Przejdź do zawartości

Marcin Zborowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marcin Zborowski
Ilustracja
Herb
Jastrzębiec
Rodzina

Zborowscy herbu Jastrzębiec

Data urodzenia

1492

Data śmierci

25 lutego 1565

Ojciec

Andrzej, kasztelan żarnowski

Matka

Elżbieta z Szydłowieckich h. Odrowąż

Żona

Anna Konarska, córka Stanisława i Zofii z Lanckorońskich

Dzieci

szesnaścioro

Marcin Zborowski herbu Jastrzębiec (ur. 1492[1], zm. 25 lutego 1565 roku[2]) – cześnik koronny w latach 1527–1542, kasztelan krakowski w latach 1562–1565, wojewoda poznański w latach 1558–1562, wojewoda kaliski w 1550 roku, kasztelan kaliski w 1543 roku, starosta będziński od 1551 roku[3], starosta odolanowski, szydłowski w latach 1531–1546, tłumacki od 1565 roku[4], starosta stobnicki w 1563 roku[2], starosta tłumacki w 1564 roku[5], dworzanin królewski.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Brat Piotra Zborowskiego, kasztelana małogoskiego. Był kalwinistą.

Wziął udział w wojnie litewsko-moskiewskiej, gdzie odznaczył się w bitwie pod Orszą. Poseł województwa krakowskiego na sejm krakowski 1523 roku, sejm piotrkowski 1534/1535 roku i sejm piotrkowski 1535 roku, sejm piotrkowski 1536/1537 roku, sejm piotrkowski 1538 roku[6], sejm krakowski 1538/1539 roku, sejm 1540 roku[7]. W 1537 był jednym z przywódców „wojny kokoszej”. W 1540 roku podejrzewany był o organizację rzekomego zamachu stanu. Wszedł w konflikt w starostwie śniatyńskim ze starostą i kasztelanem krakowskim Andrzejem Tęczyńskim. Był zamieszany w plany ożenku bogatej Halszki Ostrogskiej z jednym ze swoich synów, na co nie wyraził zgody król Zygmunt II August. Następnie Zborowski doprowadził w 1554 roku do śmierci jej męża Dymitra Sanguszki w Jaromierzu, podczas jego ucieczki z Polski.

Kariera polityczna Marcina Zborowskiego rozpoczęła się od jego działalności w obozie egzekucji praw i dóbr, co oznaczało pozostawanie w opozycji wobec króla Zygmunta I Starego. Zwycięstwo tego stronnictwa sprawiło, że po latach zmiennego szczęścia Zborowski otrzymał w 1563 roku najwyższą godność świecką Korony, czyli kasztelanię krakowską.

Bartosz Paprocki napisał o nim: Ten to Marcin Zborowski był za mojej pamięci bardzo możny w skarby i w majętności, był pan skromny, nie przesadzał się na szaty, ani na żadne niepotrzebne zbytki [...] u królów był w wielkiej łasce, przez wiarę, pilność i stateczność w posługach swych (...) Wielkie szczęście jego i męstwo znaczne bardzo go zalecało królom, gdy przed nimi nie tylko nieprzyjacioły ich czasu potrzeby bijał, ale też czasu krotochwile zwierz wielki, wieprze, żubry, niedźwiedzie, pojedynkiem łowił. (...) Prawem się z żadnym sąsiadem nie obchodził, każdą krzywdę drogo zapłacił, a też prokuratory na rybnych stolech kijem bijał, o czem mi powiedał Kumelski, sławny prokurator[8].

Marcin Zborowski był ojcem siedmiu synów, z których sześciu przeszło do historii (w kolejności wiekowej):

Był właścicielem m.in. Solca i zamku w Korzkwi. Przebudował zamek Jastrzębiec w okolicach Szydłowa. Założył miasteczko Jastrząb[potrzebny przypis].

Poprzez córkę Krystynę jego wnukiem był hetman Jan Karol Chodkiewicz.

Władysław Konopczyński określił go jako warchoła-karmazyna[10], a Jerzy Besala uznał, że był to właściwie morderca[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: "Samuel Zborowski", s.106
  2. a b Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.
  3. Krzysztof Chłapowski, Starostowie w Malopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. IV red. A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 120.
  4. Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 274.
  5. Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 240.
  6. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 89.
  7. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 59, 84, 85, 88, 89, 91, 94.
  8. B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 145–146
  9. Zbigniew Ossoliński: Pamiętniki. 1983.
  10. W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1, Warszawa 1986, s. 100 i 137
  11. J. Besala, Stefan Batory, Warszawa 1992, s. 85.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]