Smerdyna

Smerdyna

wieś
Kamieniołom w Smerdynie
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Staszów
Liczba ludności (2021)	694
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-200
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0807582
Położenie na mapie gminy Staszów Smerdyna
Położenie na mapie Polski Smerdyna
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Smerdyna
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Smerdyna
50°35′33″N 21°19′36″E

Smerdyna – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Staszów.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Przez wieś przebiega szlak Małopolska Droga św. Jakuba.

Charakterystyka wsi

Smerdyna słynie przede wszystkim z kamieniołomów i wydobywanego w nich piaskowca i wapnia. Ludność w większości trudniła się wydobyciem tych surowców. Ponadto utrzymywała się z zalesień, handlu i ze względu na słabe gleby, tylko w niewielkim zakresie z uprawy roli.

W Smerdynie znajduje się szkoła podstawowa i przedszkole. Do szkoły uczęszcza około 90 dzieci, nie tylko ze Smerdyny, ale także z innych, okolicznych wsi. W trakcie wojny szkoła pełniła funkcję szpitala, po wojnie odbywały się w niej zebrania, organizowane były dziecińce wiejskie (w okresie żniw, w czasie gdy część rodziców pracowała w polu Towarzystwo Przyjaciół Dzieci organizowało dzieciom zajęcia).

Działa OSP mająca tu swoją remizę i dwa wozy bojowe.

Położenie

Miejscowość położona jest około 13 km od Staszowa.

Smerdyna dzieli się na Górną i Dolną. Przylegające do wsi przysiółki mają swoje własne nazwy, są to m.in.: Przyłoski, Opalina i mniejsze Paśtwiska, Kaczkówka, Dworskie, Gęsia Ulica i Gojsce. Wieś liczy ok. 350 domów.

Smerdynę otaczają wsie: Czajków Pn., Czajków Pd., Łukawica, Budy, Wiązownica-Kolonia, Wiązownica Mała oraz Wiązownica Duża.

Współczesne części wsi

Tabela1. Integralne części wsi Smerdyna

SIMC	Nazwa	Rodzaj
1019409	Kaczkówka	kolonia
1019415	Kamionka	osada leśna
1019421	Karolinów	kolonia
1019450	Opalina	osada
1019473	Smerdyna Dolna	część wsi
1019480	Smerdyna Górna	część wsi
1019527	Zawadówka	kolonia

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Smerdyny zawarty w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada WIĄZOWNICA
Smerdyna	Dwór Gojsce Kaczkówka Kamionka Kamionki Karolinów Opalina Pod Lasem Podkarczmie Przyłazki Smerdyna Dolna Smerdyna Górna Zawadówka	Chłopski Las – las Dobra – las Dworskie – pole Gojsce – pole, las Górecki Las – las Jasklówka – las Kamionki – kamieniołom, pole Karolinów – pole Opalina – pole, łąki Pasternik – łąka Pastwiska na Przyłazkach – pole Pastwiska pod Wiązownicą – pole Piachy – pole, nieużytki Pod Lasem – pole Podkarczmie – pole Przyłazki – pole Smerdyna Dolna – pole Smerdyna Górna – pole Smerdynianka – rzeczka Zawadówka – pole

Historia

Wieś powstała w XII wieku, jako osada smerdów. To od nich pochodzi prawdopodobnie nazwa miejscowości. Legenda głosi, że nazwa pochodzi z okresu, kiedy miejscowy możnowładca wybudował dzwonnicę, aby zwoływać ludzi do pracy, a ponieważ słychać było szmer rzeki i odgłos dzwonów, który brzmiał jak dyna, dyna, stąd nazwa Smerdyna.

W wieku XIX Smerdynia, w XV w. Smerdyna, 1508 r. Smerdzyna, 1578 r. Smirdzyna, wieś i folwark, powiecie sandomierskim, gminie Górki, parafii Wiązownica, odległa od Sandomierza 31 w. W 1882 miała 91 domów, 654 mieszkańców, 457 mórg ziemi dworeskiej, 820 włościańskiej. W 1827 r. było 58 domów i 401 mieszkańców folwark Smerdyna wchodzi w skład dóbr Klimontowice.

Smerdyna w wieku XV, wieś królewska, w parafii Wiązownica, miała 50 łanów kmiecych, 3 karczmy z rolą, 2 młyny z rolą, z których płacono dziesięcinę snopową i konopną wartości 20 grzywien (Długosz L.B. t.II s.326). Według registru poborowego z powiatu sandomierskiego z r. 1508 część wsi Smerdzyna, własność Gniewosza, płaciła poboru 9 denarów i 9 groszy.

W r. 1578 wieś królewska Smirdzyna miała 34 osad na 17¼ łanach kmiecych, 2 zagrodników z rolą, 1 zagrodnika bez roli, 3 komorników, 5 biednych, 5 rzemieślników (Pawiński, Małop. s.170,461,463).

Wieś ta zostaje w 1620 r. w dzierżawie Ossolińskich. Jerzy Ossoliński nabywszy połowę Okrzei (druga połowa królewska), w powiecie stężyckim, zamienił ją na Smerdynię, która stała się prywatną własnością.

Zabytki

We wsi znajduje się zabytkowy dworek i pozostałości innych zabudowań dworskich, w tym dzwonnicy.

Parafia

Smerdyna należy do parafii Wiązownica Kolonia. W Wiązownicy Kolonii znajduje się także główny Kościół parafii. W Smerdynie w 2006 roku wzniesiona została kaplica pod wezwaniem bł. Urszuli Ledóchowskiej

Bibliografia

1. Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970. Brak numerów stron w książce