Język liwski
| Obszar |
Łotwa i inne | ||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
pierwszy język: 0, poziom A1-A2: 210, poziom B1: 40 | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 9 drzemiący↗ | ||
| Kody języka | |||
| Kod ISO 639-3↗ | liv | ||
| IETF | liv | ||
| Glottolog | livv1244 | ||
| Ethnologue | liv | ||
| WALS | liv | ||
| SIL | LIV | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język liwski (inna nazwa: język liwoński[1]) līvõ kēļ, także rāndakēļ („język z wybrzeża”) – język ugrofiński, podgrupy fińskiej z rodziny uralskiej, blisko spokrewniony z estońskim.
Liwski jest językiem wymarłym. Ostatnia osoba, dla której był językiem ojczystym – Grizelda Kristiņa – zmarła 2 czerwca 2013 w Kanadzie w wieku 103 lat[2]. Obecnie liwski używany jest jeszcze przez kilkadziesiąt osób należących do narodu Liwów, zamieszkujących kilka wsi w północno-zachodnim skrawku Łotwy, jednak jest on dla nich językiem wyuczonym.
Język liwski w XII wieku używany był na ok. 70% terytorium obecnej Łotwy, a do końca średniowiecza obszar ten zmalał do 10% (w części północnej tego kraju) i stale zmniejszał swój zasięg na skutek wypierania go przez język łotewski. Liwski znalazł się na granicy wymarcia już w poł. XIX w., jednak starania o jego zachowanie podjęte przez badaczy (głównie fińskich) pozwoliły mu przetrwać do wieku XX. Pewne odrodzenie języka liwskiego nastąpiło w okresie międzywojennym, gdy rząd niepodległej Łotwy czynił starania o zachowanie kultury i języka Liwów. Po II wojnie światowej język liwski nie cieszył się żadnymi względami władz i, z racji posiadania niewielu użytkowników, coraz bardziej zmniejszał swój zasięg. Po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę, władze tego kraju podjęły starania o odrodzenie tego języka. Nauczany jest on w szkołach, a także wykładany na uniwersytecie w Rydze. Prawdopodobnie jednak starania o zachowanie tego języka są spóźnione, ponieważ nawet jedyne czasopismo Liwów wydawane jest w języku łotewskim. Do zapisu języka liwskiego stosowany jest zmodyfikowany alfabet łaciński.
Alfabet[edytuj | edytuj kod]
Współczesna ortografia wywodzi się z lat 20. XX wieku[3].
A/a (Ā/ā), B/b, C/c, Č/č, D/d, Ḑ/ḑ, E/e (Ē/ē), F/f, G/g, Ģ/ģ, H/h, I/i (Ī/ī), J/j, K/k, Ķ/ķ, L/l, Ļ/ļ, M/m, N/n, Ņ/ņ, O/o (Ō/ō), Ȯ/ȯ (Ȱ/ȱ), P/p, [Q/q], R/r, Ŗ/ŗ, S/s, Š/š, Z/z, Ž/ž, T/t, Ț/ț, U/u (Ū/ū), V/v (W/w), Õ/õ (Ȭ/ȭ), Ä/ä (Ǟ/ǟ), Ö/ö (Ȫ/ȫ), Ü/ü, [X/x], Y/y (Ȳ/ȳ).
Wybrane zwroty[edytuj | edytuj kod]
| polski | liwski | estoński |
|---|---|---|
| Cześć! | Tēriņtš! | Tere! |
| Smacznego | Jõvvõ sīemnaigõ! | Jätku leiba![a] |
| Dzień dobry! | Jõvā ūomõg! / Jõvvõ ūomõgt! | Tere hommikust! |
| Miłego dnia! | Jõvā pǟva! / Jõvvõ päuvõ! | Head päeva! / Ilusat päeva! |
| Dziękuję! | Tienū! | Aitäh! / Tänan! |
| Szczęśliwego Nowego Roku! | Vȯndzist Ūdāigastõ! | Head uut aastat! |
| jeden | ikš | üks |
| dwa | kakš | kaks |
| trzy | kuolm | kolm |
| cztery | nēļa | neli |
| pięć | vīž | viis |
| sześć | kūž | kuus |
| siedem | seis | seitse |
| osiem | kōdõks | kaheksa |
| dziewięć | īdõks | üheksa |
| dziesięć | kim | kümme |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dosłownie oznacza to „oby ci starczyło chleba” i jest związane z estońską kulturą jedzenia chleba wraz z innymi potrawami, stąd brak wyraźnego związku z liwską wersją.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gabriela Leoniec, Ośrodek Informatyczny UG, Katedra Kulturoznawstwa – Badania terenowe dr Aleksandry Wieruckiej na Łotwie – lipiec i sierpień 2009, old.kulturoznawstwo.fil.ug.edu.pl [dostęp 2017-11-05].
- ↑ Death of a language: last ever speaker of Livonian passes away aged 103.
- ↑ Daniel Mario Abondolo: The Uralic languages. London: Routledge, 1998, s. 96. ISBN 0-415-08198-X.