Mikołaj Zebrzydowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Mikołaj Zebrzydowski
Ilustracja
Herb
Radwan
Rodzina

Zebrzydowscy herbu Radwan

Data urodzenia

1553

Data śmierci

17 czerwca 1620

Ojciec

Florian Zebrzydowski

Matka

Zofia Dzikówna

Żona

Dorota Herburtówna

Dzieci

Jan Zebrzydowski
Anna
Gryzelda
Zofia

Medal Zebrzydowskiego, z ok. 1600–1620 r.

Mikołaj Zebrzydowski herbu Radwan (ur. 1553, zm. 17 czerwca 1620) – wojewoda krakowski od 1601 roku, marszałek wielki koronny w 1597 roku, wojewoda lubelski w 1589 roku, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1595 roku[1], starosta generalny krakowski od 1585 roku, starosta stężycki w latach 1582–1588, starosta rycki w latach 1585–1620, starosta lanckoroński w latach 1590–1598[2], starosta śniatyński w latach 1596–1620[3], starosta bolesławski, starosta szadkowski w 1588 roku[4][5], rotmistrz wojska powiatowego województwa krakowskiego w 1589 roku[6].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Floriana Zebrzydowskiego i Zofii Dzikówny z Pierśni, brat Jana. W latach 1560–1569 uczył się w Kolegium Jezuitów w Braniewie, skąd wyniósł dobre wykształcenie oraz głęboką pobożność. Brał udział w wojnie Stefana Batorego z Gdańskiem w 1576 oraz walkach z Carstwem Rosyjskim. Poseł na sejm 1582 roku z województwa lubelskiego[7].

Związał się w tym czasie z obozem kanclerza Janem Zamojskim, stając się z czasem politycznym oponentem Zygmunta III Wazy. W 1585 został starostą generalnym krakowskim. Był marszałkiem sejmiku województwa krakowskiego w 1587 roku[8]. Poseł na sejm pacyfikacyjny 1589 roku z województwa krakowskiego[9]. W 1589 roku był sygnatariuszem ratyfikacji traktatu bytomsko-będzińskiego na sejmie pacyfikacyjnym[10]. W 1589 roku został wojewodą lubelskim, a w latach 1601–1620 był wojewodą krakowskim. W latach 1596–1600 był marszałkiem wielkim koronnym.

Po śmierci Zamoyskiego w 1605 r. stanął na czele opozycji przeciw Zygmuntowi III Wazie. W kwietniu 1606 roku uczestniczył w zjeździe w Stężycy[11]. W czerwcu 1606 uczestniczył w zjeździe pod Lublinem[12]. 7 października 1606 roku podpisał ugodę pod Janowcem[13]. W 1606 roku stanął na czele rokoszu, stłumionego w wyniku bitwy stoczonej w 1607 roku pod Guzowem. 24 czerwca 1607 roku podpisał pod Jeziorną akt detronizacji Zygmunta III Wazy[14].

 Osobny artykuł: Zjazd w Stężycy 1606.
 Osobny artykuł: Rokosz Zebrzydowskiego.
 Osobny artykuł: Bitwa pod Guzowem.

Po klęsce rokoszu odsunął się od życia politycznego i coraz częściej, zwłaszcza w latach po śmierci żony, spędzał czas w klasztorze. Ze względu na znaną w całym kraju pobożność miał znakomite kontakty z Rzymem (Stolicą Apostolską). Pod wpływem dzieła Christiana Adrichomiusza opisującego Jerozolimę w czasach Chrystusa w 1602 postanowił ufundować Kalwarię Zebrzydowską[2].

Jako senator był obecny na sejmach: 1603, 1605, 1607, 1609, 1613 (I) i 1615 roku[15].

Żonaty z Dorotą Herburtówną, córką Jakuba i Elżbiety z Czuryłów. Miał czworo dzieci, z których Anna, najstarsza córka wstąpiła (1603) do klasztoru Bernardynek św. Agnieszki w Krakowie i przyjęła imię Ludgarda; Gryzelda wstąpiła w 1614 r. do klasztoru Karmelitanek bosych w Krakowie, w którym żyła jako Teresa od Świętych; trzecia córka Zofia wyszła za mąż (1608) za Macieja Smoguleckiego, starostę bydgoskiego, a po jego śmierci – za Stanisława Niemojewskiego, kasztelana chełmińskiego. Pierworodnym synem Mikołaja był Jan. W 2020 roku ukazała się pierwsza w polskiej historiografii monografia Mikołaja Zebrzydowskiego: T.Graff, B. Wołyniec, E.E. Wróbel, Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny, Kraków 2020. W Kalwarii Zebrzydowskiej na rynku stanął natomiast pomnik wojewody. Mikołaj Zebrzydowski został pochowany w Krakowie, na Wawelu[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. XVIII, Poznań 1896, s. 128.
  2. ↑ a b Urszula Janicka-Krzywda: Kultura ludowa Górali Babiogórskich. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Wierchy”, 2016, s. 15. ISBN 978-83-62473-68-7.
  3. ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 275.
  4. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo szadkowskie po śmierci cześnika koronnego Andrzeja Zebrzydowskiego, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 174.
  5. ↑ Andrzej Zebrzydowski był w rzeczywistości podczaszym koronnym.
  6. ↑ Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572 – 1717, Lublin 2008, s. 422.
  7. ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 279.
  8. ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. XXV, Poznań 1903, s. 143.
  9. ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 319.
  10. ↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. I, Wilno 1758, s. 238.
  11. ↑ Stanisław Płaza, Rokosz Zebrzydowskiego, Kraków 1989, s. 4.
  12. ↑ Alexander Rembowski, Rokosz Zebrzydowskiego : materyały historyczne poprzedzone przedmową i rozprawą pod tytułem Konfederacya i rokosz w dawnem prawie państwowem polskiem, Warszawa 1893, s. 195.
  13. ↑ Alexander Rembowski, Rokosz Zebrzydowskiego : materyały historyczne poprzedzone przedmową i rozprawą pod tytułem Konfederacya i rokosz w dawnem prawie państwowem polskiem, Warszawa 1893, s. 213.
  14. ↑ Henryk Scmitt, Kilka uwag w sprawie rokoszu Zebrzydowskiego, w: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego t. III, Poznań 1865, s. 61.
  15. ↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 181.
  16. ↑ Bogumił Storch, Kalwaria Zebrzydowska wycofuje się z planów ekshumacji i wyświęcenia magnata Mikołaja Zebrzydowskiego, założyciela miasta, Gazeta Krakowska, 17 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-18] (pol.).
Marszałkowie wielcy koronni

Laski marszałkowskie

Wojewodowie lubelscy I Rzeczypospolitej

POL województwo lubelskie IRP COA.svg

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mikołaj_Zebrzydowski&oldid=67698300”