Język liwski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
zmiana liczby mówiących |
śmierć języka |
||
Linia 15: | Linia 15: | ||
'''Język liwski''' (inna nazwa: '''język liwoński''') '''līvõ kēļ''', także '''rāndakēļ''' ("język z wybrzeża") – [[język (mowa)|język]] [[języki ugrofińskie|ugrofiński]], podrupy [[języki fińskie|fińskiej]] z [[języki uralskie|rodziny uralskiej]], blisko spokrewniony z [[język estoński|estońskim]]. |
'''Język liwski''' (inna nazwa: '''język liwoński''') '''līvõ kēļ''', także '''rāndakēļ''' ("język z wybrzeża") – [[język (mowa)|język]] [[języki ugrofińskie|ugrofiński]], podrupy [[języki fińskie|fińskiej]] z [[języki uralskie|rodziny uralskiej]], blisko spokrewniony z [[język estoński|estońskim]]. |
||
Liwski jest [[język wymarły|językiem wymarłym]]. Ostatnia osoba, dla której był językiem ojczystym - Grizelda Kristiņa - zmarła 2 czerwca 2013 w [[Kanada|Kanadzie]] w wieku 103 lat<ref>[http://www.thetimes.co.uk/tto/news/world/europe/article3782596.ece Death of a language: last ever speaker of Livonian passes away aged 103]</ref>. Obecnie liwski używany jest jeszcze przez kilkadziesiąt osób należących do narodu [[Liwowie|Liwów]], zamieszkujących kilka wsi w północno-zachodnim skrawku [[Łotwa|Łotwy]], jednak jest on dla nich językiem wyuczonym. |
|||
⚫ | |||
⚫ | Język liwski w XII wieku używany był na ok. 70% terytorium obecnej [[Łotwa|Łotwy]], a do końca średniowiecza obszar ten zmalał do 10% (w części północnej tego kraju) i stale zmniejszał swój zasięg na skutek wypierania go przez [[język łotewski]]. Liwski znalazł się na granicy wymarcia już w poł. [[XIX wiek|XIX]] w., jednak starania o jego zachowanie podjęte przez badaczy (głównie fińskich) pozwoliły mu przetrwać do wieku [[XX wiek|XX]]. Pewne odrodzenie języka liwskiego nastąpiło w okresie międzywojennym, gdy rząd niepodległej [[Łotwa|Łotwy]] czynił starania o zachowanie kultury i języka [[Liwowie|Liwów]]. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] język liwski nie cieszył się żadnymi względami władz i, z racji posiadania niewielu użytkowników, coraz bardziej zmniejszał swój zasięg. Po odzyskaniu niepodległości przez [[Łotwa|Łotwę]], władze tego kraju podjęły starania o odrodzenie tego języka. Nauczany jest on w szkołach, a także wykładany na uniwersytecie w [[Ryga|Rydze]]. Prawdopodobnie jednak starania o zachowanie tego języka są spóźnione, ponieważ nawet jedyne czasopismo [[Liwowie|Liwów]] wydawane jest w [[język łotewski|języku łotewskim]]. Do zapisu języka liwskiego stosowany jest zmodyfikowany [[alfabet łaciński]]. |
||
== Alfabet == |
== Alfabet == |
||
Linia 105: | Linia 107: | ||
{{DEFAULTSORT:Liwski}} |
{{DEFAULTSORT:Liwski}} |
||
[[Kategoria:Języki ugrofińskie]] |
[[Kategoria:Języki ugrofińskie]] |
||
[[Kategoria:Języki |
[[Kategoria:Języki wymarłe]] |
||
[[Kategoria:Liwowie]] |
[[Kategoria:Liwowie]] |
Wersja z 13:48, 3 sie 2013
Klasyfikacja genetyczna | |||
---|---|---|---|
{{{klasyfikacja}}} | |||
Status oficjalny | |||
Ethnologue | 9 drzemiący↗ | ||
Kody języka | |||
ISO 639-1 | brak | ||
ISO 639-2 | fiu (inny język ugrofiński) | ||
ISO 639-3 | liv | ||
IETF | liv | ||
Glottolog | livv1244 | ||
Ethnologue | liv | ||
WALS | liv | ||
SIL | LIV | ||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język liwski (inna nazwa: język liwoński) līvõ kēļ, także rāndakēļ ("język z wybrzeża") – język ugrofiński, podrupy fińskiej z rodziny uralskiej, blisko spokrewniony z estońskim.
Liwski jest językiem wymarłym. Ostatnia osoba, dla której był językiem ojczystym - Grizelda Kristiņa - zmarła 2 czerwca 2013 w Kanadzie w wieku 103 lat[1]. Obecnie liwski używany jest jeszcze przez kilkadziesiąt osób należących do narodu Liwów, zamieszkujących kilka wsi w północno-zachodnim skrawku Łotwy, jednak jest on dla nich językiem wyuczonym.
Język liwski w XII wieku używany był na ok. 70% terytorium obecnej Łotwy, a do końca średniowiecza obszar ten zmalał do 10% (w części północnej tego kraju) i stale zmniejszał swój zasięg na skutek wypierania go przez język łotewski. Liwski znalazł się na granicy wymarcia już w poł. XIX w., jednak starania o jego zachowanie podjęte przez badaczy (głównie fińskich) pozwoliły mu przetrwać do wieku XX. Pewne odrodzenie języka liwskiego nastąpiło w okresie międzywojennym, gdy rząd niepodległej Łotwy czynił starania o zachowanie kultury i języka Liwów. Po II wojnie światowej język liwski nie cieszył się żadnymi względami władz i, z racji posiadania niewielu użytkowników, coraz bardziej zmniejszał swój zasięg. Po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę, władze tego kraju podjęły starania o odrodzenie tego języka. Nauczany jest on w szkołach, a także wykładany na uniwersytecie w Rydze. Prawdopodobnie jednak starania o zachowanie tego języka są spóźnione, ponieważ nawet jedyne czasopismo Liwów wydawane jest w języku łotewskim. Do zapisu języka liwskiego stosowany jest zmodyfikowany alfabet łaciński.
Alfabet
Współczesna ortografia wywodzi się z lat 20. XX wieku[2].
A/a, (Ā/ā), B/b, C/c, Č/č, D/d, Ḑ/ḑ, E/e, (Ē/ē), F/f, G/g, Ģ/ģ, H/h, I/i, (Ī/ī), J/j, K/k, Ķ/ķ, L/l, Ļ/ļ, M/m, N/n, Ņ/ņ, O/o, (Ō/ō), Ȯ/ȯ, (Ȱ/ȱ), P/p, [Q/q], R/r, Ŗ/ŗ, S/s, Š/š, Z/z, Ž/ž, T/t, Ț/ț, U/u, (Ū/ū), V/v, (W/w), Õ/õ, (Ȭ/ȭ), Ä/ä, (Ǟ/ǟ), Ö/ö, (Ȫ/ȫ), Ü/ü, [X/x], Y/y, (Ȳ/ȳ).
Wybrane zwroty
polski | liwski | estoński |
---|---|---|
Cześć! | Tēriņtš! | Tere! |
Smacznego | Jõvvõ sīemnaigõ! | Jätku leiba![nota 1] |
Dzień dobry! | Jõvā ūomõg! / Jõvvõ ūomõgt! | Tere hommikust |
Miłego dnia! | Jõvā pǟva! / Jõvvõ päuvõ! | Ilusat päeva! |
Dziękuję! | Tienū! | Tänan |
Szczęśliwego Nowego Roku! | Vȯndzist Ūdāigastõ! | Head Uut Aastat! |
jeden | ikš | üks |
dwa | kakš | kaks |
trzy | kuolm | kolm |
cztery | nēļa | neli |
pięć | vīž | viis |
sześć | kūž | kuus |
siedem | seis | seitse |
osiem | kōdõks | kaheksa |
dziewięć | īdõks | üheksa |
dziesięć | kim | kümme |
- ↑ Death of a language: last ever speaker of Livonian passes away aged 103
- ↑ Daniel Mario Abondolo: The Uralic languages. London: Routledge, 1998, s. 96. ISBN 0-415-08198-X.
Uwagi
- ↑ Dosłownie oznacza to "oby ci starczyło chleba" i jest związane z estońską kulturą jedzenia chleba wraz z innymi potrawami, stąd brak wyraźnego związku z liwską wersją.