Wiązownica-Kolonia

Wiązownica-Kolonia

{{{rodzaj miejscowości}}}
Kościół pw. św. Michała Archanioła
Państwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Staszów
Sołectwo
Liczba ludności (2011)	467
Strefa numeracyjna	(+48) 15
Kod pocztowy	28-200
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0807620
Położenie na mapie brak Brak mapy: świętokrzyskie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}

{{Polska miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | miejscowość podstawowa = | rodzaj miejscowości = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "flaga wsi", "sołtys", "sekundE", "minutE", "herb wsi", "stopniN", "sekundN", "minutN", "stopniE", "mapa wsi", "dopełniacz wsi" oraz "herb artykuł".

Wiązownica-Kolonia – kolonia sołecka w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Staszów. Wieś jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła w Wiązownicy-Kolonii.

Przynależność i podział administracyjny

W latach 1867–1954 Wiązownica znajdowała się w granicach administracyjnych gminy Osiek i dzieliła się wówczas na: Wiązownicę (osadę młyńską), Wiązownicę Małą (wieś) i następujące kolonie: Wiązownicę-Majorat, Wiązownicę Poduchowną oraz Wiązownicę Sołectwo. W granicach obecnej gminy Staszów znajduje się od 1 stycznia 1973 roku, po reaktywacji gmin w miejsce gromad. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego, a od 1999 r. do województwa świętokrzyskiego i powiatu staszowskiego.

Części miejscowości

Integralne części miejscowości: Wiązownica-Kolonia

Identyfikator miejscowości	Nazwa miejscowości	Rodzaj miejscowości
1019361	Browary	część miejscowości
1019384	Granicznik	część miejscowości
1019390	Grobla	część miejscowości
1019444	Kopanina	część miejscowości
1019496	Wronia Góra	część miejscowości

Warunki naturalne

Przez miejscowość przepływa rzeka Kacanka, prawostronny dopływ Koprzywianki.

Historia

Pierwsze udokumentowane wzmianki o miejscowości pochodzą z XIII wieku (1255 r.), kiedy to książę Bolesław V Wstydliwy w swoim dyplomie stwierdza, że wybudował w Zawichoście klasztor i szpital dla ubogich, który uposaża we włości i dochody z wsi królewskich, w tym z Wiązownicy. Następnym dokumentem potwierdzającym jest „Wezounice que nuns ostrow dicitur”, w którym to Wiązownica zostaje nadana klasztorowi franciszkanów w Zawichoście. Za czasów Jana Długosza jest wsią królewską z kościołem pw. św. Michała Archanioła i plebanem Janem Robociczem herbu pierścień. We wsi był zagrodnik i sołtys, należało do niej 45 łanów kmiecych, działały 2 karczmy. Nad rzeką stały dwa młyny: jeden królewski z łanem ziemi, drugi sołtysa dający dziesięcinę plebanowi.

W roku 1578 r. wieś liczyła 34 osady, 35 łanów, 1 chałupę, 4 ubogich osadników i 2 rzemieślników. W latach 1597–1602 dzierżawcą królewskiej wsi był wojewoda poznański starosta sandomierski Hieronim Gostomski. Ówczesny pleban Tomasz Starorząbski skierował na niego skargę do króla Zygmunta III za zaleganie w dawaniu dziesięcin i innych krzywd. Od końca XVII wieku następował powolny upadek gospodarczy wioski, o czym mówi rozporządzenie w sprawie kościołów parafialnych: filii strzegomskiej i parafii Wiązownica, wydane przez ks. S.K. Sadowskiego po wizytacji w roku 1694. W 1706 roku dzierżawcą dóbr królewskich, w tym Wiązownicy, zostaje Samuel Nahorecki, starosta kotelnicki, rotmistrz królewski. Kardynał Jan Aleksander Lipski w roku 1741 afiliował parafię Wiązownica do parafii św. Bartłomieja w Stradowie. W roku 1817 kościół podparto wewnątrz słupami, a nabożeństwa odprawiano w domurowanej do kościoła zakrystii. Kościół spalił się w 1820 r. od uderzenia pioruna. Przez kolejne 25 lat nabożeństwa odprawiano w szopie. Dopiero w 1844 roku, na gruntach należących do folwarku Dzięki, wybudowano nowy budynek świątyni i nową plebanię.

Po utracie przez Polskę niepodległości wieś Wiązownica znalazła się w zaborze rosyjskim, majoracie osieckim. Na mocy postanowienia cara Mikołaja I z dnia 4/16 października 1835 roku ziemie te otrzymał w nagrodę zasług senator i generał intendent armii paskiewiczowskiej Wasilij Pogodin (Василий Васильевич Погодин). Sam będąc wyznania prawosławnego, zaangażował się w zbudowanie kościółka w Osieku i Wiązownicy. W roku 1846 Pogodin wybudował okazały eklektyczny pałac „Dzięki” na swoją siedzibę.

W roku 1912 staraniem ks. Wł. Kłosińskiego architekt radomski Zygmunt Słomiński, późniejszy prezydent Warszawy, przygotował plan powiększenia kościoła. Zakończenie rozbudowy świątyni nastąpiło w 1924 roku.

Po zakończeniu I wojny światowej pałac „Dzięki” jako własność skarbu państwa przeznaczono na potrzeby odbudowywanej administracji Rzeczypospolitej. Ostatni remont pałacu przeprowadzono w 1943 roku. Po II wojnie światowej pałac był siedzibą nadleśnictwa, będąc własnością Lubelskiej Dyrekcji Lasów Państwowych. Umiejscowiono tam też ośrodek zdrowia, bibliotekę i pocztę, a w pewnym okresie siedzibę Gromadzkiej Rady Narodowej.

W roku 1966 zelektryfikowano miejscowość, a także oddano o użytku nowy budynek Wiejskiego Ośrodka Zdrowia. We wsi działa drużyna piłkarska Leśnik.

Kalendarium

• 1255 – 18 kwietnia Bolesław V Wstydliwy uposaża klasztor i szpital dla ubogich w Zawichoście dochodami z wsi królewskich, w tym Wiązownicy.
• 1257 – Wiązownica zostaje ofiarowana franciszkanom z Zawichostu przez króla Bolesława Wstydliwego. (Dokument z roku 1257: „Wezownice que nunc ostrów dictum”
• 1262 – 2 marca Bolesław Wstydliwy uposaża dobrami klasztor Klarysek w Skale, wśród nich jest wieś Wiązownica.
• 1411 – pierwsze wzmianki o istnieniu kościoła pw. św. Michała Archanioła.
• 1440 – Wiązownica należy do dóbr królewskich i zostaje wymieniona w dziele „Liber Beneficjorum Dioecesis Cracoviensis” Jana Długosza.
• 1442 – ustanowienie dziesięciny na rzecz probostwa w Koniemłotach.
• 1470 – kolejne poświadczenie o istnieniu świątyni w Wiązownicy.
• 1529 – ustalono źródła dochodów kościoła parafialnego w Wiązownicy.
• 1543 – Król Zygmunt Stary zezwolił Jakubowi Glibowi na wykupienie z rąk Mateusza Koczki młyna we wsi Wiązownica, należącego do miasta Osiek.
• 1596 – 3 września napomnienie królewskie dotyczące naprawy ogrodzenia cmentarza parafialnego.
• 1597 – administratorem dóbr królewskich zostaje Hieronim Gostomski herbu Nałęcz, starosta sandomierski, wojewoda poznański.
• 1598 – powstaje dekanat połaniecki, do którego należy parafia Wiązownica.
• 1602 – pierwsza wzmianka o istnieniu szkoły parafialnej (wizytacja bp. B. Maciejewskiego). Wizytację przeprowadził w imieniu biskupa archidiakon sandomierski Marcin Wróblewski, kierownikiem szkoły był wówczas Jan ze Stopnicy.
• 1602 – 6 czerwca skarga do króla na wojewodę Gostomskiego, złożona przez proboszcza T. Starorzębskiego, w sprawie zaległości w dawaniu dziesięcin i innych krzywd.
• 1609 – dnia 20 grudnia biskup Piotr Tylicki dołączył kościół i parafię w Strzegomiu do parafii Wiązownica, w dekanacie Połanieckim, diecezji Krakowskiej.
• 1617 – wizytacja bp. M. Szyszkowskiego potwierdza istnienie szkoły parafialnej ze scholarką Cyprianem. Wizytację w imieniu biskupa przeprowadził oficjał radomski Wojciech Gniewosz.
• 1685 – 15 kwietnia skradziono naczynia liturgiczne z kościoła. Dnia 25 września tegoż roku kościół powtórnie został okradziony.
• 1694 – protokół powizytacyjny ks. Prot. Apost. Sadowskiego o złym stanie świątyni i zalecenie remontu.
• 1703 – król August II przedstawia na probostwo królewskie w Wiązownicy i Strzegomiu ks. Jana Franciszka Kalisza, późniejszego oficjała sandomierskiego.
• 1706 – dzierżawcą dóbr królewskich (w tym Wiązownicy), został Samuel Nahorecki, starosta kotelnicki, rotmistrz królewski.
• 1715 – ks. Sebastian Dębicki skarży pod sąd królewski Jakuba Słowikowskiego za nocny napad na plebanię.
• 1749 – dzierżawcą dóbr królewskich jest Jan Hofman, a Stanisław Tymiński, podczaszy Pilzneński Kapitan wojsk królewskich, dzierżawcą traktu osieckiego.
• 1760 – ufundowanie przez księży (ks. Kaczmarczyk, Zieliński i Wysokiński) monstrancji dla świątyni.
• 1783 – dobudowanie zakrystii z lewej strony kościoła.
• 1807 – parafia Wiązownica znajduje się w dekanacie staszowskim, diecezji kieleckiej.
• 1817 – zły stan techniczny kościoła doprowadził do jego zapieczętowania i zamknięcia.
• 1818 – parafia Wiązownica znajduje się w dekanacie staszowskim diecezji sandomierskiej.
• 1835 – wieś Wiązownica wchodzi w skład majoratu osieckiego i należy do senatora Wasylija Pogodina.
• 1844 – rozpoczęto budowę kościoła na dobrach osady Dzięki.
• 1847 – budowa pałacu Dzięki.
• 1848 – budowa plebanii.
• 1851 – poświęcenie cmentarza parafialnego.
• 1863 – śmierć senatora Pogodina, który został pochowany na cmentarzu parafialnym w Wiązownicy.
• 1865 – Aleksandra i Aleksander Pietrow fundują tzw. mały dzwon do dzwonnicy, odlany w Warszawie.
• 1862 – powstaje szkółka parafialna z nauczycielem Janem Wojtaszkiem z Bukowej.
• 1867 – parafia Wiązownica znajduje się w dekanacie sandomierskim diecezji sandomierskiej.
• 1905 – powstaje jednoklasowa szkoła powszechna w prywatnym domu Andrzeja Mazura.
• 1909 – wybudowano budynek przeznaczony na szkołę powszechną.
• 1912 – Pietrowowie oddają część posiadłości okolicznym chłopom i Żydom w tzw. administrowanie.
• 1912 – staraniem ks. Wł. Kłosińskiego architekt radomski, Zygmunt Słomiński, przygotował plan rozbudowy kościoła w Wiązownicy.
• 1914 – wybuch I wojny światowej i ucieczka Pietrowów w głąb Rosji.
• 1919 - w Wiązownicy na tle ekonomicznym doszło do krwawych starć mieszkańców wsi z policją. W tej sprawie poseł Antoni Pączek 27 stycznia złożył nawet interpelację w sejmie.
• 1921 – na podstawie spisu Wiązownica dzieliła się na Wiązownicę osadę młyńską i kolonie Wiązownicę majorat, Wiązownicę Poduchowną, Wiązownicę sołectwo.
• 1923 – 16 stycznia utworzenie Nadleśnictwa Sandomierz obręb Klimontów z siedzibą w majątku „Dzięki”.
• 1924 – 23 maja konsekracja nowo rozbudowanej świątyni przez ks. bp. Pawła Kubickiego, oraz trzech ołtarzy.
• 1934 – 1 sierpnia – parafia Wiązownica w dekanacie koprzywnickim diecezji sandomierskiej.
• 1936 – kierownikiem szkoły w Wiązownicy zostaje Józef Stępniewski.
• 1938 – dokonano rozbudowy budynku szkolnego o dwie sale lekcyjne.
• 1943 – remont pałacu Dzięki.
• 1943 – 11 marca Niemcy aresztowali i rozstrzelali w Wiązownicy Dziękach trzech pracowników nadleśnictwa.
• 1950 – otwarto Urząd Pocztowy i sklep spożywczy.
• 1954 – wpisano do rejestru pomników przyrody ożywionej Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody pod nr 685 dąb szypułkowy w parku Dzięki.
• 1956 – powstał punkt felczerski z siedzibą w Dziękach.
• 1958 – w dniu 1 września uruchomiono przedszkole w prywatnym domu państwa Lipców w Wiązownicy Małej – pierwszym kierownikiem zostaje Jadwiga Kaczmarczyk.
• 1964 – otwarto Szkołę Przysposobienia Rolniczego w Wiązownicy Kolonii.
• 1966 – elektryfikacja wsi Wiązownica Kolonia.
• 1966 – oddano do użytku Wiejski Ośrodek Zdrowia w Wiązownicy Kolonii.
• 1968 – kierownikiem szkoły w Wiązownicy Kolonii zostaje Zdzisław Kwiecień.
• 1975 – miejscowość administracyjnie należy do województwa tarnobrzeskiego.
• 1988 – konserwacja stropu i polichromii kościoła parafialnego.
• 1988 – dyrektorem szkoły wiązownickiej zostaje Maria Swatek.
• 1997 – wybudowano nowy dom parafialny poświęcony przez ks. bp. Mariana Zimałka.
• 1997 – właścicielem pałacu Dzięki zostaje Aleksander Pietrow.
• 1998 – miejscowość Wiązownica Kolonia znajduje się w województwie świętokrzyskim, powiecie staszowskim.
• 2003 – oddano do ruchu drogę asfaltową łączącą Wiązownicę Kolonię z Bukową przez Zamłynie.
• 2004 – modernizacja i remont szkoły filialnej w Wiązownicy Kolonii.
• 2005 – 31 marca wpisano do rejestru zabytków kościół parafialny, zespół pałacowo-parkowy Dzięki i cmentarz stary w Wiązownicy Małej.
• 2007 – remont dachu nad zakrystią i skarbczykiem – pokrycie miedzianą blachą.
• 2008 – oddanie do ruchu drogi asfaltowej przez przysiółek Browary.
• 2009 – 20 lutego Rada Miejska w Staszowie podjęła uchwałę o likwidacji filialnej szkoły podstawowej w Wiązownicy Kolonii.
• 2009 – wrzesień – zabezpieczenie okien witrażowych kościoła przez montaż okien osłonowych.
• 2010 – czerwiec – wydano „Inwentarz rękopisów” autorstwa prof. F. Kiryka. z którego wynika że w zbiorach Archiwum Kapitulnego i Katedralnego znajdują się dokumenty dotyczące parafii Wiązownica.
• 2010 – Odwodnienie budynku kościoła.
• 2012 – podczas uroczystości odpustowych ks. bp. E. Frankowski dokonał poświęcenia pomnika bł. Jana Pawła II ufundowanego przez rodzinę Zbigniewa i Jolanty Bąk.

Zabytki

Pałac „Dzięki” w czasie renowacji w 2011 r.

• Późnoklasycystyczny kościół pw. św. Michała Archanioła z 1844 r. Wzniesiony na terenie osady Dzięki w miejsce kościoła drewnianego z 2. poł XV w., który spłonął w 1820 r. W 1916 r. świątynia została rozbudowana, powstały dwie kaplice boczne (św. Barbary i św. Michała Archanioła) i prezbiterium. W latach 1988–1990 kościół został odrestaurowany.
• Eklektyczny z dominującym stylem neogotyckim pałacyk z 1844 r. zaprojektowany najprawdopodobniej przez Adama Idźkowskiego, wybudowany na terenie osady Dzięki, skąd często nazywany jest Dzięki. Ma powierzchnię 800 m² i 26 pomieszczeń i był wiejską rezydencją senatora Wasilija Pogodina. Półokrągłe wejście i okrągła klatka schodowa w kształcie baszty nawiązują do budowli wschodnich. W jednym z wejść zachowały się drzwi z XIX w. z herbem pierwszych właścicieli. Obok znajdują się stajnia z wozownią, dom dla służby i lodownia, a na sąsiednim wzgórzu dom ogrodnika. W sąsiedztwie pałacu rośnie 500-letni dąb szypułkowy – pomnik przyrody.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa sołectwa Wiązownica Kolonia
• Parafia pw. św Michała Archanioła w Wiązownicy-Koloni