Andrzej Opaliński (marszałek wielki koronny): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz wykonuje inne drobne poprawki. P.S. Sprawdź proszę moje hasła w czy-wieszu |
drobne merytoryczne |
||
Linia 19: | Linia 19: | ||
|matka = [[Jadwiga Lubrańska]] |
|matka = [[Jadwiga Lubrańska]] |
||
|mąż = |
|mąż = |
||
|żona = |
|żona = Katarzyna Kościelecka |
||
|dzieci = [[Gertruda Opalińska]]<br />[[Zofia Jadwiga Opalińska]]<br />[[Piotr Opaliński (krajczy)|Piotr Opaliński]]<br />[[Dorota Opalińska]]<br />[[Gertruda (Gierusza) Opalińska]]<br />[[Jadwiga Opalińska]]<br />[[Andrzej Opaliński (1575–1623)|Andrzej Opaliński]]<br />[[Łukasz Opaliński starszy|Łukasz Opaliński]] |
|dzieci = [[Gertruda Opalińska]]<br />[[Zofia Jadwiga Opalińska]]<br />[[Piotr Opaliński (krajczy)|Piotr Opaliński]]<br />[[Dorota Opalińska]]<br />[[Gertruda (Gierusza) Opalińska]]<br />[[Jadwiga Opalińska]]<br />[[Andrzej Opaliński (1575–1623)|Andrzej Opaliński]]<br />[[Łukasz Opaliński starszy|Łukasz Opaliński]] |
||
|odznaczenia = |
|odznaczenia = |
Wersja z 11:46, 17 maj 2019
|
Ten artykuł należy dopracować |
Łodzia | |
Rodzina | |
---|---|
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
Ojciec | |
Matka | |
Żona |
Katarzyna Kościelecka |
Dzieci |
Gertruda Opalińska |
Andrzej Opaliński herbu Łodzia (ur. 25 listopada 1540, zm. 8 marca[1] 1593 roku[2]) – marszałek wielki koronny w 1574 roku, marszałek nadworny koronny w 1572 roku, kasztelan śremski w latach 1569-1572, kasztelan przemęcki w latach 1560-1569, starosta generalny Wielkopolski w latach 1578-1593[3], starosta leżajski 1587-1593[4], starosta kopanicki w 1563 roku[5], starosta śremski w 1565 roku[6], starosta kcyński w 1563 roku[7], starosta kolski w 1592 roku[8].
Andrzej Opaliński urodził się 25 listopada 1540 jako syn Macieja i Jadwigi Lubrańskiej. W 1556 został starostą śremskim, w 1560 kasztelanem przemęckim, w 1569 śremskim i w 1572 marszałkiem nadwornym koronnym. Podczas bezkrólewia poparł kandydaturę Henryka Walezego, którego elekcję potwierdził w 1573 roku[9]. Na sejmie koronacyjnym 1574 został marszałkiem wielkim koronnym. Był jednym z przywódców obozu austriackiego po ucieczce króla. Pobrał 6000 zł od Habsburgów i zaciągnął ponad 2000 niemieckiej piechoty. Na elekcji głosował za cesarzem i obwołał Maksymiliana II królem oraz posłował do niego zapraszając na tron, a kiedy zwolennicy Batorego wzięli górę, rozpuścił zaciągi i na zjeździe w Łowiczu w 1576 był rzecznikiem ugody. Wierność swą Batoremu oświadczył w Rawie i witał go w Krakowie. Uczestnik wyprawy gdańskiej, brał udział w walkach o latarnię. Starostwo generalne wielkopolskie dostał w 1578, co ostatecznie poróżniło go z Górkami i odtąd był w Wielkopolsce rzecznikiem polityki króla i Jana Zamoyskiego. Trzymał z Zamoyskim i prymasem po śmierci Batorego, a więc w Wielkopolsce i przeważnie proaustriackiej oraz był dość odosobniony. Do ostrego starcia między nim i Górką doszło na sejmie konwokacyjnym 1587. Opowiedział się za „Piastem” lub królewiczem szwedzkim na sejmie elekcyjnym. W 1587 roku podpisał reces, sankcjonujący wybór Zygmunta III Wazy[10]. W Malborku witał Zygmunta III i począł zaraz budzić w nim nieufność w stosunku do kanclerza. W 1589 roku był sygnatariuszem traktatu bytomsko-będzińskiego[11]. Względy elekta zaskarbił sobie umiarkowanym stanowiskiem w sprawie Estonii. Stał się w Wielkopolsce zdecydowanie niepopularny. Był wrogi Zamoyskiemu, a, gdyby triumfowała partia austriacka zabezpieczył się umową z J. Zborowskim, kasztelanem gnieźnieńskim, która asekurowała każdego z nich, gdyby strona przeciwna wzięła górę. Zamoyskiego ostro krytykował na sejmie koronacyjnym, a względem pokonanych zalecał łaskawość. Opaliński był w 1598 jednym z komisarzy traktujących w Będzinie i Bytomiu o pokój z Habsburgami i tegoż roku na zjeździe senatorów w Piotrkowie razem z prymasem bronił króla przed atakami Zamoyskiego[12]. Walnie przyczynił się do tego, że posłowie odrzucili na sejmie pacyfikacyjnym 1589 przygotowany przez Zamoyskiego projekt reformy elekcyjnej i teraz miał mocną pozycję na dworze. W 1592 Wielkopolanie dzięki jego zabiegom wypowiedzieli się przeciw detronizacji, a sejm inkwizycyjny tego samego roku zamiast osłabić, pozycję króla umocnił[13].
Opaliński był gorliwym protektorem jezuitów, zwłaszcza poznańskich Dziedzic, Radlina i Włoszakowic, trzymał królewszczyzny: Kcynię, Nakło, Śrem, Gniezno, Kopanicę, Kolo, Rogoźno, a w Małopolsce: Leżajsk, Rohatyn, Krasnystaw. Zmarł 3 marca 1593 na zamku poznańskim, a pochowany został w Radlinie[13].
Z zaślubionej w 1560 Katarzyny Kościeleckiej miał synów: Piotra, krajczego koronnego, Andrzeja, bpa poznańskiego, Łukasza, marszałka wielkiego koronnego oraz córki: Zofię, żonę J. Leszczyńskiego, Gertrudę, żonę S. Rydzyńskiego, później M. Ostroroga Lwowskiego i wreszcie J. Firleja, Jadwigę, żonę P. Myszkowskiego i Katarzynę, zakonnicę. Był ojcem Łukasza Opalińskiego[13].
Przypisy
- ↑ według innych opracowań 3 marca
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 118.
- ↑ Urzędnicy Wielkopolscy XV-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Adam Bieniaszewski, 1987, s. 220.
- ↑ [1], 6 akapit
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 105.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 118.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 151.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 154.
- ↑ Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, Kraków 1917, s. 150.
- ↑ Reces Warszawski Około Elekciey nowey krola Je[go] M[i]ł[o]ści Zygmunta trzeciego Roku Pańsk[iego] M. D. LXXX VII – Wyd. B, s. [b.n.s.]
- ↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. I, Wilno 1758, s. 232.
- ↑ Gąsiorowski, Topolski 1981 ↓, s. 528.
- ↑ a b c Gąsiorowski, Topolski 1981 ↓, s. 529.
Bibliografia
- Stefan Weyman, O kopiariuszach Andrzeja Opalińskiego marszałka wielkiego koronnego, 1959
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 528–529. ISBN 83-01-02722-3.
- Członkowie dworu Stefana Batorego
- Członkowie dworu Zygmunta III Wazy
- Elektorzy Henryka III Walezego
- Elektorzy Maksymiliana II Habsburga
- Elektorzy Zygmunta III Wazy
- Kasztelanowie przemęccy
- Kasztelanowie śremscy
- Marszałkowie nadworni koronni
- Marszałkowie wielcy koronni
- Opalińscy herbu Łodzia
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Starostowie generalni Wielkopolski
- Starostowie kcyńscy
- Starostowie kolscy
- Starostowie kopaniccy
- Starostowie leżajscy
- Starostowie śremscy
- Sygnatariusze traktatu bytomsko-będzińskiego 1589
- Urodzeni w 1540
- Zmarli w 1593