50°14′44″N 19°00′15″E/50,245556 19,004167Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach
| ||
 nr rej. A/1515/93 z 26 lutego 1993[1][2]
| ||
 Klomb kwiatowy i płyta pamiątkowa ufundowana Kościuszce | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Katowice | |
| Dzielnica | Brynów-Osiedle Zgrzebnioka | |
| Powierzchnia | 72 ha | |
| Data założenia | 1888 | |
Położenie na mapie Katowic  | ||
Położenie na mapie Polski  | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | ||
| 50°14′44″N 19°00′15″E/50,245556 19,004167
| ||
Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach – największy teren parkowy w granicach administracyjnych miasta. Park rozciąga się między ulicami: T. Kościuszki, Mikołowską i Górnośląską. Zajmuje powierzchnię 72 ha. Dzięki swej lokalizacji na skraju centralnych dzielnic miasta należy do najchętniej odwiedzanych terenów rekreacyjnych. Stylistyką nawiązuje do ogrodów – parków angielskich, co podkreśla charakter alei róż, a poprzez rozwiązania kompozycji kwiatowych na klombach i pergolach do ogrodów klasycznych. Wzdłuż ul. Kościuszki rosną rododendrony i azalie. Pierwotny drzewostan parku stanowią głównie brzozy i sosna. Mniej licznie występują zasadzone w późniejszym czasie: grab, buk, lipa drobnolistna, klon pospolity, jawor, czeremcha pospolita, trzmielina pospolita i kalina koralowa oraz gatunki obce: tuja, katalpa, topola, pęcherznica, złotokap, laurowiśnia, wiśnia piłkowana z Chin i inne. W sumie ponad 90 gatunków i odmian drzew i krzewów. Po zmroku park oświetlają stylowe latarnie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jego początki sięgają 1888 r.[3], kiedy powstał tutaj park miejski na obszarze 6 ha wydzielonych z podmiejskiego lasku. W latach 1894−1895 zaczęto przekształcać go w Süd Park (pol : Park Południowy), dzięki czemu poszerzono zakres uporządkowanych terenów zielonych. Tereny te sięgały aż do Wzgórza Beaty, gdzie w 1903 r. wzniesiono 20-metrową Wieżę Bismarcka, jedną z trzech postawionych w tym czasie na Górnym Śląsku. W 1903 r. miasto wydzierżawiło teren o powierzchni 56 ha od niemieckiego przemysłowca Thiele-Wincklera na 100 lat. W pierwszym okresie wytyczono parę ścieżek spacerowych, posadzono drzewa i ustawiono ławki.
W 1910 r. Magistrat Miasta Katowice udzielił pomocy materialnej na zadrzewienie alei wzdłuż Beatestraße (dzisiejsza ul. T. Kościuszki), zwanej w latach dwudziestych XX wieku Promenadą Kościuszki. Wtedy oprócz pierwotnie tutaj rosnących brzóz i sosen pojawiły się inne gatunki drzew. 14 czerwca 1912 r. połączono Park Południowy z katowickim rynkiem linią tramwajową, która kończyła się z początkiem parku (tuż za obecną Aleją Górnośląską, gdzie po wschodniej stronie ul. Kościuszki powstała zajezdnia tramwajowa). Duże zasługi w rozbudowie i zagospodarowaniu parku miał doświadczony ogrodnik Paul Sallmann, który od 1913 r. przez kilkanaście lat był dyrektorem Ogrodów Miejskich w Katowicach.
W 1925 r. nadano parkowi imię Tadeusza Kościuszki. W tym czasie umieszczono medalion z portretem Naczelnika i tablicę poświęconą Tadeuszowi Kościuszce na Wieży Bismarcka[4]. Zaprzestano też używania nazwy Wieża Bismarcka, zmieniając nazwę na wieża widokowa. Ostatecznie wieżę rozebrano w 1934 r., a jej elementy wmurowano w fundamenty budowanej właśnie katedry katowickiej. Pod koniec lat 30. XX wieku w rejonie Wzgórza Beaty zaczęto tworzyć zalążek skansenu. Sprowadzono wówczas do parku drewniany spichlerz z 1688 r. wybudowany w Gołkowicach w powiecie wodzisławskim (spalił się w latach 70. XX w.) i drewniany kościółek z Syryni, wsi leżącej również w powiecie wodzisławskim.
W Parku ponadto znajduje się Wieża spadochronowa, w związku z którą rozpowszechniona była legenda, jakoby z wieży 4 września 1939 roku grupa harcerzy podjęła desperacką próbę obrony centrum Katowic przed nacierającymi od południa oddziałami 239 Dywizji Piechoty Wehrmachtu. Ta wersja pochodzi z książki Kazimierza Gołby Wieża spadochronowa. W 2003 wersja Gołby została podważona przez Ryszarda Kaczmarka, profesora Uniwersytetu Śląskiego, które opublikowała katowicka „Gazeta Wyborcza”. Ustalenia te zostały później potwierdzone także przez Grzegorza Bębnika, historyka IPN, w opracowaniu "Katowice we wrześniu '39".
W 1996 roku przy parku odkryto jedyne współczesne stanowisko w Polsce osadniczka gołego[5].
Atrakcje[edytuj | edytuj kod]
- Kościół św. Michała Archanioła z 1510 r. wraz z lapidarium
- Wieża spadochronowa – jedyna istniejąca w Polsce
- Bulodrom do gry w pétanque
- Płyta pamiątkowa, ufundowana patronowi Tadeuszowi Kościuszce przez społeczeństwo Katowic w 1925 r.
- Obelisk w pobliżu wieży spadochronowej – pomnik martyrologii harcerzy śląskich
- Wzgórze Beaty (334,5 m n.p.m.)
- Cmentarz żołnierzy radzieckich poległych przy wyzwalaniu Katowic w 1945 r.
- Galeria rzeźby plenerowej, obejmująca dzieła twórców regionu: Zygmunta Brachmańskiego, Augustyna Dyrdy, Joachima Krakowczyka, Piotra Latoski, Józefa Marka, Jacka Sarapaty, Andrzeja Szczepańca
- zimowy tor saneczkowy i narciarski
- kurort śnieżny w zimie
- stacja roweru miejskiego[6]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach (pol.). www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-05-20].
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie. 2020-09-30. [dostęp 2011-05-20].
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 61-64, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 87, ISBN 978-83-7729-502-1.
- ↑ Stebel A.. W sprawie ochrony stanowiska osadniczka nagiego Discelium nudum na Wyżynie Śląskiej. „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”. 53, 3, s. 91-92, 1997.
- ↑ Mapa stacji | City by bike (pol.). citybybike.pl. [dostęp 2015-09-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Oficyna „Artur”, 1996. ISBN 83-905115-0-9.
- Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice - Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993. ISBN 83-85831-35-5.
- Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-05-20].
- Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010. ISBN 978-83-7729-021-7.
| ||||||||||||||||||
