Karol Emanuel III
|
||
 |
||
 |
||
| książę Sabaudii | ||
| Okres panowania | od 3 września 1730 do 1773 |
|
| król Sardynii | ||
| Okres panowania | od 3 września 1730 do 1773 |
|
| Dane biograficzne | ||
| Dynastia | sabaudzka | |
| Data i miejsce urodzenia | 27 kwietnia 1701 Turyn |
|
| Data i miejsce śmierci | 20 lutego 1773 Turyn |
|
| Ojciec | Wiktor Amadeusz II | |
| Matka | Maria Anna Orleańska | |
| Żona | 1. Anna Wittelsbach, 2. Poliksena (lub Felicja) Krystyna Hessen-Rheinfels, 3. Elżbieta Teresa Lotaryńska |
|
| Dzieci | z Anną Wittelsbach: Wiktor Amadeusz (ur. 1723); z Polikseną Krystyną Hessen-Rheinfels: Wiktor Amadeusz III (ur. 1726), Eleonora Maria Teresa, Maria Luisa Gabriella, Maria Felicja, Emanuel Filibert, Karol Franciszek Romuald; z Elżbietą Lotaryńską: Karol Franciszek Maria, Maria Wiktoria, Benedykt Maria Maurycy |
|
| Odznaczenia | ||
  |
||
Karol Emanuel III (ur. 27 kwietnia 1701 w Turynie – zm. 20 lutego 1773 tamże) – książę Sabaudii i król Sardynii w latach 1730-1773.
Urodził się w Turynie jako syn Wiktora Amadeusza II i jego pierwszej żony – Marii Anny Orleańskiej (córki Filipa I, księcia Orleanu, i jego pierwszej żony Henrietty Anny Stuart).
3 września 1730 roku ojciec Karola Emanuela abdykował na jego korzyść. Wiktor Amadeusz nie kochał swojego syna i dlatego nie otrzymał on odpowiedniego wykształcenia. Zdobył jednak świetne wykształcenie wojskowe. Po jakimś czasie spędzonym w swojej rezydencji, w Chambéry, Wiktor Amadeusz zaczął ponownie wtrącać się do rządów. W lecie 1731 roku, po wyleczeniu z jakiejś lekkiej choroby umysłowej, Wiktor Amadeusz powrócił na tron. Oskarżył swojego syna o niekompetencję i zamieszkał w Moncalieri. Karol Emanuel rozkazał jednak Radzie Koronnej aresztować króla, żeby przeszkodzić mu w zaatakowaniu Mediolanu, co spowodowałoby inwazję Piemontu. Stary król został zamknięty w zamku Rivoli, gdzie później zmarł, nie szkodząc już swojemu synowi.
Spis treści
Pierwsze konflikty[edytuj]
W czasie wojny o polską sukcesję Karol Emanuel opowiedział się po stronie Stanisława Leszczyńskiego, wspieranego również przez Francję. Był również zamieszany w wojnę o austriacką sukcesję, w której poparł Marię Teresę Habsburg, dzięki pomocy finansowej ze strony Wielkiej Brytanii.
Wojna[edytuj]
Karol Emanuel III budował zręby swej polityki zagranicznej na sojuszu z Austriakami. Poparł cesarzową Marię Teresę gdy wybuchła wojna o austriacką sukcesję (1741–1748). Dlatego żołnierze połączonych armii austriacko-sardyńskiej określani byli jako "Austrosardzi", podczas gdy ich wrogowie byli to "Gallispanie" (armia francusko ("galijsko") – hiszpańska).
Karol musiał stawić czoło francusko-hiszpańskiej inwazji na Sabaudię. Kiedy wroga armia wkroczyła do Piemontu, w 1744 roku Karol Emanuel we własnej osobie bronił Cuneo przed oblegającymi Francuzami i Hiszpanami. W 1745 z około 20 000 ludźmi pobił dwie armie liczące razem około 60 000 ludzi. Ważne warownie, takie jak Alessandria, Asti i Casale padły. W 1746 roku, po otrzymaniu pomocy od Austrii, udało mu się odbić z powrotem dwie pierwsze z nich. W 1747 roku w bitwie pod Assietta odniósł ogromne zwycięstwo nad wojskami francuskimi, i tym samym jego ziemie zostały ocalone. Front wojenny przeniósł się do Niderlandów.
Rezultaty pokoju w w Akwizgranie (1748) pokazały również jego talent negocjatora. Odzyskał prowincję nicejską i sabaudzką, otrzymał Vigevano oraz ziemie w Pianura Padana.
Od lat pięćdziesiątych XVIII wieku, aż do wojen rewolucyjnych pod koniec stulecia sytuacja polityczna w Italii była spacyfikowana. Bitna i znakomicie wyposażona i wyćwiczona na wzór pruski-fryderycjański armia sardyńska po 1748 roku służyła już (przed rewolucją) tylko do parady.
Pokojowy król[edytuj]
Nie chciał uczestniczyć w wojnie 7-letniej (1756–1763), wolał bowiem zająć się potrzebnymi reformami administracyjnymi, utrzymywaniem dobrze zdyscyplinowanej armii i umacnianiem warowni. Poświęcił wiele uwagi rozbudowie fortyfikacji na przełęczach alpejskich i uszczelnianiu granic. Wprowadził wiele modyfikacji w strukturze armii zachęcając między innymi do podjęcia służby ludzi nieszlacheckiego pochodzenia. Aby usprawnić biedną, otrzymaną dopiero, Sardynię, ufundował uniwersytety w Sassari i Cagliari.
Wielkim osiągnięciem Karola Emanuela III była dokonana w 1770 roku kodyfikacja prawa. Jej autorem był zarówno sam król jak i jego pierwszy minister hrabia Giambattista Lorenzo Bogino (1701–1784). Razem zlikwidowali resztki poddaństwa chłopów i założyli w Turynie Akademię Nauk. Reformy były podejmowane w duchu częściowo Oświecenia, a częściowo typowego absolutyzmu klasycznego. Wobec oporu duchowieństwa z części planów władca musiał zrezygnować. Starał się skupić pełnię władzy w swoich rękach osłabiając administrację lokalną. Ograniczył wydatnie wolność prasy. Wielu pisarzy i intelektualistów, przedstawicieli różnych zawodów i dziedzin, jak Vittorio Alfieri, Giambattista Bodoni czy Joseph Louis Lagrange musiało prezentować swoje prace za granicą.
Zmarł w Turynie w 1773 roku. Został pochowany w bazylice w Superga.
Żony i potomstwo[edytuj]
- Anna Wittelsbach (1704–1723), księżniczka Palatynatu-Sulzbach. Zmarła kilka dni po urodzeniu syna: Wiktora Amadeusza (1723–1725).
- Wiktora Amadeusza III (1726–1796),
- Eleonorę Marię Teresę (1728–1781),
- Marię Luisę Gabriellę, zakonnicę (1729–1767),
- Marię Felicję (1730–1801),
- Emanuela Filiberta, księcia Aosty (1731–1735),
- Karola Franciszka Romualda, księcia Chablais (1733).
- Elżbieta Teresa Lotaryńska (1711–1741), młodsza siostra Franciszka I Lotaryńskiego, z którą miał 3 dzieci:
- Karola Franciszka Marię Augusta, księcia Aosty (1738–1745),
- Marię Wiktorię Margeritę (1740–1742).
- Benedykta Marię Maurycego (1741–1808), księcia Chablais i markiza Ivrea, męża Marii Anny Sabaudzkiej (1757–1824), córki swojego starszego przyrodniego brata Wiktora Amadeusza.
Ordery[edytuj]
Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) w 1713, a od 1730 Wielki Mistrz[1].
Rodowód[edytuj]
|
|
|
|
|
|
Karol Emanuel I Wielki | |||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Wiktor Amadeusz I |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Katarzyna Michalina Habsburżanka | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Karol Emanuel II |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Henryk IV Burbon | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Krystyna Maria Burbon |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Maria Medycejska | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Wiktor Amadeusz II |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Henryk I Sabaudzki-Nemours | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Karol Amadeusz Sabaudzki-Nemours |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Anna Lotaryńska | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Maria Joanna Baptysta Sabaudzka-Nemours |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Cezar Burbon-Vendôme | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Elżbieta Burbon |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Franciszka Lotaryńska-Mercœur | ||||||||||
|
|
||||||||||||
| Karol Emanuel III |
|
|
||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
|
Henryk IV Burbon | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Ludwik XIII |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Maria Medycejska | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Filip I Burbon-Orleański |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Filip III Habsburg | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Anna Austriaczka |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Małgorzata Austriaczka | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Maria Anna Orleańska |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Jakub I Stuart | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Karol I Stuart |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Anna Duńska | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Henryka Anna Stuart |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Henryk IV Burbon | ||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
Henryka Maria Burbon |
|
|
|||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
Maria Medycejska | ||||||||||
|
|
||||||||||||
Bibliografia[edytuj]
- Emanuel Rostworowski, Historia powszechna – wiek XVIII,Warszawa 1984 PWN.
- Geoffrey Symcox, Victor Amadeus II. , Absolutism in the Savoyard State 1675-1730, London : Thames & Hudson 1983.
- Józef Andrzej Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 2003 ISBN 83-04-04674-1.
- Domenico Carutti, Storia del regno di Carlo Emanuele III, Torino, 1959.
- Giuseppe Silingardi, Ludovico Antonio Muratori e i re sabaudi Vittorio Amedeo II e Carlo Emanuele III. 1872, Torino.
- Michele Ruggiero, Storia della Valle di Susa. Pinerolo, Alzani Editore, 1996. ISBN 88-8170-032-8
Przypisy
- ↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata (wł.). W: Blasonario subalpino [on-line].
|
|||||||||||
