50°27′00″N 21°03′00″E/50,450000 21,050000Oleśnica (województwo świętokrzyskie)
| ||||
| ||||
_KO%C5%9ACI%C3%93%C5%81_DSC05704.JPG) Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  świętokrzyskie
| |||
| Powiat | staszowski | |||
| Gmina | Oleśnica | |||
| Prawa miejskie | 1470–1869; 2019 | |||
| Burmistrz | Leszek Juda | |||
| Populacja • liczba ludności |
1853 | |||
| Strefa numeracyjna | (+48) 41 | |||
| Kod pocztowy | 28-220 | |||
| Tablice rejestracyjne | TSZ | |||
Położenie na mapie gminy Oleśnica   Oleśnica | ||||
Położenie na mapie Polski  Oleśnica | ||||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  Oleśnica | ||||
Położenie na mapie powiatu staszowskiego  Oleśnica | ||||
| 50°27′00″N 21°03′00″E/50,450000 21,050000
| ||||
| SIMC | 0257118 | |||
Urząd miejski ul. Nadstawie 128-220 Oleśnica | ||||
| Strona internetowa | ||||
Oleśnica – miasto w Polsce położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Oleśnica[1].
Prawa miejskie w latach 1470–1869 oraz ponownie od 1 stycznia 2019[2][3].
Spis treści
Części miasta[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0257124 | Budy | część miasta |
| 0257130 | Wrzos | część miasta |
| 0257147 | Zarzecze | część miasta |
| 0257153 | Zwierzyniec | część miasta |
Historia[edytuj | edytuj kod]
W czasach Kazimierza Wielkiego Oleśnica była siedzibą parafii obejmującej 49 km² powierzchni i zamieszkanej przez 240 wiernych. Początkowo osada była siedzibą rodu Oleśnickich. W późniejszym okresie była własnością Zborowskich i Lanckorońskich. Z Oleśnicy pochodził biskup, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, późniejszy kardynał Zbigniew Oleśnicki.
W 1470 r. Oleśnicy nadano prawa miejskie. Była ona niewielkim ośrodkiem rzemieślniczym. W 1579 r. miasto zapłaciło czynsze od 2 łanów miejskich, 12 rzemieślników, 8 komorników oraz 2 garnców gorzałczanych.
W czasie reformacji miasto było ośrodkiem kalwinizmu. Zbór kalwiński założył tu w 1563 r. Marcin Zborowski[6]. W XVII w. Lanckorońscy starając się podźwignąć miejscowe rzemiosło zorganizowali cechy: kuśnierski, krawiecki oraz wspólny, który grupował rzemieślników z 10 różnych specjalności. W 1673 r. Oleśnica wraz z dworem liczyła zaledwie 184 mieszkańców.
Na początku XVIII w. w czasie III wojny północnej miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Aby podnieść je z upadku właściciele wyjednali u króla Augusta II Mocnego przywilej na 12 jarmarków w roku. Liczba domów w Oleśnicy wzrosła do 130 w 1788 r. Jednakże rozbiory Polski i położenie w strefie przygranicznej, między zaborem rosyjskim i austriackim, spowodowało zastój gospodarczy i zahamowanie dalszego rozwoju. W 1827 r. Oleśnica miała 888 mieszkańców. Do tego czasu przybyło tu tylko 5 domów. W XIX wieku osada słynęła ze swoich mistrzów murarskich, cenionych i poszukiwanych w południowej części Królestwa Kongresowego. W 1869 r. Oleśnica utraciła prawa miejskie.
W 1960 r. wieś miała 1965 mieszkańców. Do 1975 r. miejscowość znajdowała się w powiecie buskim, województwa kieleckiego. Po reformie administracyjnej W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Teraźniejszość[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu Oleśnicy powstała nowoczesna i jedna z największych aktualnie w Polsce cegielnia koncernu Wienerberger AG. Zakład zatrudniający około 60 pracowników może produkować do 230 mln pustaków porotherm rocznie[7].
W Oleśnicy znajduje się zespół szkół w którego skład wchodzi szkoła podstawowa i gimnazjum.
Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018)[edytuj | edytuj kod]
Rada Gminy Oleśnica przyjęła 27 lipca 2018 uchwałę (w formie apelu) w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich. Apel ten zakłada pominięcie wszystkich obowiązujących w tym względzie procedur w celu „upamiętnienia bohaterskiej walki polskich powstańców, zadośćuczynienie dotychczas wyrządzonym krzywdom oraz uczczenia 100 rocznicy odzyskania przez państwo polskie niepodległości i 155 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego”[8]. Apel trafił do MSWiA, w związku z czym minister podjął decyzję o wszczęciu procedury odnośnie nadania statusu miasta Oleśnicy, występując do Rady Gminy o przedstawienie opinii poprzedzonej przeprowadzeniem konsultacji z mieszkańcami[9]. Stanowisko przekazano premierowi Mateuszowi Morawieckiemu[10] a 13 września 2018 wydano odpowiednią uchwałę odnośnie konsultacji społecznych[11]. Konsultacje odbyły się w terminie od 28 września do 3 października 2018 a wyniki prezentują się następująco: a) gmina Oleśnica (frekwencja 41,14% = 1335 osób): za 79,40% (1060 osób), przeciw 13,86% (185 osób); wstrzymało się 6,74% (90 osób); b) miejscowość Oleśnica (frekwencja 40,09% = 617 osób): za 85,57% (528 osób), przeciw 10,05% (62 osób); wstrzymało się 4,38% (27 osób); gmina Oleśnica bez miejscowości Oleśnica (frekwencja 42,09% = 718 osób): za 74,09% (532 osób), przeciw 17,13% (123 osoby); wstrzymało się 8,78% (63 osoby)[12]. W związku z powyższym Rada Gminy Oleśnica podjęła 4 października 2018 uchwałę wyrażającą pozytywną opinię w sprawie nadania liczącej 1853 mieszkańców Oleśnicy praw miejskich[12]. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony[2].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Neogotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z połowy XIX wieku wybudowany na fundamentach gotyckiej świątyni z XV wieku. Rozbudowany pod koniec XIX wieku.
- Figura z 1911 r.
- Krzyż z 1912 r.
Znane postacie związane z Oleśnicą[edytuj | edytuj kod]
- Dobiesław z Oleśnicy – kasztelan wojnicki, lubelski, sandomierski, starosta krakowski, podczaszy krakowski, wojewoda sandomierski, uczestnik bitwy pod Grunwaldem i dowódca oblężenia Malborka, budowniczy nowego zamku w Rymanowie, fundator kościołów,
- Zbigniew Oleśnicki (1389–1455) – biskup krakowski w latach 1423–1455, od 1449 kardynał, uczestnik bitwy pod Grunwaldem,
- Andrzej Zborowski – syn Marcina Zborowskiego (1492–1565), herbu Jastrzębiec, marszałek nadworny króla Henryka Walezego,
- Jan Zborowski (?–1603) – syn Marcina Zborowskiego (1492–1565), herbu Jastrzębiec, kasztelan gnieźnieński,
- Krzysztof Zborowski – syn Marcina Zborowskiego (1492–1565), herbu Jastrzębiec, podczaszy koronny,
- Marcin Zborowski (1492–1565) – herbu Jastrzębiec podczaszy królewski, starosta małogoski, kasztelan kaliski, wojewoda kaliski, wojewoda poznański, kasztelan krakowski.
- Marcin Zborowski – syn Marcina Zborowskiego (1492–1565), herbu Jastrzębiec, kasztelan krakowski,
- Piotr Zborowski (zm. 1553) – syn Marcina Zborowskiego (1492–1565), herbu Jastrzębiec, wojewoda krakowski, pochowany w Oleśnicy
- Samuel Zborowski (?–1584) – syn Marcina Zborowskiego (1492–1565), herbu Jastrzębiec, hetman kozacki, rotmistrz królewski, kalwinista, słynny banita, pochowany w Oleśnicy
- Aleksander Zeliaś – profesor zwyczajny Akademii Ekonomicznej w Krakowie
- Edward Malec – Prof. dr hab. n. med. Edward Malec – (ur. 18 marca w Oleśnicy (pow. Busko Zdrój) 1954) – specjalista chirurgii dziecięcej, specjalista kardiochirurgii dziecięcej. Zajmuje się korekcją wrodzonych wad serca, członek Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych, Klubu Kardiochirurgów Polskich, European Society for Cardio-Vascular Surgery, Society for Thoracic Surgeons, jako jedyny kardiochirurg z Polski reprezentuje nasz kraj w American Association for Thoracic Surgery.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-02-21].
- ↑ a b Dz.U. z 2018 r. poz. 2478 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.
- ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.
- ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
- ↑ Marcin Sztandera, 230 mln cegieł rocznie w zakładzie koło Staszowa.
- ↑ Uchwała Nr 278/XLII/18 Rady Gminy Oleśnica z dnia 27 lipca 2018 roku przyjmująca „Apel Rady Gminy Opatowiec w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich”.
- ↑ Odpowiedź na interpelację nr 21420 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich.
- ↑ Oleśnica będzie miastem? Chce odzyskać prawa miejskie zabrane przez cara.
- ↑ Uchwała nr 288/XLIII/18 Rady Gminy w Oleśnicy z dnia 7 września 2018 r. w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami Gminy Oleśnica konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.
- ↑ a b Uchwała Nr 295/XLIV/18 z dnia 4 października 2018 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (red.), Iwona Swenson (red.), Zofia Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866.
- Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
- Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oleśnica 2 (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.
| ||||||||||
| |||||||||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
|
