Język moksza

мокшень кяль
Obszar	Mordowia, Tatarstan, Baszkiria
Liczba mówiących	ok. 400 tys.
Pismo/alfabet	cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
	Języki uralskie; Języki ugrofińskie; Języki fińskie; Języki wołżańskie; Język mordwiński; Język moksza;
Status oficjalny
język urzędowy	Mordowia (Rosja)
UNESCO	3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue	6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-1	–
ISO 639-2	mdf
ISO 639-3	mdf
IETF	mdf
Glottolog	moks1248
Ethnologue	mdf
GOST 7.75–97	мок 455
Linguist List	mdf
WALS	mmo
SIL	MDF
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku moksza
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język moksza – język ugrofiński z grupy wołżańskiej używany przez jedną z dwóch grup etnicznych składających się na naród Mordwinów – Mordwinów Moksza. Używany jest na wschodnim skrawku europejskiej części Rosji, zwłaszcza w zachodnich rejonach Mordowii, gdzie jest językiem urzędowym oraz w obwodzie penzeńskim, a także Tatarstanie, Baszkirii, oraz obwodach: orenburskim, riazańskim, samarskim, saratowskim i tambowskim. Mordwini Moksza żyją także w niewielkich grupach na dalekim wschodzie Rosji, a poza granicami tego kraju – w USA.

Język/dialekt moksza jest używany przez ok. 400 tys. osób, tj. ok. 40% Mordwinów posługujących się ojczystym językiem.

Kwestia czy język moksza jest samodzielnym językiem, czy jak uważają niektórzy językoznawcy – dialektem języka mordwińskiego była przedmiotem sporów; obecnie przeważa opcja istnienia dwóch języków mordwińskich: moksza i erzja.

Język mordwiński-moksza jest kontynuacją prajęzyka proto-ugro-fińskiego, używanego w I tys. p.n.e. przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące płn.-wsch. Europę. Na jego rozwój silny wpływ wywarł język rosyjski; w mniejszym stopniu – języki tureckie.

Język moksza, podobnie jak inne języki ugrofińskie, charakteryzuje się dużą liczbą przypadków; posiada ich 12.

Alfabet mokszański, 1930

Do zapisu języka stosowany jest alfabet cyrylicki, identyczny jak do zapisu języka rosyjskiego. Na początku XX wieku istniał wariant pisma alfabetem łacińskim, chociaż po rozpoczęciu represji stalinowskich skończył się proces latynizacji narodów ZSRR.

Próba latynizacji

W dniu 25 marca 1932 r. w ramach procesu latynizacji języków narodów ZSRR, Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Nowego Alfabetu przyjął dla języków mordwińskich (erzja i moksza) oparty na piśmie łacińskim alfabet mordwiński. Alfabet składał się z następnych liter: A a, Ә ә, B в, C c, Ç ç, D d, Э э, E e, F f, G g, Ь ь, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, Ө ө, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Y y, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, ȷ, Rx, Lh (ostatnie dwie litery – tylko dla języka moksza). 19 maja 1932, po uzgodnieniach ze specjalistami miejscowymi, Niżno-Wołżański Komitet Nowego Alfabetu przyjął ten alfabet ze zmianami: A a, B в, C c, Ç ç, D d, Ә ә, F f, G g, Y y, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, Ь ь, Rx, Lh^[1]. Mimo oficjalnego przyjęcia alfabetu łacińskiego nie poczyniono żadnych prób jego faktycznego wprowadzenia do użytku^[2].

Literatura

Do klasyków literatury w języku moksza zaliczyć można Michaiła Biezborodowa, Zachara Dorofiejewa, Fiodora Atianina, Aleksieja Mokszoni, Maksima Biebana, Jakuba Piniasowa, Jurija Kuzniecowa, Marię Malkiną, Raisę Orłową.

Zobacz też

Przypisy

↑ G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. — Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61-64
↑ Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).

[1] G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. — Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61-64

[2] Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).

[1]

[2]