Kałusz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.6.4) (robot poprawia: it:Kaluš |
→XVI-XVII w.: drobne merytoryczne |
||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
=== |
=== Historia === |
||
W 1469 roku król Kazimierz Jagiellończyk ufundował w leżącej w dobrach królewskich wsi Kałusz łaciński kościół parafialny. W 1549 roku na polecenie króla Zygmunta Augusta [[Mikołaj Sieniawski (hetman wielki koronny)|hetman wielki koronny Mikołaj Sieniawski]] lokował w tym miejscu miasto. W 1553 roku Zygmunt August za zasługi nadał Kałusz i przyległości hetmanowi Sieniawskiemu i jego potomkom w linii męskiej. Miasto w tym czasie było ośrodkiem wydobycia soli. W 1595 roku liczące około 55 domów miasto złupili Turcy. W 1661 roku odnotowano istnieniu tu niewielkiego zamku otoczonego wałem. Tu też rozegrały się zwycięskie bitwy wojsk polskich: hetmana Jana Sobieskiego z Tatarami Selim Gereja w [[1672]] i [[Andrzej Potocki|Andrzeja Potockiego]] z Turkami w [[1675]]. Miasto rozwijało się do 1770 roku gdy wyludniła je zaraza. W 1782 roku miasto zajęli Austriacy. W 1810 roku urodził się w Kałuszu [[Franciszek Smolka]]. |
|||
Kałusz został założony przez [[Mikołaj Sieniawski (hetman wielki koronny)|Mikołaja Sieniawskiego |
|||
(hetmana wielkiego koronnego)]] w [[1549]] r. i wtedy miejscowość ta otrzymała prawa miejskie. |
|||
Tu też rozegrały się zwycięskie bitwy wojsk polskich: z Tatarami w [[1672]] i z Turkami w [[1675]]. |
|||
W [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] stolica [[Powiat kałuski|powiatu]] w [[województwo stanisławowskie|województwie stanisławowskim]]. |
W [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] stolica [[Powiat kałuski|powiatu]] w [[województwo stanisławowskie|województwie stanisławowskim]]. |
||
Wersja z 18:01, 14 cze 2011
Szablon:Miasto zagranica infobox Kałusz (ukr. Калуш) – miasto na Ukrainie, stolica rejonu w obwodzie iwanofrankowskim, 67,7 tys. mieszkańców (szacunek na 2006), dekanat halicki.
Historia
Historia
W 1469 roku król Kazimierz Jagiellończyk ufundował w leżącej w dobrach królewskich wsi Kałusz łaciński kościół parafialny. W 1549 roku na polecenie króla Zygmunta Augusta hetman wielki koronny Mikołaj Sieniawski lokował w tym miejscu miasto. W 1553 roku Zygmunt August za zasługi nadał Kałusz i przyległości hetmanowi Sieniawskiemu i jego potomkom w linii męskiej. Miasto w tym czasie było ośrodkiem wydobycia soli. W 1595 roku liczące około 55 domów miasto złupili Turcy. W 1661 roku odnotowano istnieniu tu niewielkiego zamku otoczonego wałem. Tu też rozegrały się zwycięskie bitwy wojsk polskich: hetmana Jana Sobieskiego z Tatarami Selim Gereja w 1672 i Andrzeja Potockiego z Turkami w 1675. Miasto rozwijało się do 1770 roku gdy wyludniła je zaraza. W 1782 roku miasto zajęli Austriacy. W 1810 roku urodził się w Kałuszu Franciszek Smolka.
W II Rzeczypospolitej stolica powiatu w województwie stanisławowskim.
II wojna światowa
II wojna światowa wstrząsnęła życiem mieszkańców Kałusza, wśród których przeważali górnicy, kupcy, rzemieślnicy. Sowieci zajęli miasto ok. 21 września i wywieźli w 1940 r. w głąb Rosji przeważnie polskich mieszkańców miasta. Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej 22 czerwca 1941 r. miasto przeszło pod okupację niemiecką. W październiku 1941 r. Niemcy dokonali morderstw tysięcy Żydów z Kałusza i okolic, a w kwietniu 1942 r. z miejscowego getta wywieziono pozostałych do obozu w Bełżcu lub przeniesiono (w sierpniu) do obozu w Stanisławowie. Zaciąg Ukraińców do niemieckiej dywizji SS Galizien organizował w Kałuszu Ukrainiec Izydor Pigulak. 3 listopada 1943 r. Niemcy rozstrzelali w Kałuszu 18 ukraińskich uczniów szkoły handlowej, a dnia 6 maja 1944 r. 42 innych Ukraińców. Kałusz został wyzwolony przez 11 Dywizję Piechoty Podkarpackiej AK w ramach Akcji Burza. W 1945 r. polskich mieszkańców Kałusza przymusowo przesiedlono w nowe granice Polski, do PRL.
Ludzie związani z miastem
- Leopold Hauser - polski prawnik, działacz społeczny, poeta, urodzony w Kałuszu
- Emil Krcha - polski malarz, postimpresjonista, urodzony w Kałuszu,
- Juliusz Majerski - polski malarz, abstrakcjonista, urodzony w Kałuszu
- Antoni Odrowąż (1897-1976) - polski aktor, urodzony w Kałuszu
- Franciszek Jan Smolka - polski prawnik działacz społeczny, prezydent parlamentu Austro-Węgier; twórca Kopca Unii Lubelskiej we Lwowie, urodzony w Kałuszu,
- Jakub Sobieski - polski magnat, m.in. starosta Kałusza,
- Jonasz Stern - polski malarz, grafik i pedagog, urodzony w Kałuszu,
- Jan Sobiepan Zamoyski - polski magnat, III Ordynat zamojski, m.in. starosta Kałusza,
- Tomasz Zamoyski - kanclerz wielki koronny, m.in. starosta Kałusza.
Pobliskie miejscowości
Miasta partnerskie
Linki zewnętrzne
- Kałusz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 720.
