Czortków: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m kat.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne
Linia 46: Linia 46:
== Historia ==
== Historia ==


* miasto założone przez [[Jerzy Czortkowski|Jerzego Czortkowskiego]] w miejscu wcześniejszej osady, w [[1522]] otrzymał prawa miejskie, kolejni właścicielami byli [[Golscy]], [[Potoccy]], [[Wróblewscy]], [[Sadowscy]]
* W 1522 roku lokował miasto [[Jerzy Czortkowski]] herbu Korab w miejscu wcześniejszej osady, a prawa miejskie magdeburskie nadał król [[Zygmunt I Stary]]. Kolejni właścicielami byli [[Golscy]], [[Potoccy]], [[Wróblewscy]], [[Sadowscy]]
* 1578 r. miasto kupił hetman polny koronny [[Jan Sieniawski]] herbu Leliwa.
* 1597 r. miasto kupił wojewoda Stanisław Golski herbu Rola
* 1610 r. na prośbę właściciela w mieście zamieszkują dominikanie.
* 1612 r. po śmierci brata miasto staje się własnością Jana Golskiego.
* 1616 r. wdowa po Janie Golskim sprzedała miasto Stefanowi Potockiemu.
* 1637 r. pożar niszczy miasto
* W [[1672]]-[[1683]] w granicach [[Imperium osmańskie|Turcji]] – jako wynik uzgodnień w traktacie buczackim.
* W [[1672]]-[[1683]] w granicach [[Imperium osmańskie|Turcji]] – jako wynik uzgodnień w traktacie buczackim.
* 1683 r. Turcy przed ucieczką mordują całą ludność miasta.
* [[1683]]-[[1772]] – należał ponownie do Rzeczypospolitej Polskiej
* [[1683]]-[[1772]] – należał ponownie do Rzeczypospolitej Polskiej
* Od [[1772]] w wyniku rozbioru Polski znalazł się w [[rozbiory Polski|Cesarstwie Austriackim]]
* Od [[1772]] w wyniku rozbioru Polski znalazł się w [[rozbiory Polski|Cesarstwie Austriackim]]
* [[II Rzeczpospolita|1918-1939]] w granicach [[II Rzeczpospolita|Polski]]
* [[II Rzeczpospolita|1918-1939]] w granicach [[II Rzeczpospolita|Polski]]
* 6 czerwca 1919 r. wojska polskie pod dowództwem płk. Sikorskiego zajęły miasto i ponownie 15 lipca pod dowództwem gen. Żeligowskiego
* 20 lipca-15 września 1920 roku miasto zajmowały wojska bolszewickie
* 1925 r. - z inicjatywy Jana Chodziki powstała płyta nieznanego żołnierza
* 1930 r. - powstaje nowy gmach magistratu
** do [[1939]] roku: miasto powiatowe ([[powiat czortkowski]]) w [[Województwo tarnopolskie|województwie tarnopolskim]]
** do [[1939]] roku: miasto powiatowe ([[powiat czortkowski]]) w [[Województwo tarnopolskie|województwie tarnopolskim]]
** znajdowało się tu również dowództwo [[Brygada KOP "Podole"|Brygady KOP "Podole"]] i [[garnizon]] macierzysty [[Batalion KOP "Czortków"|Batalionu KOP "Czortków"]]
** znajdowało się tu również dowództwo [[Brygada KOP "Podole"|Brygady KOP "Podole"]] i [[garnizon]] macierzysty [[Batalion KOP "Czortków"|Batalionu KOP "Czortków"]]
* [[1939]]-[[1941]] pod okupacją [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|sowiecką]], deportacje Polaków w głąb [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
* [[1939]]-[[1941]] pod okupacją [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|sowiecką]], deportacje Polaków w głąb [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
* [[1940]] – [[powstanie czortkowskie]] – pierwszy na okupowanych polskich ziemiach powstańczy zryw podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]]
* [[1940]] 21/22 stycznia – [[powstanie czortkowskie]] – pierwszy na okupowanych polskich ziemiach powstańczy zryw podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]]
* Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej przystąpiono do ewakuacji części więźniów z Czortkowa. Według relacji świadka polskiego, kolumnę więźniów pędzono droga na [[Żytomierz]], przez [[Winnica (miasto)|Winnicę]] i [[Humań]]. Słabnących dobijano po drodze tak, że większość została zamordowana przed dotarciem do Humania. Inną grupę więźniów transportowano koleją przez siedemnaście dni z Czortkowa do [[Niżny Nowogród|Gorkiego]]. Podróż w wagonach, pełnych odchodów zwierzęcych, odbywała się w ścisku i upale, co spowodowało dużą śmiertelność - w jednym z wagonów ze stu trzydziestu pięciu osób zmarły trzydzieści cztery. Ciała zmarłych strażnicy usuwali co kilka dni. Pozostałych w czortkowskim więzieniu NKWD zamordowało przy użyciu karabinów maszynowych, a ich zwłoki zakopano na dziedzińcu więziennym.<ref>[[Aleksander Szumański]], [http://niepoprawni.pl/blog/2171/nie-tylko-we-lwowie-bez-trumien-i-krzyzy-z-ludobojstwem-w-tle ''Bez trumien i krzyży, z ludobójstwem w tle'']</ref>
* 1941 czerwiec - Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej przystąpiono do ewakuacji części więźniów z Czortkowa. Według relacji świadka polskiego, kolumnę więźniów pędzono droga na [[Żytomierz]], przez [[Winnica (miasto)|Winnicę]] i [[Humań]]. Słabnących dobijano po drodze tak, że większość została zamordowana przed dotarciem do Humania. Inną grupę więźniów transportowano koleją przez siedemnaście dni z Czortkowa do [[Niżny Nowogród|Gorkiego]]. Podróż w wagonach, pełnych odchodów zwierzęcych, odbywała się w ścisku i upale, co spowodowało dużą śmiertelność - w jednym z wagonów ze stu trzydziestu pięciu osób zmarły trzydzieści cztery. Ciała zmarłych strażnicy usuwali co kilka dni. Pozostałych w czortkowskim więzieniu NKWD zamordowało przy użyciu karabinów maszynowych, a ich zwłoki zakopano na dziedzińcu więziennym.<ref>[[Aleksander Szumański]], [http://niepoprawni.pl/blog/2171/nie-tylko-we-lwowie-bez-trumien-i-krzyzy-z-ludobojstwem-w-tle ''Bez trumien i krzyży, z ludobójstwem w tle'']</ref>
* w nocy z 1 na 2 lipca 1941 [[NKWD]] morduje 8 dominikanów, w ich siedzibach w mieście i poza miastem, nad przepływającym w pobliżu Seretem.
* w nocy z 1 na 2 lipca 1941 [[NKWD]] morduje 8 dominikanów, w ich siedzibach w mieście i poza miastem, nad przepływającym w pobliżu Seretem.
* [[1941]]-[[1944]] pod okupacją [[II wojna światowa|niemiecką]], pogrom Żydów 6 lipca 1941 i [[getto w Czortkowie]]
* [[1941]]-[[1944]] pod okupacją [[II wojna światowa|niemiecką]]
* 1941 6 lipca - pogrom Żydów i [[getto w Czortkowie]]
* 1944, 23 marca - wkroczenie wojsk radzieckich. Tymczasowe ulokowanie do 1947 roku w mieście władz wojewódzkich
* [[1945]]-[[1991]] w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Ukraińskiej SRR]]
* [[1945]]-[[1991]] w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Ukraińskiej SRR]]
* [[1946]] – przymusowe wysiedlenie Polaków
* [[1946]] – przymusowe wysiedlenie Polaków
* Od [[1991]] na [[Ukraina|Ukrainie]].
* Od [[1991]] w [[Ukraina|Republice Ukrainy]].


== Zabytki ==
== Zabytki ==
* ruiny [[zamek w Czortkowie|zamku czortkowskiego]] na tzw. [[Wygnanka (Czortków)|Wygnance]] z [[XVI wiek|XVI]] wieku
* [[Zamek w Czortkowie]] w ruinie na tzw. [[Wygnanka (Czortków)|Wygnance]] z [[XVI wiek|XVI]] wieku
* [[kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława w Czortkowie]] - dawniej kościół oo. dominikanów. Pierwszy kościół wybudowano wraz z klasztorem oo. dominikanów w [[1619]] r.; fundatorem był Stanisław Golski. Obecny kościół został wybudowany w [[1910]] r., w stylu gotyku nadwiślańskiego. W kościele do końca II wojny światowej znajdował się łaskami słynący [[obraz Matki Boskiej Czortkowskiej]], obecnie znajduje się tam koronowana kopia obrazu.
* [[kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława w Czortkowie]] - dawniej kościół oo. dominikanów. Pierwszy kościół wybudowano wraz z klasztorem oo. dominikanów w [[1619]] r.; fundatorem był Stanisław Golski. Obecny kościół został wybudowany w [[1910]] r., w stylu gotyku nadwiślańskiego. W kościele do końca II wojny światowej znajdował się łaskami słynący [[obraz Matki Boskiej Czortkowskiej]], obecnie znajduje się tam koronowana kopia obrazu.
* cerkiew greckokatolicka na tzw. [[Wygnanka (Czortków)|Wygnance]] z [[dzwonnica|dzwonnicą]] z [[XVII wiek|XVII]] wieku
* cerkiew greckokatolicka na tzw. [[Wygnanka (Czortków)|Wygnance]] z [[dzwonnica|dzwonnicą]] z [[XVII wiek|XVII]] wieku

Wersja z 15:31, 3 sie 2011

Szablon:Miasto zagranica infobox Czortków (ukr. Чортків) – miasto rejonowe na Podolu na płd.-zach. Ukrainie w obwodzie tarnopolskim – 28 855 mieszk. w 2007 r., położony nad Seretem (dopływ Dniestru). Przemysł spożywczy, odzieżowy, naprawcze zakłady samochodowe. Dawne polskie miasto powiatowe w woj. tarnopolskim. Ludność: 5191 w 1921 r., 19 000 w 1931 r.

Historia

  • W 1522 roku lokował miasto Jerzy Czortkowski herbu Korab w miejscu wcześniejszej osady, a prawa miejskie magdeburskie nadał król Zygmunt I Stary. Kolejni właścicielami byli Golscy, Potoccy, Wróblewscy, Sadowscy
  • 1578 r. miasto kupił hetman polny koronny Jan Sieniawski herbu Leliwa.
  • 1597 r. miasto kupił wojewoda Stanisław Golski herbu Rola
  • 1610 r. na prośbę właściciela w mieście zamieszkują dominikanie.
  • 1612 r. po śmierci brata miasto staje się własnością Jana Golskiego.
  • 1616 r. wdowa po Janie Golskim sprzedała miasto Stefanowi Potockiemu.
  • 1637 r. pożar niszczy miasto
  • W 1672-1683 w granicach Turcji – jako wynik uzgodnień w traktacie buczackim.
  • 1683 r. Turcy przed ucieczką mordują całą ludność miasta.
  • 1683-1772 – należał ponownie do Rzeczypospolitej Polskiej
  • Od 1772 w wyniku rozbioru Polski znalazł się w Cesarstwie Austriackim
  • 1918-1939 w granicach Polski
  • 6 czerwca 1919 r. wojska polskie pod dowództwem płk. Sikorskiego zajęły miasto i ponownie 15 lipca pod dowództwem gen. Żeligowskiego
  • 20 lipca-15 września 1920 roku miasto zajmowały wojska bolszewickie
  • 1925 r. - z inicjatywy Jana Chodziki powstała płyta nieznanego żołnierza
  • 1930 r. - powstaje nowy gmach magistratu
  • 1939-1941 pod okupacją sowiecką, deportacje Polaków w głąb ZSRR
  • 1940 21/22 stycznia – powstanie czortkowskie – pierwszy na okupowanych polskich ziemiach powstańczy zryw podczas II wojny światowej
  • 1941 czerwiec - Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej przystąpiono do ewakuacji części więźniów z Czortkowa. Według relacji świadka polskiego, kolumnę więźniów pędzono droga na Żytomierz, przez Winnicę i Humań. Słabnących dobijano po drodze tak, że większość została zamordowana przed dotarciem do Humania. Inną grupę więźniów transportowano koleją przez siedemnaście dni z Czortkowa do Gorkiego. Podróż w wagonach, pełnych odchodów zwierzęcych, odbywała się w ścisku i upale, co spowodowało dużą śmiertelność - w jednym z wagonów ze stu trzydziestu pięciu osób zmarły trzydzieści cztery. Ciała zmarłych strażnicy usuwali co kilka dni. Pozostałych w czortkowskim więzieniu NKWD zamordowało przy użyciu karabinów maszynowych, a ich zwłoki zakopano na dziedzińcu więziennym.[1]
  • w nocy z 1 na 2 lipca 1941 NKWD morduje 8 dominikanów, w ich siedzibach w mieście i poza miastem, nad przepływającym w pobliżu Seretem.
  • 1941-1944 pod okupacją niemiecką
  • 1941 6 lipca - pogrom Żydów i getto w Czortkowie
  • 1944, 23 marca - wkroczenie wojsk radzieckich. Tymczasowe ulokowanie do 1947 roku w mieście władz wojewódzkich
  • 1945-1991 w Ukraińskiej SRR
  • 1946 – przymusowe wysiedlenie Polaków
  • Od 1991 w Republice Ukrainy.

Zabytki

  • Zamek w Czortkowie w ruinie na tzw. Wygnance z XVI wieku
  • kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława w Czortkowie - dawniej kościół oo. dominikanów. Pierwszy kościół wybudowano wraz z klasztorem oo. dominikanów w 1619 r.; fundatorem był Stanisław Golski. Obecny kościół został wybudowany w 1910 r., w stylu gotyku nadwiślańskiego. W kościele do końca II wojny światowej znajdował się łaskami słynący obraz Matki Boskiej Czortkowskiej, obecnie znajduje się tam koronowana kopia obrazu.
  • cerkiew greckokatolicka na tzw. Wygnance z dzwonnicą z XVII wieku
  • druga cerkiew drewniana
  • stary polski cmentarz z licznymi nagrobkami (zachowany, lecz w znacznym stopniu zdewastowany, mauzoleum i katakumby ofiar ukraińskich egzekucji z lat 1918-1919. Spoczywają tam prochy obrońców Czortkowa z okresu walk polsko-ukraińskich, m.in. młodzi Polacy 16-, 17-letni gimnazjaliści
  • muzeum

Ludzie związani z miastem

Demografia

  • 1921 – 5191 mieszkańców
  • 1931 – 19 000 mieszkańców, w tym 46,4% Polaków, 22,8% Ukraińców, 30% Żydów
  • 1959 – 60% Ukraińców, 25% Rosjan, 3% Polaków, 2% Żydów
  • 1991 – 28 000 mieszkańców
  • 2001 – 29 075 mieszkańców

W przeszłości miasto było głównie zamieszkane przez Polaków, Ukraińców (Rusinów) oraz Żydów (w 1941 na skutek wydarzeń wojennych ludność żydowska wzrosła do ok. 8 tys., (ok. 63% mieszk.), tworząc liczący się w ich środowisku ośrodek chasydzki skupiony wokół potomków cadyka Dawida Mojżesza (zm. 1900). Obecnie miasto jest zamieszkane głównie przez Ukraińców oraz przez – niegdyś całkowicie nieobecną – znaczną mniejszość rosyjską, osiedloną w czasach radzieckich.

Galeria

Współpraca zagraniczna

Miasto Kraj Data podpisania umowy
 Leżajsk  Polska ???
 Dobrodzień  Polska 26.06.2004[2]
 gmina Dobrodzień  Polska 26.06.2004[2]
 Zawadzkie  Polska ???

Pobliskie miejscowości

  1. ↑ Aleksander Szumański, Bez trumien i krzyży, z ludobójstwem w tle
  2. ↑ a b Czortków - Ukraina. [dostęp 2009-08-04].

Linki zewnętrzne

Powiat czortkowski (1920–1939 i 1941–1944) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–1934 →)
Miasteczka (1920–1934)
Gminy miejskie (1920–1939 →)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–1939 →)
Gminy (← 1941–1944 →)
Miejskie[A]
Wiejskie[B][A]
  1. ↑ a b strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939
  2. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie
Miasta obwodu tarnopolskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czortków&oldid=27501752”