 69, 2006.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Żwirko&oldid=68743051”