Księgi deuterokanoniczne

Księgi deuterokanoniczne (wtórnokanoniczne) (przez Kościoły protestanckie określane jako apokryfy - tylko odnośnie do Starego Testamentu) to księgi Pisma Świętego, których kanoniczność była kwestionowana w odróżnieniu od ksiąg protokanonicznych. Określenie księgi deuterokanoniczne pochodzi od istnienia dwóch kanonów ksiąg Starego Testamentu funkcjonujących równolegle w pierwszych wiekach chrześcijaństwa: pierwszy kanon stanowiły księgi uznawane za natchnione przez faryzeuszów, natomiast drugi kanon stanowiły księgi tzw. kanonu aleksandryjskiego, czyli Septuaginta. Dlatego, wbrew spotykanemu przekonaniu, określenie księga deuterokanoniczna nie oznacza, że została ona uznana za natchnioną w "drugim rzucie", ale wskazuje na pochodzenie z kanonu Septuaginty.

Księgi deuterokanoniczne w Starym Testamencie

Księgi wtórnokanoniczne, z wyjątkiem księgi Syracha oraz 2 Księgi Machabejskiej, powstawały w języku hebrajskim lub aramejskim. Do XX wieku znane były jedynie ich greckie przekłady, pochodzące z Septuaginty (III-I wiek p.n.e.). Odkrycia archeologiczne (m.in. w Qumran) pozwoliły określić fragmenty oryginałów.

Część Ojców Kościoła działających na Wschodzie odrzucała księgi deuterokanoniczne jako natchnione. Orygenes w swej analizie wskazywał na różnicę pomiędzy księgami wtórnokanonicznymi a kanonem. Atanazy, Cyryl z Jerozolimy i Grzegorz z Nazjanzu, przygotowując katalog pism albo pomijali w ogóle te księgi, albo je włączali jako dodatki, Kościół Zachodu jednak uważał te księgi za kanoniczne. Ponieważ na skutek tego w II i III wieku doszło do kilku sporów związanych z używanym kanonem Starego Testamentu, w IV wieku podczas synodu w Hipponie i 3. synodu w Kartaginie orzeczono równoprawność ksiąg pierwszego i drugiego kanonu ("protokanonicznych" i "deuterokanonicznych"). Ostatecznie również Kościół na Wschodzie przyjął poglądy Zachodu i w roku 692 na synodzie trullańskim uznał autentyczność ksiąg deutorekanonicznych.

Księgi deuterokanoniczne (wtórnokanoniczne) Starego Testamentu:

• 1 Księga Machabejska (1 Mch);
• 2 Księga Machabejska (2 Mch);
• Księga Mądrości (Mdr);
• Mądrość Syracha (Eklezjastyk) (Syr);
• Księga Tobiasza (Tb);
• Księga Judyty (Jdt);
• Księga Barucha (Bar).

Fragmenty uznawane za deuterokanoniczne:

• z księgi Daniela: modlitwa Azariasza (Dn 3,34-90) i dwa ostatnie rozdziały (Dn 13-14);
• fragmenty Księgi Estery w języku greckim

Niektórzy włączają do powyższego spisu fragmenty Księgi Jeremiasza i Hioba, obecne tylko w Septuagincie.

Księgi deuterokanoniczne Starego Testamentu są określane przez protestantów mianem apokryfów (a księgi, które katolicy nazywają apokryfami, protestanci określają jako "pseudoepigrafy").

Księgi deuterokanoniczne w Nowym Testamencie

Niekiedy sformułowania "deuterokanoniczne" używa się w stosunku do 7 ksiąg Nowego Testamentu:

• 2 List Piotra (2P);
• 2. List Jana (2J);
• 3. List Jana (3J);
• List Judy (Jud);
• List Jakuba (Jk);
• List do Hebrajczyków (Hbr);
• Apokalipsa świętego Jana (Ap).

Natchniony charakter niektórych z tych ksiąg podważali niektórzy reformatorzy, np. Marcin Luter nie uznawał Listu Jakuba i Listu Judy. Obecnie wszystkie wyznania chrześcijańskie uznają za powstałe z inspiracji Bożej wszystkie księgi Nowego Testamentu.

Zobacz też

• Apokryfy