Janusz Zajdel
| Janusz A. Zajdel | |
 |
|
| Imiona i nazwisko | Janusz Andrzej Zajdel |
| Data i miejsce urodzenia | 15 sierpnia 1938 Warszawa |
| Data i miejsce śmierci | 19 lipca 1985 Warszawa |
| Narodowość | polska |
| Dziedzina sztuki | literatura |
| Styl | fantastyka socjologiczna |
| Ważne dzieła | Limes inferior Paradyzja Wyjście z cienia Cała prawda o planecie Ksi |
Janusz Andrzej Zajdel (ur. 15 sierpnia 1938 w Warszawie, zm. 19 lipca 1985 w Warszawie) – polski pisarz, autor fantastyki naukowej, prekursor nurtu fantastyki socjologicznej w Polsce.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim i przez wiele lat pracował w Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej, gdzie na początku lat 80. był współzałożycielem komisji zakładowej NSZZ „Solidarność”. Był aktywnym członkiem ZAiKS-u, stanowczo sprzeciwiając się łamaniu praw autorskich[1].
Specjalista w zakresie fizyki jądrowej. Autor artykułów, broszur, skryptów i książek popularnonaukowych.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Jako autor fantastyki debiutował na łamach czasopisma „Młody Technik” opowiadaniem Tau Wieloryba w 1961 roku[2]. Opublikował 83 opowiadania w różnych czasopismach. Jego początkowe utwory były wierne klasycznej konwencji science-fiction. Opisywał w nich kontakty z obcymi cywilizacjami, loty kosmiczne, dziwne wynalazki. Głównym jego osiągnięciem była jednak seria powieści socjologiczno-politycznych, z których pierwszą był wydany w roku 1980 Cylinder van Troffa. Zajdel przedstawiał w nich i badał społeczeństwa totalitarne, ograniczone, kontrolowane.
Faktycznie twórczość powieściowa Zajdla to utwory o charakterze dystopii, dowodzące niemożliwości stworzenia społeczności doskonałej przez narzucone odgórnie reguły. Bez trudu można doszukać się też odnośników do współczesnej mu rzeczywistości, co pozwala nawet uznać je za powieści polityczne w fantastycznym kamuflażu[3]. Najpopularniejsza chyba z jego powieści – Limes inferior – ukazuje Ziemię, której narzucono „jedyny słuszny” system i która jest pod stałym nadzorem „Wielkiego Brata”. W sposób jednoznaczny odwoływał się do antyutopii, np. Orwella – jeden z bohaterów Paradyzji nosi nazwisko Nikor Orley Huxwell (anagram: Orwell + Huxley, klasycy antyutopii).
Działalność Zajdla stanowiła inspirację dla wielu fantastów młodszych generacji i zrodziła cały nurt fantastyki socjologicznej w Polsce (np. Maciej Parowski, Marek Oramus, Andrzej Krzepkowski). Jego utwory przekładane były na białoruski, bułgarski, czeski, esperanto, fiński, niemiecki, rosyjski, angielski, słoweński i węgierski. Był działaczem międzynarodowego fandomu science fiction i członkiem World SF.
Zajdel zmarł w trakcie prac nad swoją kolejną powieścią, Drugie spojrzenie na planetę Ksi, która miała być kontynuacją Całej prawdy o planecie Ksi.
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
W roku 1973 otrzymał odznakę Magnum Trophaeum za wieloletnią współpracę z „Młodym Technikiem”. W roku 1980 został laureatem nagrody Ministra Kultury i Sztuki za powieść Cylinder van Troffa. W roku 1984 otrzymał Złotą Sepulkę za Wyjście z cienia.
Zajdel zmarł w roku 1985 na raka płuc i pośmiertnie otrzymał Nagrodę Fandomu Polskiego za powieść Paradyzja. Nagroda ta od 1986 roku nazwana została jego imieniem. Wręcza ją tradycyjnie Jadwiga Zajdel, żona pisarza.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
- ↑ Lech Jęczmyk: Cylinder van Troffa – Posłowie. Warszawa: superNOWA, 2008, s. 235-240. ISBN 978-83-7578-003-1.
- ↑ oprac. Jadwiga Zajdel: Bibliografia twórczości Janusza A. Zajdla (z przekładami). W: Janusz Zajdel: List pożegnalny. Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1989, s. 195. ISBN 83-7001-189-6.
- ↑ Rzeczpospolita Marek Oramus „Nowe mapy piekła”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Zbiory opowiadań[edytuj | edytuj kod]
- Jad mantezji (Nasza Księgarnia, 1965)
- Przejście przez lustro (Iskry, 1975)
- Iluzyt (Nasza Księgarnia, 1976)
- Feniks (Nasza Księgarnia, 1981)
- Ogon diabła (KAW, 1982)
Wydane pośmiertnie[edytuj | edytuj kod]
- Dokąd jedzie ten tramwaj? (KiW, 1988)
- Wyższe racje w wyborze Lecha Jęczmyka (Wydawnictwo Poznańskie, 1988)
- List pożegnalny – zawiera m.in. konspekty niedokończonych powieści (Alfa, 1989)
- Relacja z pierwszej ręki w wyborze Jadwigi Zajdel (superNOWA, 2010)
- Dziwny nieznany świat, tom I opowiadań zebranych (BookRage, 2014 – e-book)
- Ten piękny dzień, tom II opowiadań zebranych (BookRage, 2014 – e-book)
- Felicitas, tom III opowiadań zebranych (BookRage, 2014 – e-book)
- Residuum – zawiera m.in. konspekty niedokończonych powieści i wiersze (BookRage, 2014 – e-book)
Powieści[edytuj | edytuj kod]
- Lalande 21185 (Nasza Księgarnia, 1966)
- Prawo do powrotu (Nasza Księgarnia, 1975)
- Cylinder van Troffa (Czytelnik, 1980)
- Limes inferior (Iskry, 1982)
- Wyjście z cienia (Czytelnik, 1983)
- Cała prawda o planecie Ksi (KAW, 1983)
- Paradyzja (Iskry, 1984)
Wydane pośmiertnie[edytuj | edytuj kod]
- Drugie spojrzenie na planetę Ksi (superNOWA 2014, powieść pośmiertnie dokończona przez Marcina Kowalczyka)
Inne[edytuj | edytuj kod]
- Izotopy promieniotwórcze (IW CRZZ, 1973)
- Wybrane zagadnienia z fizyki jądrowej (współaut. Bożena Gostkowska, Ośrodek Informacji o Energii Jądrowej, 1975)
- Promieniowanie jonizujące (PAN, NOT, 1976)
- Ogólne zasady ochrony przed promieniowaniem jonizującym (współaut. Tadeusz Majle, PZWL, 1976)
- Bezpieczeństwo i higiena pracy przy użytkowaniu promieniowania jonizującego (Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich, 1975)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda im. Janusza A. Zajdla
- Nowe mapy piekła – Rzeczpospolita (w 25. rocznicę śmierci autora).
|
||||||||
|
|||||
|
|||||
