Józef Ulma
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Miejsce spoczynku |
Cmentarz w Markowej |
Zawód, zajęcie |
rolnik, fotograf, społecznik |
Narodowość | |
Małżeństwo | |
Dzieci |
Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni, Maria Ulmowie |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |
Józef Ulma (ur. 2 marca 1900 w Markowej, zm. 24 marca 1944 tamże) – polski rolnik, właściciel kilkuhektarowego gospodarstwa rolnego, Czcigodny Sługa Boży kościoła katolickiego, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Wraz z żoną i dziećmi został zamordowany przez Niemców w odwecie za ukrywanie dwóch żydowskich rodzin.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Losy przedwojenne[edytuj | edytuj kod]
Józef Ulma urodził się w 1900 roku w ubogiej wiejskiej rodzinie. Ukończył czteroklasową szkołę ludową. W 1921 roku został powołany do służby wojskowej. W wieku 29 lat rozpoczął naukę w szkole rolniczej w Pilźnie o specjalności sadownictwo i ogrodnictwo, którą ukończył z wyróżnieniem[1].
Józef Ulma był osobą aktywną i dobrze znaną w lokalnej społeczności. Propagował ogrodnictwo i uprawę warzyw, m.in. jako pierwszy w Markowej stworzył szkółkę drzew owocowych. Zajmował się także pszczelarstwem i hodowlą jedwabników. Ponadto był bibliotekarzem w Kole Młodzieży Katolickiej oraz aktywnym członkiem ZMW „Wici”. Jego największą pasją była fotografia[1][2].
W wieku 35 lat poślubił młodszą o 12 lat Wiktorię Niemczak. Małżonkowie doczekali się sześciorga dzieci. W momencie śmierci oczekiwali siódmego potomka[1].
Pomoc Żydom[edytuj | edytuj kod]
Podczas okupacji niemieckiej Józef Ulma zaangażował się w pomoc eksterminowanym Żydom. Prawdopodobnie w drugiej połowie 1942 roku przyjął pod swój dach ośmioro żydowskich uciekinierów z rodzin Goldmanów/„Szallów”, Grünfeldów i Didnerów[2]. Ponadto pomógł innej żydowskiej rodzinie wybudować ziemiankę w pobliskim lesie, a następnie zaopatrywał jej mieszkańców w żywność i inne produkty[3].
Po pewnym czasie leśna ziemianka została odkryta przez Niemców, a czworo ukrywających się w niej Żydów (trzy kobiety i dziecko) zostało zamordowanych. Fakt udzielania przez Ulmę pomocy uciekinierom nie został wówczas ujawniony[3]. Z kolei pozostałych ośmioro Żydów ukrywało się w gospodarstwie Ulmów do wiosny 1944 roku.
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Wiosną 1944 Ulmowie zostali zadenuncjowani przez granatowego policjanta Włodzimierza Lesia, który wcześniej zagarnął majątek rodziny Szallów i zamierzał pozbyć się jego prawowitych właścicieli. 24 marca 1944 niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie rozstrzelali Józefa Ulmę, a także jego żonę, będącą w zaawansowanej ciąży i szóstkę dzieci (8-letnią Stanisławę, 6-letnią Barbarę, 5-letniego Władysława, 4-letniego Franciszka, 3-letniego Antoniego i półtoraroczną Marię). Razem z Ulmami zginęli również wszyscy ukrywani Żydzi[2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
13 września 1995 roku Józef Ulma został wraz z żoną pośmiertnie odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[4]. 24 marca 2004 roku w Markowej odsłonięto poświęcony im pomnik[2]. Ponadto postanowieniem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 25 stycznia 2010 roku małżeństwo Ulmów zostało pośmiertnie odznaczone Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[5].
17 września 2003 roku biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga otworzył proces beatyfikacyjny 122 polskich męczenników z okresu II wojny światowej, wśród których znaleźli się Józef i Wiktoria Ulmowie oraz szóstka ich dzieci. 20 lutego 2017 roku Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych zezwoliła na przejęcie prowadzenia procesu rodziny Ulmów przez archidiecezję przemyską[6]. 17 grudnia 2022 papież Franciszek podpisał dekret uznający męczeństwo Józefa Ulmy i jego żony Wiktorii oraz ich siedmiorga dzieci, co otwiera drogę do ich beatyfikacji[7][8][9][10].
Los Józefa Ulmy i jego rodziny stał się symbolem martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom[11]. Imię rodziny Ulmów nosi Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej, które otwarto w Markowej 17 marca 2016 roku w obecności prezydenta RP Andrzeja Dudy[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Stanisław Jamrozek: Józef i Wiktoria Ulma z dziećmi. meczennicy.pelplin.pl. [dostęp 2012-11-26].
- ↑ a b c d Mateusz Szpytma. Oddali życie za bliźnich. Bohaterska rodzina Ulmów zginęła za ukrywanie Żydów. „Nasz Dziennik”. 72 (2482), 25-26 marca 2006.
- ↑ a b Józef Ulma pomagał także innej żydowskiej rodzinie. polskieradio.pl, 14 marca 2012. [dostęp 2012-11-26].
- ↑ Israel Gutman (red.): Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu: Polska. T. II. Kraków: Jad Waszem, 2009, s. 777. ISBN 978-83-87832-59-9.
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 31, poz. 423
- ↑ Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów będzie prowadzony przez Archidiecezję Przemyską. przemyska.pl, 2017-03-08. [dostęp 2017-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Comunicato della Sala Stampa: Udienza al Primo Ministro della Repubblica di Slovenia, 17.12.2022. press.vatican.va, 17 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-21].
- ↑ Papież zatwierdził 16 dekretów beatyfikacyjnych 24 sług Bożych z 9 krajów. niedziela.pl, 17 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-21].
- ↑ Rodzina Ulmów będzie beatyfikowana!. niedziela.pl, 17 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-21].
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej , Jest decyzja Watykanu o beatyfikacji Rodziny Ulmów!, Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Jozef & Wiktoria Ulma. yadvashem.org. [dostęp 2016-03-17]. (ang.).
- ↑ Uroczystość otwarcia Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej. dzieje.pl, 2016-03-17. [dostęp 2016-03-17].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mateusz Szpytma, Kaźń rodziny Ulmów. Polska rodzina zamordowana za ratowanie Żydów, nowahistoria.interia.pl, 24 marca 2014 [dostęp 2014-03-24] (pol.).
- Ludzie urodzeni w Markowej
- Polacy i obywatele polscy straceni przez Niemcy nazistowskie za ukrywanie osób narodowości żydowskiej
- Polscy introligatorzy
- Polscy pszczelarze
- Polscy rolnicy
- Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata
- Słudzy Boży II procesu beatyfikacyjnego drugiej grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
- Urodzeni w 1900
- Zmarli w 1944
- Polscy Czcigodni Słudzy Boży Kościoła katolickiego