Karol Emanuel III

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Karol Emanuel III
ilustracja
wizerunek herbu
książę Sabaudii
Okres panowania od 3 września 1730
do 1773
król Sardynii
Okres panowania od 3 września 1730
do 1773
Dane biograficzne
Dynastia sabaudzka
Data i miejsce urodzenia 27 kwietnia 1701
Turyn
Data i miejsce śmierci 20 lutego 1773
Turyn
Ojciec Wiktor Amadeusz II
Matka Maria Anna Orleańska
Żona 1. Anna Wittelsbach,
2. Poliksena (lub Felicja) Krystyna Hessen-Rheinfels,
3. Elżbieta Teresa Lotaryńska
Dzieci z Anną Wittelsbach:
Wiktor Amadeusz (ur. 1723);
z Polikseną Krystyną Hessen-Rheinfels:
Wiktor Amadeusz III (ur. 1726),
Eleonora Maria Teresa,
Maria Luisa Gabriella,
Maria Felicja,
Emanuel Filibert,
Karol Franciszek Romuald;
z Elżbietą Lotaryńską:
Karol Franciszek Maria,
Maria Wiktoria,
Benedykt Maria Maurycy
Odznaczenia
Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch)
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Karol Emanuel III (ur. 27 kwietnia 1701 w Turynie – zm. 20 lutego 1773 tamże) – książę Sabaudii i król Sardynii w latach 1730-1773.

Urodził się w Turynie jako syn Wiktora Amadeusza II i jego pierwszej żony – Marii Anny Orleańskiej (córki Filipa I, księcia Orleanu, i jego pierwszej żony Henrietty Anny Stuart).

3 września 1730 roku ojciec Karola Emanuela abdykował na jego korzyść. Wiktor Amadeusz nie kochał swojego syna i dlatego nie otrzymał on odpowiedniego wykształcenia. Zdobył jednak świetne wykształcenie wojskowe. Po jakimś czasie spędzonym w swojej rezydencji, w Chambéry, Wiktor Amadeusz zaczął ponownie wtrącać się do rządów. W lecie 1731 roku, po wyleczeniu z jakiejś lekkiej choroby umysłowej, Wiktor Amadeusz powrócił na tron. Oskarżył swojego syna o niekompetencję i zamieszkał w Moncalieri. Karol Emanuel rozkazał jednak Radzie Koronnej aresztować króla, żeby przeszkodzić mu w zaatakowaniu Mediolanu, co spowodowałoby inwazję Piemontu. Stary król został zamknięty w zamku Rivoli, gdzie później zmarł, nie szkodząc już swojemu synowi.

Karol Emanuel III

Pierwsze konflikty[edytuj | edytuj kod]

W czasie wojny o polską sukcesję Karol Emanuel opowiedział się po stronie Stanisława Leszczyńskiego, wspieranego również przez Francję. Był również zamieszany w wojnę o austriacką sukcesję, w której poparł Marię Teresę Habsburg, dzięki pomocy finansowej ze strony Wielkiej Brytanii.

Wojna[edytuj | edytuj kod]

Karol Emanuel III budował zręby swej polityki zagranicznej na sojuszu z Austriakami. Poparł cesarzową Marię Teresę gdy wybuchła wojna o austriacką sukcesję (1741–1748). Dlatego żołnierze połączonych armii austriacko-sardyńskiej określani byli jako "Austrosardzi", podczas gdy ich wrogowie byli to "Gallispanie" (armia francusko ("galijsko") – hiszpańska).

Karol musiał stawić czoło francusko-hiszpańskiej inwazji na Sabaudię. Kiedy wroga armia wkroczyła do Piemontu, w 1744 roku Karol Emanuel we własnej osobie bronił Cuneo przed oblegającymi Francuzami i Hiszpanami. W 1745 z około 20 000 ludźmi pobił dwie armie liczące razem około 60 000 ludzi. Ważne warownie, takie jak Alessandria, Asti i Casale padły. W 1746 roku, po otrzymaniu pomocy od Austrii, udało mu się odbić z powrotem dwie pierwsze z nich. W 1747 roku w bitwie pod Assietta odniósł ogromne zwycięstwo nad wojskami francuskimi, i tym samym jego ziemie zostały ocalone. Front wojenny przeniósł się do Niderlandów.

Rezultaty pokoju w w Akwizgranie (1748) pokazały również jego talent negocjatora. Odzyskał prowincję nicejską i sabaudzką, otrzymał Vigevano oraz ziemie w Pianura Padana.

Od lat pięćdziesiątych XVIII wieku, aż do wojen rewolucyjnych pod koniec stulecia sytuacja polityczna w Italii była spacyfikowana. Bitna i znakomicie wyposażona i wyćwiczona na wzór pruski-fryderycjański armia sardyńska po 1748 roku służyła już (przed rewolucją) tylko do parady.

Pokojowy król[edytuj | edytuj kod]

Nie chciał uczestniczyć w wojnie 7-letniej (1756–1763), wolał bowiem zająć się potrzebnymi reformami administracyjnymi, utrzymywaniem dobrze zdyscyplinowanej armii i umacnianiem warowni. Poświęcił wiele uwagi rozbudowie fortyfikacji na przełęczach alpejskich i uszczelnianiu granic. Wprowadził wiele modyfikacji w strukturze armii zachęcając między innymi do podjęcia służby ludzi nieszlacheckiego pochodzenia. Aby usprawnić biedną, otrzymaną dopiero, Sardynię, ufundował uniwersytety w Sassari i Cagliari.

Wielkim osiągnięciem Karola Emanuela III była dokonana w 1770 roku kodyfikacja prawa. Jej autorem był zarówno sam król jak i jego pierwszy minister hrabia Giambattista Lorenzo Bogino (1701–1784). Razem zlikwidowali resztki poddaństwa chłopów i założyli w Turynie Akademię Nauk. Reformy były podejmowane w duchu częściowo Oświecenia, a częściowo typowego absolutyzmu klasycznego. Wobec oporu duchowieństwa z części planów władca musiał zrezygnować. Starał się skupić pełnię władzy w swoich rękach osłabiając administrację lokalną. Ograniczył wydatnie wolność prasy. Wielu pisarzy i intelektualistów, przedstawicieli różnych zawodów i dziedzin, jak Vittorio Alfieri, Giambattista Bodoni czy Joseph Louis Lagrange musiało prezentować swoje prace za granicą.

Zmarł w Turynie w 1773 roku. Został pochowany w bazylice w Superga.

Żony i potomstwo[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze 4 dzieci Karola Emanuela i Polikseny Krystyny Hesse-Rheinfels, w 1730 roku
  • Poliksena (lub Felicja) Krystyna Hessen-Rheinfels (1706–1735), z która miał 6 dzieci:
  1. Wiktora Amadeusza III (1726–1796),
  2. Eleonorę Marię Teresę (1728–1781),
  3. Marię Luisę Gabriellę, zakonnicę (1729–1767),
  4. Marię Felicję (1730–1801),
  5. Emanuela Filiberta, księcia Aosty (1731–1735),
  6. Karola Franciszka Romualda, księcia Chablais (1733).
  1. Karola Franciszka Marię Augusta, księcia Aosty (1738–1745),
  2. Marię Wiktorię Margeritę (1740–1742).
  3. Benedykta Marię Maurycego (1741–1808), księcia Chablais i markiza Ivrea, męża Marii Anny Sabaudzkiej (1757–1824), córki swojego starszego przyrodniego brata Wiktora Amadeusza.

Ordery[edytuj | edytuj kod]

Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) w 1713, a od 1730 Wielki Mistrz[1].

Rodowód[edytuj | edytuj kod]

 
 
 
 
 
 Karol Emanuel I Wielki
 
 
 Wiktor Amadeusz I
 
 
 
 
 
 
 Katarzyna Michalina Habsburżanka
 
 
 Karol Emanuel II
 
 
 
 
 
 
 Henryk IV Burbon
 
 
 Krystyna Maria Burbon
 
 
 
 
 
 
 Maria Medycejska
 
 
 Wiktor Amadeusz II
 
 
 
 
 
 
 Henryk I Sabaudzki-Nemours
 
 
 Karol Amadeusz Sabaudzki-Nemours
 
 
 
 
 
 
 Anna Lotaryńska
 
 
 Maria Joanna Baptysta Sabaudzka-Nemours
 
 
 
 
 
 
 Cezar Burbon-Vendôme
 
 
 Elżbieta Burbon
 
 
 
 
 
 
 Franciszka Lotaryńska-Mercœur
 
Karol Emanuel III
 
 
 
 
 
 Henryk IV Burbon
 
 
 Ludwik XIII
 
 
 
 
 
 
 Maria Medycejska
 
 
 Filip I Burbon-Orleański
 
 
 
 
 
 
 Filip III Habsburg
 
 
 Anna Austriaczka
 
 
 
 
 
 
 Małgorzata Austriaczka
 
 
 Maria Anna Orleańska
 
 
 
 
 
 
 Jakub I Stuart
 
 
 Karol I Stuart
 
 
 
 
 
 
 Anna Duńska
 
 
 Henryka Anna Stuart
 
 
 
 
 
 
 Henryk IV Burbon
 
 
 Henryka Maria Burbon
 
 
 
 
 
 
 Maria Medycejska
 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata (wł.). W: Blasonario subalpino [on-line].
p • d • e
Władcy Sabaudii
Hrabiowie Sabaudii
Humbert I Białoręki (1003–1048) • Amadeusz I Czarny (1048–1051/1056) • Otton (1051/1056–1060) • Piotr I (1060–1078) • Amadeusz II (1060–1080) • Humbert II Gruby (1080–1103) • Amadeusz III Krzyżowiec (1103–1148) • Humbert III Błogosławiony (1148–1189) • Tomasz I (1189–1233) • Amadeusz IV (1233–1253) • Bonifacy (1253–1263) • Piotr II (1263–1268) • Filip I (1268–1285) • Amadeusz V Wielki (1285–1323) • Edward Szczodry (1323–1329) • Aimone Spokojny (1329–1343) • Amadeusz VI Zielony Hrabia (1343–1383) • Amadeusz VII Czerwony Hrabia (1383–1391) • Amadeusz VIII (1391–1416)
Arms of the House of Savoy.svg
Książęta Sabaudii
Amadeusz VIII (1416–1440) • Ludwik I (1440–1465) • Amadeusz IX Błogosławiony (1465–1472) • Filibert I Myśliwy (1472–1482) • Karol I Wojownik (1482–1490) • Karol II Jan Amadeusz (1490–1496) • Filip II (1496–1497) • Filibert II Piękny (1497–1504) • Karol III Dobry (1504–1553) • Emanuel Filibert (1553–1580) • Karol Emanuel I Wielki (1580–1630) • Wiktor Amadeusz I (1630–1637) • Franciszek Hiacynt (1637–1638) • Karol Emanuel II (1638–1675) • Wiktor Amadeusz II (1675–1730)
p • d • e
Królowie Sardynii z dynastii sabaudzkiej (1720-1861)

Wiktor Amadeusz II (1720–1730) • Karol Emanuel III (1730–1773) • Wiktor Amadeusz III (1773–1796) • Karol Emanuel IV (1796–1802) • Wiktor Emanuel I (1802–1821) • Karol Feliks (1821–1831) • Karol Albert (1831–1849) • Wiktor Emanuel II (1849–1861)

Savoie flag.svg
1861 - powstanie Zjednoczonego Królestwo Włoch.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Emanuel_III&oldid=53674974”