Szachowe turnieje międzystrefowe

Turnieje międzystrefowe FIDE stanowiły drugi etap (pomiędzy turniejami strefowymi a turniejem lub meczami pretendentów) eliminacji, których celem było wyłonienie przeciwnika dla mistrza i mistrzyni świata w szachach.

Turnieje międzystrefowe mężczyzn

Po raz pierwszy projekt regulaminu rozgrywek o indywidualne mistrzostwo świata pojawił się na Kongresie FIDE w roku 1946, natomiast w roku 1947 został on dopracowany i zatwierdzony na kongresie w Hadze.

W swojej długiej historii formuła turniejów międzystrefowych zmieniała się wielokrotnie; praktycznie każdy kolejny cykl różnił się od poprzedniego. W latach 1948 – 1970 rozgrywano tylko jeden turniej (w jednym cyklu rozgrywek), w którym startowało 21 - 24 zawodników, a awans zdobywało od 6 do 9 zawodników. Od roku 1973 do 1979 rozgrywano już dwa turnieje (w każdym 18 – 20 zawodników, awans zdobywało 3 najlepszych szachistów z każdego turnieju), natomiast od roku 1982 do 1987 w każdym cyklu rozgrywano po trzy turnieje (14 – 18 zawodników, awans od 2 do 4 zawodników z każdego turnieju). Do roku 1987 wszystkie turnieje rozgrywano systemem kołowym, natomiast dwa ostatnie turnieje w historii (w latach 1990 i 1993) rozegrano systemem szwajcarskim na dystansie 13 rund z udziałem odpowiednio: 64 (do meczów pretendenckich awansowało 11 szachistów) oraz 73 zawodników (awansowało 10).

W roku 1959 Kongres FIDE w Luksemburgu wprowadził tzw. „zasadę trzech”, która określała dopuszczalną liczbę zawodników z jednego kraju, która mogła awansować do kolejnego etapu zmagań. Przepis ten obowiązywał podczas dwóch turniejów międzystrefowych (1962 i 1964), ale z powodu ostrych protestów federacji radzieckiej, został na Kongresie w Wiesbaden w roku 1965 anulowany.

W latach 1948 – 1962 oraz w roku 1985 zawodnicy zdobywali awans do turniejów pretendentów, natomiast w latach 1964 – 1982 oraz 1987 – 1993, do meczów pretendentów. Łącznie w latach 1948 - 1993 rozegrano 26 turniejów (25 FIDE i 1 PCA). Turniej PCA w roku 1993 był jedynym, jaki udało się zorganizować tej stworzonej przez Garriego Kasparowa organizacji, która miała stanowić konkurencję dla FIDE. Drugiego cyklu nie udało się już rozpocząć, ponieważ PCA w roku 1995 upadło. Natomiast FIDE w roku 1996 całkowicie zrewolucjonizowało wieloletni system rozgrywania eliminacji do tytułu mistrza świata i od roku 1997 zrezygnowało z organizacji turniejów międzystrefowych oraz meczów pretendentów, wprowadzając jeden turniej rozgrywany systemem pucharowym.

Saltsjöbaden 1948

Liczba uczestników: 20, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Dawid Bronstein	13½
2	László Szabó	12½
3	Izaak Bolesławski	12
4	Aleksandr Kotow	11½
5	Andor Lilienthal	11
6	Igor Bondarewski	10½
7	Miguel Najdorf	10½
8	Gideon Ståhlberg	10½
9	Salomon Flohr	10½
10	Petar Trifunović	10

Sztokholm 1952

Liczba uczestników: 21, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Aleksandr Kotow	16½
2	Mark Tajmanow	13½
3	Tigran Petrosjan	13½
4	Jefim Geller	13
5	Jurij Awerbach	12½
6	Gideon Ståhlberg	12½
7	László Szabó	12½
8	Svetozar Gligorić	12½
9	Wolfgang Unzicker	11½
10	Erich Eliskases	10½

Göteborg 1955

Liczba uczestników: 21, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Dawid Bronstein	15
2	Paul Keres	13½
3	Óscar Panno	13
4	Tigran Petrosjan	12½
5	Jefim Geller	12
6	László Szabó	12
7	Miroslav Filip	11
8	Herman Pilnik	11
9	Boris Spasski	11
10	Gieorgij Iliwicki	10½

Portoroż 1958

Liczba uczestników: 21, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Michaił Tal	13½
2	Svetozar Gligorić	13
3	Tigran Petrosjan	12½
4	Pál Benkő	12½
5	Friðrik Ólafsson	12
6	Bobby Fischer	12
7	Dawid Bronstein	11½
8	Jurij Awerbach	11½
9	Aleksandar Matanović	11½
10	László Szabó	11½

Sztokholm 1962

Liczba uczestników: 23, system kołowy
Uwaga: w turnieju obowiązywała „zasada trzech"

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Bobby Fischer	17½
2	Jefim Geller	15
3	Tigran Petrosjan	15
4	Wiktor Korcznoj	14
5	Miroslav Filip	14
6	Svetozar Gligorić	13½
7	Pál Benkő	13½
8	Leonid Stein	13½
9	Wolfgang Uhlmann	12½
10	Lajos Portisch	12½

Amsterdam 1964

Liczba uczestników: 24, system kołowy
Uwaga: w turnieju obowiązywała „zasada trzech"

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Wasilij Smysłow	17
2	Bent Larsen	17
3	Boris Spasski	17
4	Michaił Tal	17
5	Leonid Stein	16½
6	Dawid Bronstein	16
7	Borislav Ivkov	15
8	Samuel Reshevsky	14½
9	Lajos Portisch	14½
10	Svetozar Gligorić	14

Sousse 1967

Liczba uczestników: 23, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Bent Larsen	15½
2	Wiktor Korcznoj	14
3	Jefim Geller	14
4	Svetozar Gligorić	14
5	Lajos Portisch	13½
6	Samuel Reshevsky	13
7	Vlastimil Hort	13
8	Leonid Stein	13
9	Milan Matulović	12½
10	Aleksandar Matanović	12

Palma de Mallorca 1970

Liczba uczestników: 24, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Punkty
1	Bobby Fischer	18½
2	Bent Larsen	15
3	Jefim Geller	15
4	Robert Hübner	15
5	Mark Tajmanow	14
6	Wolfgang Uhlmann	14
7	Lajos Portisch	13½
8	Wasilij Smysłow	13½
9	Lew Poługajewski	13
10	Svetozar Gligorić	13

Petrópolis 1973

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Henrique Mecking	2575	12
2	Jefim Geller	2585	11½
3	Lew Poługajewski	2640	11½
4	Lajos Portisch	2645	11½
5	Wasilij Smysłow	2600	11
6	Dawid Bronstein	2585	10½
7	Vlastimil Hort	2610	10
8	Władimir Sawon	2570	9½

Leningrad 1973

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Wiktor Korcznoj	2635	13½
2	Anatolij Karpow	2645	13½
3	Robert Byrne	2570	12½
4	Jan Smejkal	2570	11
5	Robert Hübner	2600	10
6	Bent Larsen	2620	10
7	Giennadij Kuźmin	2565	9½
8	Michaił Tal	2655	8½

Manila 1976

Liczba uczestników: 20, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Henrique Mecking	2620	13
2	Lew Poługajewski	2635	12½
3	Vlastimil Hort	2600	12½
4	Witalij Cieszkowski	2550	12
5	Zoltán Ribli	2475	11½
6	Ljubomir Ljubojević	2620	11½
7	Lubomir Kavalek	2540	10½
8	Óscar Panno	2520	10½

Biel 1976

Liczba uczestników: 20, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Bent Larsen	2625	12½
2	Tigran Petrosjan	2635	12
3	Lajos Portisch	2625	12
4	Michaił Tal	2615	12
5	Wasilij Smysłow	2580	11½
6	Robert Byrne	2540	11½
7	Robert Hübner	2585	11½
8	Ulf Andersson	2585	10½

Rio de Janeiro 1979

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Lajos Portisch	2640	11½
2	Tigran Petrosjan	2610	11½
3	Robert Hübner	2595	11½
4	Jan Timman	2625	11
5	Jaime Sunye Neto	2375	9½
6	Borislav Ivkov	2525	9½
7	Jurij Bałaszow	2600	9
8	Eugenio Torre	2520	9

Ryga 1979

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Michaił Tal	2615	14
2	Lew Poługajewski	2625	11½
3	András Adorján	2525	11
4	Zoltán Ribli	2595	11
5	Ołeh Romanyszyn	2560	10½
6	Florin Gheorghiu	2540	10½
7	Bent Larsen	2620	10
8	Giennadij Kuźmin	2565	9

Toluca 1982

Liczba uczestników: 14, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Lajos Portisch	2625	8½
2	Eugenio Torre	2535	8½
3	Boris Spasski	2610	8
4	Igor Iwanow	2505	7½
5	Artur Jusupow	2555	7½
6	Lew Poługajewski	2610	7½
7	Yasser Seirawan	2595	7½
8	John Nunn	2565	7

Moskwa 1982

Liczba uczestników: 14, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Garri Kasparow	2675	10
2	Ołeksandr Bielawski	2620	8½
3	Michaił Tal	2610	8
4	Ulf Andersson	2610	8
5	Jefim Geller	2565	7½
6	Guillermo García González	2500	7½
7	Jakow Murej	2500	6½
8	Gyula Sax	2560	6

Las Palmas 1982

Liczba uczestników: 14, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Zoltán Ribli	2580	9
2	Wasilij Smysłow	2565	8½
3	Mihai Șubă	2525	8
4	Wołodymyr Tukmakow	2555	7½
5	Tigran Petrosjan	2605	7½
6	Jan Timman	2600	6½
7	Bent Larsen	2595	6½
8	József Pintér	2550	6

Tunis 1985

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Artur Jusupow	2590	11½
2	Ołeksandr Bielawski	2635	11
3	Lajos Portisch	2635	10
4	Wiktor Gawrikow	2550	9½
5	Aleksander Czernin	2495	9½
6	Vlastimil Hort	2560	9
7	Giennadij Sosonko	2535	9
8	Maxim Dlugy	2485	9

Taxco de Alarcón 1985

Liczba uczestników: 16, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Jan Timman	2650	12
2	Jesus Nogueiras Santiago	2545	10½
3	Michaił Tal	2565	10
4	Kevin Spraggett	2560	9
5	Jonathan Speelman	2530	8
6	Simen Agdestein	2500	7½
7	Mišo Cebalo	2485	7½
8	Lew Alburt	2535	7

Biel 1985

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Rafael Waganjan	2625	12½
2	Yasser Seirawan	2570	11½
3	Andriej Sokołow	2555	11
4	Nigel Short	2575	10½
5	John van der Wiel	2520	10½
6	Eugenio Torre	2535	10½
7	Lew Poługajewski	2600	9½
8	Ljubomir Ljubojević	2615	9½

Zagrzeb 1987

Liczba uczestników: 17, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Wiktor Korcznoj	2630	11
2	Jaan Ehlvest	2540	10
3	Yasser Seirawan	2600	10
4	Jesus Nogueiras Santiago	2555	9½
5	Predrag Nikolić	2620	9½
6	Julio Granda Zuñiga	2525	9½
7	Eugenio Torre	2540	9
8	Lew Poługajewski	2595	8½

Szirak 1987

Liczba uczestników: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Walerij Sałow	2575	12½
2	Jóhann Hjartarson	2550	12½
3	Lajos Portisch	2615	12
4	John Nunn	2585	12
5	Ołeksandr Bielawski	2630	11
6	Ulf Andersson	2600	10½
7	Ljubomir Ljubojević	2625	10½
8	Larry Christiansen	2575	9

Subotica 1987

Liczba uczestników: 16, system kołowy

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Gyula Sax	2570	10½
2	Nigel Short	2615	10½
3	Jonathan Speelman	2550	10½
4	Michaił Tal	2605	10
5	Zoltán Ribli	2580	10
6	Amador Rodríguez Céspedes	2495	8½
7	Slavoljub Marjanović	2505	8
8	Wasilij Smysłow	2550	7½

Manila 1990

Liczba uczestników: 64, system szwajcarski (13 rund)

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Boris Gelfand	2680	9
2	Wasyl Iwanczuk	2680	9
3	Viswanathan Anand	2610	8½
4	Nigel Short	2610	8½
5	Gyula Sax	2600	8
6	Wiktor Korcznoj	2630	8
7	Robert Hübner	2585	8
8	Predrag Nikolić	2600	8
9	Leonid Judasin	2615	8
10	Siergiej Dołmatow	2615	8
11	Aleksiej Driejew	2615	8
12	Michaił Gurewicz	2640	7½
13	Branko Damljanović	2515	7½
14	Kirił Georgiew	2580	7½
15	Ljubomir Ljubojević	2600	7½

Biel 1993

Liczba uczestników: 73, system szwajcarski (13 rund)

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Boris Gelfand	2670	9
2	Paul van der Sterren	2525	8½
3	Gata Kamski	2645	8½
4	Aleksandr Chalifman	2645	8½
5	Michael Adams	2630	8½
6	Leonid Judasin	2605	8½
7	Walerij Sałow	2685	8½
8	Joël Lautier	2620	8½
9	Władimir Kramnik	2710	8½
10	Viswanathan Anand	2725	8
11	Władimir Jepiszyn	2655	8
12	Symbat Lyputian	2565	8
13	Aleksiej Szyrow	2685	8
14	Wasyl Iwanczuk	2705	8
15	Ivan Sokolov	2610	8

Turniej międzystrefowy mężczyzn (PCA)

Groningen 1993

Liczba uczestników: 54, system szwajcarski (11 rund)

Miejsce	Zawodnicy	Ranking	Punkty
1	Michael Adams	2630	7½
2	Viswanathan Anand	2725	7½
3	Gata Kamski	2645	7
4	Władimir Kramnik	2710	7
5	Siergiej Tiwiakow	2635	7
6	Boris Gulko	2635	7
7	Ołeh Romanyszyn	2615	7
8	Aleksiej Szyrow	2685	6½
9	Siergiej Dołmatow	2630	6½
10	Eric Lobron	2575	6½
11	Ivan Sokolov	2610	6½
12	Jeroen Piket	2590	6½
13	Robert Hübner	2605	6½
14	Julio Granda Zuñiga	2605	6½
15	Rafael Waganjan	2615	6½

Turnieje międzystrefowe kobiet

Ochryda 1971

Liczba uczestniczek: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nana Aleksandria	13
2	Milunka Lazarević	12
3	Tatiana Zatułowska	12
4	Natalia Konoplowa	11
5	Maria Ivánka	11
6	Walentina Kozłowska	10½
7	Krystyna Radzikowska	9½
8	Elisabeta Polihroniade	9½

Minorka 1973

Liczba uczestniczek: 20, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Walentina Kozłowska	13½
2	Nana Aleksandria	13
3	Natalia Konoplowa	13
4	Irina Lewitina	13
5	Marta Szul	13
6	Tatiana Zatułowska	12
7	Alexandra Nicolau	12
8	Jana Hartston	12

Tbilisi 1976

Liczba uczestniczek: 12, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Jelena Fatalibekowa	7
2	Walentina Kozłowska	6½
3	Maia Cziburdanidze	6½
4	Maria Ivánka	6
5	Marta Lityńska	6
6	Tatiana Zatułowska	5

Rozendaal 1976

Liczba uczestniczek: 14, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Jelena Achmyłowska	9½
2	Ałła Kusznir	9½
3	Alexandra van der Mije	9
4	Tatjana Lemaczko	9
5	Zsuzsa Verőci	8½
6	Jana Hartston	7½

Rio de Janeiro 1979

Liczba uczestniczek: 17, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nana Ioseliani	14½
2	Zsuzsa Verőci-Petronić	12
3	Nana Aleksandria	11
4	Gisela Fischdick	10½
5	Elisabeta Polihroniade	10½
6	Walentina Kozłowska	9½
7	Milunka Lazarević	9½
8	Tatiana Zatułowska	9

Alicante 1979

Liczba uczestniczek: 18, system kołowy
Uwaga: Marta Lityńska wywalczyła awans po rezygnacji z udziału w rozgrywkach Ałły Kusznir, pokonując 4½ – 3½ Giselę Fischdick (Baden-Baden, 1980)

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Tatjana Lemaczko	13½
2	Jelena Achmyłowska	13½
3	Nino Gurieli	12
4	Marta Lityńska	11½
5	Diane Savereide	11
6	Jelena Fatalibekowa	10½
7	Maria Ivánka	10
8	Maaja Ranniku	9

Bad Kissingen 1982

Liczba uczestniczek: 16, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nona Gaprindaszwili	12
2	Lidija Semenowa	11½
3	Tatjana Lemaczko	11
4	Eliška Klimova	10½
5	Barbara Hund	10½
6	Marta Lityńska	10
7	Marina Pogorevici	9½
8	Suzana Maksimović	7

Tbilisi 1982

Liczba uczestniczek: 15, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Margareta Muresan	10½
2	Irina Lewitina	9½
3	Liu Shilan	9
4	Jelena Achmyłowska	8
5	Nieves García Vicente	8
6	Nino Gurieli	8
7	Tamara Minogina	7½
8	Natalia Titorenko	7½

Hawana 1985

Liczba uczestniczek: 14, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nana Aleksandria	10
2	Jelena Achmyłowska	9½
3	Pia Cramling	8½
4	Nana Ioseliani	8½
5	Daniela Nutu	8½
6	Zsuzsa Verőci-Petronić	7
7	Gulnara Sachatowa	7
8	Susan Walker	6½

Żełeznowodsk 1985

Liczba uczestniczek: 16, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Marta Lityńska	11
2	Wu Mingqian	10½
3	Agnieszka Brustman	10
4	Ludmiła Zajcewa	10
5	Swietłana Matwiejewa	9½
6	Nona Gaprindaszwili	9½
7	Nino Gurieli	9
8	Margareta Muresan	8

Tuzla 1987

Liczba uczestniczek: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nana Ioseliani	13
2	Ketevan Arachamia	12
3	Lidija Semenowa	11½
4	Agnieszka Brustman	11½
5	Gulnara Sachatowa	10½
6	Zsuzsa Verőci-Petronić	10
7	Nina Høiberg	10
8	Mária Ivánka-Budinsky	9
9	Swietłana Matwiejewa	9
10	Liu Shilan	8½

Smederevska Palanka 1987

Liczba uczestniczek: 16, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Marta Lityńska	11
2	Irina Lewitina	10½
3	Nona Gaprindaszwili	10½
4	Eliška Klimova	10½
5	Zoja Lelczuk	10
6	Ildikó Mádl	9½
7	Inna Izraiłow	9½
8	Alisa Marić	9
9	Susan Arkell	9

Genting 1990

Liczba uczestniczek: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nona Gaprindaszwili	13½
2	Xie Jun	12½
3	Alisa Marić	12
4	Nino Gurieli	12
5	Julija Diemina	11
6	Anna Achszarumowa	11
7	Marta Lityńska	10½
8	Jelena Zajac	10
9	Nina Høiberg	9½
10	Nana Aleksandria	9½

Azow 1990

Liczba uczestniczek: 18, system kołowy

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Ketino Kachiani	11½
2	Alisa Gallamowa	11½
3	Eliška Klimova	11
4	Swietłana Prudnikowa	10½
5	Claudia Amura	10
6	Ketevan Arachamia	10
7	Peng Zhaoqin	10
8	Agnieszka Brustman	10
9	Ildikó Mádl	9½
10	Fliura Uskowa	9½

Subotica 1991

Liczba uczestniczek: 35, system szwajcarski (13 rund)

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Nona Gaprindaszwili	9
2	Peng Zhaoqin	9
3	Nana Ioseliani	8½
4	Irina Lewitina	8½
5	Wang Pin	8
6	Qin Kanying	8
7	Ketevan Arachamia	8
8	Swietłana Matwiejewa	7½
9	Alisa Gallamowa	7½
10	Ketino Kachiani	7½
11	Marta Lityńska	7½
12	Aynur Sofiyeva	7½
13	Ildikó Mádl	7
14	Cristina-Adela Foișor	7
15	Daniela Nuțu-Gajić	7

Dżakarta 1993

Liczba uczestniczek: 39, system szwajcarski (13 rund)

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Ketevan Arachamia	9½
2	Alisa Gallamowa	9
3	Maia Cziburdanidze	8½
4	Alisa Marić	8½
5	Peng Zhaoqin	8½
6	Pia Cramling	8
7	Cristina-Adela Foișor	8
8	Aynur Sofiyeva	8
9	Ana-Maria Botsari	7½
10	Swietłana Matwiejewa	7½
11	Wang Pin	7½
12	Qin Kanying	7
13	Nino Gurieli	7
14	Lidija Semenowa	7
15	Krystyna Dąbrowska	7

Kiszyniów 1995

Liczba uczestniczek: 52, system szwajcarski (13 rund)

Miejsce	Zawodniczki	Punkty
1	Ketevan Arachamia	9½
2	Ketino Kachiani	9
3	Nana Ioseliani	8½
4	Alisa Gallamowa	8½
5	Peng Zhaoqin	8½
6	Alisa Marić	8½
7	Nino Gurieli	8
8	Vesna Mišanović	8
9	Swietłana Matwiejewa	8
10	Nataša Bojković	7½
11	Qin Kanying	7½
12	Inna Haponenko	7½
13	Nino Churcidze	7½
14	Elwira Sachatowa	7½
15	Petra Krupkova	7½
16	Lidija Semenowa	7½

Bibliografia

• W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z. Warszawa 1986, str. 593-617
• The World Chess Championship
• The World Chess Championship for Women

Zobacz też

• Szachowe mecze pretendentów
• Szachowe turnieje pretendentów