Kamienica Pod Złotym Jeleniem we Wrocławiu
 nr rej. A/1529/150 z 5.12.1949 i z 15.02.1962[1]
| |
 Kamienica pod Złotym Jeleniem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 44 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Witold Skowronek |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
| Zniszczono |
1945 |
| Odbudowano |
1954 |
| Kolejni właściciele |
rodzina Schorgast (1398-1449), Martinus i Barbara Buthener (1449-1453), Heinrich Falkenstein i żona Barbara Schorgast(1453-1471), Hanns Rewsse (1484), Johannes Knybant (1484-1486), Wolfganga Dyenner (1486-1492), Mathias Hoffeman (1492-1494), Wenzel i Barbara Neydau (1494-1498); Johann Georg Zechner (1735) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392
| |
Kamienica pod Złotym Jeleniem – kamienica na wrocławskim rynku, na jego północnej pierzei, zwanej Targiem Łakoci.
Historia kamienicy i jej architektura[edytuj | edytuj kod]
Historia kamienicy sięga okresu późnego średniowiecza. Pierwszy budynek był dwudzielny z oknami wychodzącymi na Rynek i przykryty sklepieniem kolebkowym. Drugi trakt został dobudowany już po wzniesieniu dwutraktowej kamienicy na działce Rynek 45, na przełomie drugiej połowy XIV wieku a drugiej tercji XV. Wzniesiono wówczas dwutraktową, dwukondygnacyjną kamienicę o kolebkowych stropach na poziomie piwnic[2]. W XV wieku w kamienicy mieszkała rodzina złotników i prawdopodobnie znajdowała się w niej również ich pracownia[3]. W XVI wieku w kamienicy mieściła się apteka. Kamienica zwana była wówczas Apteką Targu Łakoci i pod taką nazwą funkcjonowała do XVII wieku[4].
W 1624 roku przeprowadzono w niej bliżej nieokreślone prace modernizacyjne, o czym świadczy jedynie tablica z datą i z łacińską inskrypcją znajdującą się w sieni domu[5]. Kolejne odnotowane remonty miały miejsce w 1624 i 1633 roku[4]. Do pierwszych dekad XVIII wieku budynek posiadał dwie kondygnacje ze szczytem. W 1735 roku aptekarz Johann Georg Zechner gruntownie przebudował kamienicę. Dodano wówczas wyższe kondygnacje w układzie 3-traktowym, gdzie kuchnia i klatka schodowa znajdowały się w trakcie środkowym. W sumie kamienica posiadała cztery kondygnacje i dwukondygnacyjny szczyt. Pod koniec XIX wieku parter oraz 1. piętro przystosowano do potrzeb handlowych: wykuto duże okna witrynowe i usunięto sztukatorskie dekoracje nad oknami pięter[5]. Swój sklep otworzyła tu firma Tilza & Rosenbaum oraz Schneider [6]
Właściciele i postacie związane z kamienicą[edytuj | edytuj kod]
W XIV i XV wieku posesja nr 44 była podzielona na dwie części: wschodnia i zachodnią. Część wschodnia od 1398 do 1449 należała do rodziny Schorgast; w latach 1398-1428 do nestora rodziny Heinricha Schorgast i jego żony Doroty a od 1428 do 1449 do ich syna Hansa [7]. Obaj byli mistrzami złotnictwa przy czym Heinrich posiadał również łaźnię za Starymi Jatkami oraz przy Bramie Oławskiej. Hans był przysięgłym złotników i prowizorem Nowego Szpitala Bożego Grobu. Zmarł w 1451 a majątek odziedziczyła jego córka Barbara i zięć Martinus Buthener oraz niepełnoletnie dzieci. W półtora roku spadkobiercy rzekli się wszystkich praw do kamienicy (oraz domu przy ul. Psiej) a w 1453 roku kamienica została sprzedana Heinrichowi Falkensteinowi i jego żonie Katarzynie, wdowie po Hansie Schorgast[8]. Nowy nabywca był również złotnikiem, przysięgłym cechu; obywatelstwo Wrocławia nabył w 1456 roku. Zmarł 15 marca 1462 roku a kamienica pozostawała w rękach wdowy po nim do 1471[9]. W 1484 roku właścicielem kamienicy został złotnik Hanns Rewsse, który w roku z powodu zbyt dużego obciążenia czynszowego, sądownie utracił ją na rzecz Johannesa Knybanta. W 1486 kamienica nr 44 zyskała kolejnego właściciela: Wolfganga Dyenner z i żoną Hedwig. Posesja w ich rękach znajdowała się do 1492 roku. W kolejnych latach właściciele kamienicy zmieniali się co kilka lat: w latach 1492-1494 był nim Mathias Hoffeman, w latach 1494-1498 Wenzel i Barbara Neydau[10].
W 1735 roku właścicielem kamienicy został aptekarz Johann Georg Zechner[5]
Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
W wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica została wypalona. W 1954 roku została odbudowana według projektu Witolda Skowronka. Czteroosiowa elewacja kamienicy została zachowana, ale na parterze i I piętrze przywrócono układ otworów okiennych ze zmianami nawiązującymi do stanu sprzed XIX wieku[5]. Kamienica ma cztery kondygnacje, trzy kondygnacje szczytowe z ozdobnymi spływami wolutowymi[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 19.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 263-265.
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 336.
- ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 301.
- ↑ Łagiewski 2010 ↓, s. 214.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 262-263.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 264.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 265.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 266-267.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Zdzisław Wiśniewski: Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych cz.II. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 2002.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
- Maciej Łagiewski: Wrocławscy Żydzi 1850-1944. Wrocław: Muzeum Miejskie Wrocławia, 2010.