Oleśnica (województwo świętokrzyskie)
50°27′00″N 21°03′00″E/50,450000 21,050000
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
_KO%C5%9ACI%C3%93%C5%81_DSC05704.JPG) Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1470–1869; 2019 | ||
| Burmistrz |
Leszek Juda | ||
| Powierzchnia |
10,06[1] km² | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 41 | ||
| Kod pocztowy |
28-220[2] | ||
| Tablice rejestracyjne |
TSZ | ||
Położenie na mapie gminy Oleśnica  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu staszowskiego  | |||
| 50°27′00″N 21°03′00″E/50,450000 21,050000
| |||
| TERC (TERYT) |
2612034[3] | ||
| SIMC |
0257118 | ||
Urząd miejski ul. Nadstawie 128-220 Oleśnica | |||
| Strona internetowa | |||
Oleśnica – miasto w Polsce położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Oleśnica[4].
Prawa miejskie w latach 1470–1869 oraz ponownie od 1 stycznia 2019[5][6].
Części miasta[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0257124 | Budy | część miasta |
| 0257130 | Wrzos | część miasta |
| 0257147 | Zarzecze | część miasta |
| 0257153 | Zwierzyniec | część miasta |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Oleśnica była osadą szlachecką. Początkowo była siedzibą rodu Oleśnickich. Pierwszym znanym właścicielem Oleśnicy był łowczy krakowski Zbigniew z Oleśnicy (Krzyżanowski) h. Dębno (ok. 1330-1358)[9]. Z Oleśnicy pochodził biskup, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, późniejszy kardynał Zbigniew Oleśnicki, wnuk Zbigniewa Krzyżanowskiego, syn Dobiesława (Dobka). W późniejszym okresie Oleśnica była własnością Zborowskich i Lanckorońskich.
W roku 1406 występuje Piotr Kostka, sołtys oleśnicki, co oznacza, że wieś posiadała prawo niemieckie przynajmniej od końca XIV w. Jej ludność ocenia się na około 300 osób. W roku 1450 Jan z Oleśnicy nadał wszystkim swoim ponad 40 wsiom w ziemi sandomierskiej prawo niemieckie. W drugiej połowie XV w. Oleśnica należała do Andrzeja Oleśnickiego i obejmowała folwark dziedzica, łany kmiece i karczmę z rolami.
W XVI w. Oleśnica była niewielkim ośrodkiem rzemieślniczym. W 1520 karczmarzem był niejaki Marcin Chabuch. Wieś posiadała też hamernię. Lokacja miasta na prawie niemieckim na gruncie wsi miała miejsce w 1546 r., na prośbę Mikołaja Herbuta Odnowskiego na podstawie zezwolenia królewskiego. Akt nadawał miastu 2 jarmarki - na Niebowzięcie NMP i św. Urbana - targ w sobotę i 8 lat wolnizny. Miasto jednak rozwijało się powoli i było słabo zabudowane. W 1569 r. nowy właściciel Oleśnicy, Piotr Zborowski, wyznaczył miastu plac pod ratusz, browar i słodownię. Potwierdził też wcześniejsze nadanie 6 ról, 2 stawów, błonia oraz 3 przyłanków, z których jeden należał do łaźni a drugi do wójtostwa "ku używaniu, a nie przedaniu". W 1579 r. miasto zapłaciło czynsze od 2 łanów miejskich, 12 rzemieślników, 8 komorników oraz 2 garnców gorzałczanych. W 1591 r. w mieście stało 98 budunków z tego 25 przy Rynku, co oznacza, że był otoczony zabudową podobnie jak dziś. Ludność liczyła około 600 osób.[10]
W czasie reformacji miasto było ośrodkiem kalwinizmu. Zbór kalwiński założył tu w 1563 r. Marcin Zborowski[11]. W XVII w. Lanckorońscy starając się podźwignąć miejscowe rzemiosło zorganizowali cechy: kuśnierski, krawiecki oraz wspólny, który grupował rzemieślników z 10 różnych specjalności. W 1673 r. Oleśnica wraz z dworem liczyła zaledwie 184 mieszkańców.
Na początku XVIII w. w czasie III wojny północnej miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Aby podnieść je z upadku właściciele wyjednali u króla Augusta II Mocnego przywilej na 12 jarmarków w roku. Liczba domów w Oleśnicy wzrosła do 130 w 1788 r. Jednakże rozbiory Polski i położenie w strefie przygranicznej, między zaborem rosyjskim i austriackim, spowodowało zastój gospodarczy i zahamowanie dalszego rozwoju. W 1827 r. Oleśnica miała 888 mieszkańców. Do tego czasu przybyło tu tylko 5 domów. W XIX wieku osada słynęła ze swoich mistrzów murarskich, cenionych i poszukiwanych w południowej części Królestwa Kongresowego. W 1869 r. Oleśnica utraciła prawa miejskie.
W 1960 r. wieś miała 1965 mieszkańców. Do 1975 r. miejscowość znajdowała się w powiecie buskim, województwa kieleckiego. Po reformie administracyjnej W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Teraźniejszość[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu Oleśnicy powstała nowoczesna i jedna z największych aktualnie w Polsce cegielnia koncernu Wienerberger AG. Zakład zatrudniający około 60 pracowników może produkować do 230 mln pustaków porotherm rocznie[12].
W Oleśnicy znajduje się szkoła podstawowa.
Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018)[edytuj | edytuj kod]
Rada Gminy Oleśnica przyjęła 27 lipca 2018 uchwałę (w formie apelu) w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich. Apel ten zakłada pominięcie wszystkich obowiązujących w tym względzie procedur w celu „upamiętnienia bohaterskiej walki polskich powstańców, zadośćuczynienie dotychczas wyrządzonym krzywdom oraz uczczenia 100 rocznicy odzyskania przez państwo polskie niepodległości i 155 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego”[13]. Apel trafił do MSWiA, w związku z czym minister podjął decyzję o wszczęciu procedury odnośnie do nadania statusu miasta Oleśnicy, występując do Rady Gminy o przedstawienie opinii poprzedzonej przeprowadzeniem konsultacji z mieszkańcami[14]. Stanowisko przekazano premierowi Mateuszowi Morawieckiemu[15] a 13 września 2018 wydano odpowiednią uchwałę odnośnie do konsultacji społecznych[16]. Konsultacje odbyły się w terminie od 28 września do 3 października 2018 a wyniki prezentują się następująco: a) gmina Oleśnica (frekwencja 41,14% = 1335 osób): za 79,40% (1060 osób), przeciw 13,86% (185 osób); wstrzymało się 6,74% (90 osób); b) miejscowość Oleśnica (frekwencja 40,09% = 617 osób): za 85,57% (528 osób), przeciw 10,05% (62 osób); wstrzymało się 4,38% (27 osób); gmina Oleśnica bez miejscowości Oleśnica (frekwencja 42,09% = 718 osób): za 74,09% (532 osób), przeciw 17,13% (123 osoby); wstrzymało się 8,78% (63 osoby)[17]. W związku z powyższym Rada Gminy Oleśnica podjęła 4 października 2018 uchwałę wyrażającą pozytywną opinię w sprawie nadania liczącej 1853 mieszkańców Oleśnicy praw miejskich[17]. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony[5].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Neogotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z połowy XIX wieku wybudowany na fundamentach gotyckiej świątyni z XV wieku. Rozbudowany pod koniec XIX wieku.
- Figura z 1911 r.
- Krzyż z 1912 r.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 844 [zarchiwizowane 2013-07-15].
- ↑ Rejestr TERYT, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-02-21].
- ↑ a b Dz.U. z 2018 r. poz. 2478 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.
- ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.
- ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Zbigniew Krzyżanowski z Oleśnicy h. Dębno, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-11-24].
- ↑ Feliks Kiryk, Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie. XIII-XVI wiek., 1994, ISBN 83-901551-0-9.
- ↑ Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
- ↑ Marcin Sztandera, 230 mln cegieł rocznie w zakładzie koło Staszowa.
- ↑ Uchwała Nr 278/XLII/18 Rady Gminy Oleśnica z dnia 27 lipca 2018 roku przyjmująca „Apel Rady Gminy Opatowiec w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich”.
- ↑ Odpowiedź na interpelację nr 21420 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich.
- ↑ Oleśnica będzie miastem? Chce odzyskać prawa miejskie zabrane przez cara.
- ↑ Uchwała nr 288/XLIII/18 Rady Gminy w Oleśnicy z dnia 7 września 2018 r. w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami Gminy Oleśnica konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.
- ↑ a b Uchwała Nr 295/XLIV/18 z dnia 4 października 2018 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (red.), Iwona Swenson (red.), Zofia Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866.
- Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
- Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oleśnica 2 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 471.
| Miasta |
|
|---|
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie | |
| Części wsi |
|
| Kolonie wsi |
|
| Przysiółki | |
| Przysiółki wsi |
|
_COA.svg)
