Jan Stanisław Sapieha
Lis | |
Rodzina | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Ojciec | |
Matka | |
Żona |
Jan Stanisław Sapieha herbu Lis (ur. 25 października 1589 w Mołodecznie, zm. 10 kwietnia 1635 w Lachowiczach) – marszałek wielki litewski od 1621, marszałek nadworny litewski od 1617, marszałek Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1612 roku[1], starosta słonimski.
Życiorys
Był najstarszym synem Lwa i jego pierwszej żony Doroty Firlejówny, bratem Krzysztofa Michała i Kazimierza Leona.
W latach 1599-1603 studiował u jezuitów w Akademii Wileńskiej, następnie w latach 1603-1605 w Kolegium Jezuitów w Braniewie. Dalszą naukę kontynuował za granicą w Würzburgu, Frankfurcie nad Menem i Paryżu. Do kraju powrócił w 1608.
W 1609 został przyjęty na dwór Zygmunta Wazy. W charakterze dworzanina brał udział w wyprawie smoleńskiej, gdzie po upadku Smoleńska otrzymał za zasługi urząd podstolego wielkiego litewskiego (grudzień 1611).
W 1612-1613 odbył drugą podróż zagraniczną po krajach Rzeszy i po Włoszech. Asystował przy wyborze nowego cesarza Rudolfa II.
W 1621 został mianowany marszałkiem wielkim litewskim. W tym też czasie zaprzyjaźnił się z królewiczem Władysławem. Wypowiadał się za zwiększeniem wysiłków w zajęciu przez Władysława tronu moskiewskiego, prewencyjnej likwidacji chanatu krymskiego oraz jak najszybszemu rozwiązaniu problemu szwedzkiego na drodze pokojowej, przez ustępstwa terytorialne w Inflantach i rezygnację Zygmunta III Wazy z tytułu króla szwedzkiego.
W latach 1611-1625 co najmniej sześciokrotnie posłował na sejm.
Brał udział w wojnie ze Szwecją od roku 1625. Nie posiadając talentów wojskowych dał się zaskoczyć armii szwedzkiej pod Walmojzą, gdzie jego korpus został całkowicie rozbity. Zebrawszy resztki wojsk zaczął współdziałać z hetmanem polnym Krzysztofem Radziwiłłem, rozpoczynając działania zaczepne. Ze względu na nadciągające większe siły szwedzkie byli jednak zmuszeni się wycofać. W czerwcu 1626 dowództwo nad wojskiem litewskim powierzono Aleksandrowi Gosiewskiemu, a Jan Stanisław udał się ze swoim pocztem do Prus, gdzie przebywał Zygmunt III.
Począwszy od roku 1627 zaczął podupadać na zdrowiu, zapadając na nie do końca rozpoznaną chorobę psychiczną. W latach 1628-1629 wyjeżdżał do wód do Czech i Włoch. W 1630 przebywał na dworze cesarskim w Wiedniu.
Po powrocie do kraju brał udział w sejmach 1631 i 1632. W czasie elekcji 1632 roku został sędzią generalnego sądu kapturowego[2]. Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa nowogródzkiego w 1632 roku[3]. Przygotowywał własne oddziały na wyprawę smoleńską Władysława IV w 1633 roku. Król tolerował go w swoim otoczeniu, mimo iż oznaki choroby były coraz bardziej wyraźne. Ostatnie wystąpienie publiczne Jana Stanisława odbyło się w początkach 1635.
Zmarł 10 kwietnia 1635 w Lachowiczach.
Kazanie na pogrzebie[4] wygłosił jezuita Maciej Kazimierz Sarbiewski.
- ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. XVIII, Poznań 1896, s. 132.
- ↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey, miedzy Warszawą a Wolą, Przez opisane Artykuły, do samego tylko Aktu Elekcyey należące, vchwalony y postanowiony. Roku Pańskiego, M. DC. XXXII. Dnia 27. Września, s. 6.
- ↑ Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., [b.n.s.]
- ↑ Maciej Kazimierz Sarbiewski, Laska marszałkowska albo kazania na pogrzebie Jana Stanisława Sapiehy, W. Marszałka Litewskiego, Wilno, 1635
- Absolwenci i studenci Akademii i Uniwersytetu Wileńskiego Towarzystwa Jezusowego
- Absolwenci i studenci Kolegium Jezuitów w Braniewie
- Elektorzy Władysława IV Wazy
- Elektorzy władców Polski (województwo nowogródzkie)
- Marszałkowie wielcy litewscy
- Marszałkowie nadworni litewscy
- Marszałkowie Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Podstolowie wielcy litewscy
- Posłowie na sejm 1611
- Sapiehowie herbu Lis
- Starostowie słonimscy
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Sędziowie generalnego sądu kapturowego (1632)
- Uczestnicy wojny polsko-rosyjskiej 1609-1618 (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-szwedzkiej 1626-1629 (strona polska)
- Ludzie związani z Mołodecznem
- Urodzeni w 1589
- Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej
- Wojskowi I Rzeczypospolitej
- Zmarli w 1635