Szczeliniec Wielki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Szczeliniec Wielki
Ilustracja
Widok na masyw z Karłowa
(Szczeliniec Mały i Szczeliniec Wielki)
Państwo  Polska
Pasmo Sudety,
Góry Stołowe
Wysokość 919 m n.p.m.
Wybitność 259 m
Położenie na mapie Sudetów
Mapa lokalizacyjna Sudetów
Szczeliniec Wielki
Szczeliniec Wielki
Ziemia50°29′09″N 16°20′21″E/50,485833 16,339167
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Szczyt Szczelińca Wielkiego

Szczeliniec Wielki (w XIX w. również Siennica, po 1945 Strzaskany[1] i Spękany, Stołowiec, niem. Große Heuscheuer, czes. Velká Hejšovina) – najwyższy szczyt (919 m n.p.m.) w Górach Stołowych, na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Należy on do Korony Gór Polski i jest jedną z największych atrakcji turystycznych Sudetów, z rezerwatem krajobrazowym i tarasami widokowymi z panoramą Sudetów. Najwyższym punktem jest Fotel Pradziada.

Geologia[edytuj | edytuj kod]

Szczeliniec Wielki, podobnie jak całe Góry Stołowe, zbudowany jest ze skał górnej kredy, głównie piaskowców ciosowych[2]. Powstawały one w środowisku morskim[2].

Szczeliniec Mały[edytuj | edytuj kod]

Bardzo blisko Szczelińca Wielkiego znajduje się nieco niższy, ale równie rozległy masyw Szczelińca Małego[2]. Szczeliniec Mały jest objęty ochroną ścisłą i jest całkowicie zamknięty dla ruchu turystycznego, chociaż do połowy lat 80. XX w. wolno się tam było wspinać pod warunkiem posiadania uprawnień taternickich[2].

Rzeźba terenu[edytuj | edytuj kod]

Pomimo niedużej wysokości bezwzględnej szczyt ten jest widoczny już z daleka jako trapezoidalny blok skalny porośnięty lasem iglastym. Piaskowcowa powierzchnia szczytu jest zwietrzała i popękana, dzięki czemu tworzy różnorodne formy skalne przypominające swoim wyglądem ludzi i zwierzęta (Wielbłąd, Mamut, Słoń, Kwoka, Małpa, Pies, Żółw, Sowa, Fotel Pradziada) oraz głębokie wąwozy i korytarze (Piekiełko, Diabelska Kuchnia) tworzące labirynt skał[2]. Ciekawostką są dwie skały, tzw. chybotki: Kołyska Księżniczki Emilki oraz Serce Ducha Gór, które, pomimo znacznej masy, można niewielkim wysiłkiem poruszyć[2]. Wewnątrz licznych korytarzy panuje swoisty mikroklimat, a w niektórych miejscach śnieg utrzymuje się do lipca[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Sylwetka Szczelińca doskonale widoczna i rozpoznawalna z okolic Kłodzka, Bystrzycy, czy też czeskiego Náchodu mogła być już w bardzo odległych czasach obiektem orientacyjnym, związanym z przebiegiem prastarego szlaku łączącego kraje po obu stronach Sudetów. W dawnej niemieckiej nazwie Heuscheuer dopatrywano się nawet pragermańskiego złoża; niezależnie od prawdziwości tej etymologii starsze nazwy podkreślały charakterystyczny kształt góry widoczny z daleka[3]. Pierwszy znany ślad bytności człowieka na szczycie pozostawiono w 1576 r. Na skale zwanej Fotelem Pradziada wykuto wówczas napis IHSV 1576 (In hoc signo vinces – Pod tym znakiem zwyciężysz, zapewne pozostałość po ustawionym tam wówczas krzyżu). Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) skały Szczelińca prawdopodobnie służyły jako schronienie prześladowanym protestantom. U podnóża sąsiedniego Szczelińca Małego od strony Pasterki, na przełomie 1790/1791, przed spodziewanym konfliktem pomiędzy Prusami a Austrią, zbudowano Baterię nad Pasterką[4].

Od końca XVIII w. szczyt stawał się coraz bardziej znaną atrakcją turystyczną[2]. Odwiedziło go wiele znanych osobistości, m.in. król pruski Fryderyk Wilhelm II, Johann Wolfgang von Goethe oraz ówczesny poseł w Prusach, późniejszy prezydent USA John Quincy Adams (25 sierpnia 1800)[5].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Na szczyt prowadzi kręty szlak składający się z 665 schodów, ułożonych w 1814 przez Franza Pabla, sołtysa pobliskiego Karłowa, pierwszego przewodnika, autora pierwszej broszury o Szczelińcu[2]. Od strony północnej wiedzie szlak z Pasterki na przełęcz między Szczelińcami[2]. Na okrężnej, jednokierunkowej trasie o długości około 5 km, biegnącej wierzchowiną Szczelińca, znajduje się również schronisko turystyczne PTTK "Na Szczelińcu", wybudowane w 1846 roku w stylu tyrolskim (wówczas jako Schweizerei)[2]. Wstęp na teren rezerwatu, obejmującego szczytowe partie góry, jest płatny w okresie turystycznym.

Okrężny szlak zaczyna się i kończy w okolicach płatnego parkingu w Karłowie.

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

Na Szczelińcu, a dokładniej w Piekiełku, kręcono film "Opowieści z Narnii: Książę Kaspian".

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Szczeliniec Wielki od strony czeskiej

  • Masyw od strony Karłowa

  • Skała z Fotelem Pradziada

  • Jedna z formacji skalnych na Szczelińcu

  • Skała Kwoka

  • Widok z galerii zachodniej

  • Skała Małpolud

  • Skała Wielbłąd

  • Szlak pod szczytem

  • Piekiełko

  • Taras widokowy

  • Na szlaku na szczyt Szczelińca

Zimowa panorama ze Szczelińca Wielkiego
Letnia panorama ze Szczelińca Wielkiego


Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mapa WIG z 1947
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 231–235. ISBN 83-7005-301-7.
  3. ↑ Jarosław Malicki, "Hejszowina. Przyczynek do badań nad dziejami nazewnictwa górskiego Sudetów", [w:] Nazwy własne a społeczeństwo 2, red. R. Łobodzińska, Łask 32010
  4. ↑ Henryk Grzybowski. Bateria nad Pasterką – zapomniana kłodzka fortyfikacja. Geneza powstania i charakterystyka. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 226), s. 8–12, maj 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka. ISSN 1234-9208. 
  5. ↑ John Quincy Adams, Letters on Silesia: Written During a Tour Through that Country in the Years 1800, 1801, London 1804

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

p • d • e
Korona Gór Polski
Rysy (2499 m) • Babia Góra (1725 m) • Śnieżka (1602 m) • Śnieżnik (1425 m) • Tarnica (1346 m) • Turbacz (1314 m) • Radziejowa (1262 m) • Skrzyczne (1257 m) • Mogielica (1171 m) • Wysoka Kopa (1126 m) • Rudawiec (1112 m) • Orlica (1084 m) • Wysokie Skałki (1050 m) • Wielka Sowa (1015 m) • Lackowa (997 m) • Kowadło (989 m) • Jagodna (977 m) • Skalnik (945 m) • Waligóra (936 m) • Czupel (933 m) • Szczeliniec Wielki (919 m) • Lubomir (904 m) • Biskupia Kopa (889 m) • Chełmiec (851 m) • Kłodzka Góra (765 m) • Skopiec (724 m) • Ślęża (718 m) • Łysica (612 m)
p • d • e
Korona Sudetów Polskich
Biskupia Kopa (889 m) • Borowa (853 m) • Brzeźnica (492 m) • Gardzień (556 m) • Góra Krzyżowa (359 m) • Górzno (Wzgórze Ernesta) (305 m) • Grodczyn (803 m) • Grodna (506 m) • Jagodna (977 m) • Kalwaria (385 m) • Kłodzka Góra (765 m) • Koło Obserwatora (340 m) • Orlica 1084 m) • Ostrzyca (501 m) • Popiel (284,4 m) • Postawna (1117 m) • Sas (515 m) • Sikornik 550 m) • Skalnik (944 m) • Skopiec (724 m) • Szczeliniec Wielki (919 m) • Ślęża (718 m) • Śnieżka (1602 m) • Śnieżnik (1425 m) • Waligóra (934 m) • Wielka Sowa (1015 m) • Włodzicka Góra (758 m) • Wojkowa (502 m) • Wrona (458 m) • Wysoka Kopa (1126 m) • Zadzierna (724 m)
p • d • e
Korona Ziemi Kłodzkiej
Gardzień (556 m) • Grodczyn (803 m) • Jagodna (977 m) • Kłodzka Góra (765 m) • Kowadło (989 m) • Orlica 1084 m) • Rudawiec (1112 m) • Włodzicka Góra (758 m) • Suchoń (964 m) • Szczeliniec Wielki (919 m) • Śnieżnik (1425 m) • Wielka Sowa (1015 m)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczeliniec_Wielki&oldid=52889546”