Seler naciowy

Seler naciowy

Seler naciowy w ofercie handlowej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	selery
Gatunek	selery zwyczajne
Odmiana	seler naciowy
Nazwa systematyczna
Apium graveolens var. dulce (Mill.) DC. Prodr. 4: 101 1830
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski

Seler naciowy (Apium graveolens var. dulce (Mill.) DC.) – odmiana selerów zwyczajnych, rośliny z rodziny selerowatych. Od odmiany typowej i korzeniowej różni się brakiem gorzkiego smaku liści i ogonków, brakiem korzenia spichrzowego i wykształcaniem gęstej rozety liści o zgrubiałych i soczystych ogonkach liściowych. Właśnie ogonki są częścią użytkową tego warzywa. W stosunku do odmiany korzeniowej seler naciowy cechuje się większą zawartością soli mineralnych, witaminy C i olejku eterycznego.

W obrębie odmiany biologicznej wyhodowano różne odmiany uprawne dzielone na dwie grupy różniące się kolorem ogonków (białym do żółtawego i ciemnozielonym; te drugie wymagają bielenia przed spożyciem). Wypłonione (etiolowane) ogonki liściowe mają łagodniejszy smak pozbawiony goryczy. Warzywo znane jest od starożytności (uprawiane było w Grecji i Rzymie), ale spopularyzowane zostało w XVII-wiecznych Włoszech.

Zastosowanie

Sałatka Waldorf

Krwawa Mary garnirowana ogonkiem liściowym selera naciowego

Roślina uprawiana i wykorzystywana jako warzywo przyprawowe i smakowe. Ogonki liściowe spożywane są najczęściej na surowo, w tym zwłaszcza jako chrupiący dodatek do sałatek. Są podstawowym składnikiem sałatki Waldorf. Polecane są jako dodatek do serów, mogą być też obgotowywane w zupach, spożywane zapiekane lub smażone w głębokim tłuszczu. Drobno posiekane liście mogą zastąpić pietruszkę.

Seler naciowy przechowywany w lodówce traci świeżość po trzech dniach.

W Polsce popularne w uprawie są odmiany z grupy o ogonkach białawych do żółtozielonych: 'Złoty Samobielący' i 'Summer Pascal' oraz z grupy o liściach ciemnozielonych – 'Utah' 52–70. Poza tym uprawia się z odmian samobielących: 'Celebrity', 'Golden Self Blanching', 'Ivory Tower', 'Lathom Self Blanching' i zielone 'Greenslaves', 'Tall Utah Triumph'. Do odmian wymagających bielenia należą także: 'Giant Pink', 'Giant Red' i 'Standard Bearer' (barwią się podczas bielenia odpowiednio na kolor bladoróżowy, ciemnoróżowy i czerwony), a także 'Giant White' (stara, bardzo wymagająca odmiana) i 'Hopkins Fenlander'.

Wartości odżywcze

Wartość odżywcza Seler naciowy (100 g) Wartość energetyczna 69 kJ (16 kcal) Białka 1,0 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Węglowodany 3,6 g szczegółowe informacje Przyswajalne 1,8 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% Jednocukry Glukoza b.d. g Fruktoza b.d. g Dwucukry Sacharoza 0,3 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,1 g Błonnik 1,8 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,2% 7,2% 8,6% 8,6% M 4,7% 4,7% 6,0% 6,0% Tłuszcze 0,2 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,04 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,03 g Wielonienasycone 0,04 g omega-3 0,00 g α-Linolenowy (ALA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% omega-6 0,04 g Linolowy (LA) 0,04 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,2% 0,2% 0,3% 0,3% Woda 94,3 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% Witaminy Witamina C 3,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% Tiamina (B1) 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Ryboflawina (B2) 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% M 6,2% 6,2% 6,2% 6,2% Niacyna (B3) 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,1% 3,1% 3,1% 3,1% Witamina B6 0,09 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,9% 6,9% 6,0% 6,0% M 6,9% 6,9% 5,3% 5,3% Foliany 0,016 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% M 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,01 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,2 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Makroelementy Fosfor 26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% M 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% Wapń 41 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,1% 4,1% 3,4% 3,4% M 4,1% 4,1% 4,1% 3,4% Magnez 12 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,9% 3,8% 3,8% 3,8% M 3,0% 2,9% 2,9% 2,9% Potas 320 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% Sód 62 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,1% 4,1% 4,8% 5,2% M 4,1% 4,1% 4,8% 5,2% Mikroelementy Jod 0,0011 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Żelazo 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Miedź 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% M 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% Cynk 0,17 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% M 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% Mangan 0,14 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Uprawa

Wymagania

Odmiana naciowa ma wymagania glebowe i klimatyczne jak odmiana korzeniowa. Najlepiej rośnie na glebach łatwo nagrzewających się, żyznych i próchnicznych. Nie nadają się do jej uprawy tylko gleby ciężkie, gliniaste i piaszczyste. Roślina wymaga obfitego nawożenia, zwłaszcza azotowego. Największe plony uzyskuje się w latach lub miejscach charakteryzujących się latem długim i ciepłym oraz dużą wilgotnością powietrza. Nie należy uprawiać w pobliżu pasternaku, ponieważ oba gatunki ściągają szkodnika – liściolubkę selerową. Z kolei warto uprawiać selery przy warzywach kapustnych, ponieważ odstraszają szkodliwe dla nich motyle.

Rozmnażanie

Nasiona wysiewa się w lutym lub na początku marca pod osłonami (w szklarniach lub inspektach). 1 g nasion wystarcza do obsiania 0,5 m² ziemi i uzyskania 500 sztuk rozsady. Rośliny po rozwinięciu 2 liści należy rozsadzić w rozstawie 5 × 5 cm. Rozsadę wysadza się na miejsce docelowe w rozstawie od 40 do 60 cm × 30 cm. Należy przy tym uważać, by roślin nie posadzić za głęboko, bo hamuje to ich wzrost.

Pielęgnacja

Rośliny wymagają starannego odchwaszczania, spulchniania gleby i nawadniania w okresach suchych. Grube i długie ogonki wyrastają tylko wówczas, gdy roślina w czasie całego wzrostu ma odpowiednie warunki do rozwoju. We wrześniu ogonki się bieli poprzez ograniczenie do nich dostępu światła. Współcześnie stosuje się w tym celu papier, tekturę falistą i słomę. Dawniej ogonki obsypywano ziemią, ale skutkowało to nabieraniem przez warzywo zapachu ziemi.

Zbiór

Plon pozyskuje się ok. 3 tygodnie po rozpoczęciu bielenia roślin. Podczas zbioru liści odcina się je wraz z górną częścią główki korzeniowej, tak by rozeta się nie rozsypała. Uzyskuje się plon wynoszący od 170 do 200 kwintali z hektara.

Szkodniki i choroby

W osłonach etiolowanych roślin lubią gromadzić się ślimaki. Do zwierząt żerujących na tej roślinie należą poza tym zwłaszcza liściolubka selerowa (larwy minują liście, silnie porażone rośliny przestają rosnąć), połyśnica marchwianka (żeruje u nasady liści hamując wzrost) oraz mszyce (mszyca trzmielinowo-burakowa, mszyca głogowo-marchwiowa) i przędziorki (przędziorek chmielowiec). Rośliny zapadają na grzybowe choroby zwane septeriozą selera, chwościkiem selera, rdzą (Puccinium apii), atakowane są też przez inne grzyby powodujące plamistość liści.