50°17′58″N 16°39′12″E/50,299444 16,653333Bystrzyca Kłodzka
| ||||
| ||||
 Panorama Bystrzycy Kłodzkiej | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  dolnośląskie
| |||
| Powiat | kłodzki | |||
| Gmina | Bystrzyca Kłodzka | |||
| Data założenia | XI | |||
| Prawa miejskie | 1319 r. | |||
| Burmistrz | Renata Surma | |||
| Powierzchnia | 10,74 km² | |||
| Wysokość | 330-385 m n.p.m. | |||
| Populacja (30.06.2017) • liczba ludności • gęstość |
10 300[1] 959 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | (+48) 74 | |||
| Kod pocztowy | 57-500 | |||
| Tablice rejestracyjne | DKL | |||
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka   Bystrzyca Kłodzka | ||||
Położenie na mapie Polski  Bystrzyca Kłodzka | ||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  Bystrzyca Kłodzka | ||||
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  Bystrzyca Kłodzka | ||||
| 50°17′58″N 16°39′12″E/50,299444 16,653333
| ||||
| TERC (TERYT) | 0208064 | |||
| SIMC | 0983899 | |||
Urząd miejski ul. Sienkiewicza 657-500 Bystrzyca Kłodzka | ||||
| Strona internetowa | ||||
| BIP | ||||
Bystrzyca Kłodzka (wymowa; niem. Habelschwerdt, dial. Hoabeschwerde[2], cz. Kladská Bystřice) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bystrzyca Kłodzka. Historycznie było położone w hrabstwie kłodzkim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.
Bystrzyca Kłodzka leży w Rowie Górnej Nysy, przy ujściu Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej. Jedno z najważniejszych miast krainy historycznej zwanej ziemią kłodzką[3].
Według danych GUS z 30 czerwca 2017 r. miasto miało 10 300 mieszkańców.
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Bystrzyca Kłodzka (przy współrzędnych 50°17′N 16°38′E/50,283333 16,633333) leży w południowej części województwa dolnośląskiego, w południowej części powiatu kłodzkiego, w środkowej części gminy Bystrzyca Kłodzka.
Trzecie co do liczby ludności miasto po Nowej Rudzie powiatu kłodzkiego, leży w południowej części historycznego hrabstwa kłodzkiego, u ujścia rzeki Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej, na wysokości ok. 340–370 m n.p.m., w Obniżeniu Bystrzycy Kłodzkiej, stanowiącym oś Rowu Górnej Nysy, pomiędzy Górami Bystrzyckimi na zachodzie, a Wysoczyzną Idzikowską na wschodzie[4].
Od Kłodzka, stolicy powiatu miasto jest oddalone o 17,6 km[5]. Bystrzyca Kłodzka na północy graniczy z Zabłociem i Starym Waliszowem, Starą Bystrzycą na zachodzie, Długopolem Dolnym i Wilkanowem na południu i Pławnicą na wschodzie[4].
Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]
Bystrzyckie stare miasto znajdujące się w centrum miasta znajduje się na wąskiej ostrodze umiejscowionej w widłach obu rzek przepływających przez Bystrzycę Kłodzką. Na niej na wysokości ok. 360 m n.p.m. rozplanowano miasto średniowieczne. Zbocza jej opadają bardzo stromo w kierunku południowym i wschodnim, miejscami skalnymi urwiskami. Są to pozostałości po plejstoceńskiej terasie nadrzecznej o wysokości do 20 m. Przeciwległy brzeg, tzw. Góra Parkowa jest ukształtowana w podobny sposób. Sprawia to, że Bystrzyca Kłodzka posiada jedną z najpiękniejszych panoram miejskich, prezentującą ciekawy styl zabudowy tarasowej, szczególnie oglądaną z prawego brzegu Nysy Kłodzkiej[6].
Bystrzyca Kłodzka leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego[7]. Średnia temperatura roku wynosi 7,4 °C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3 °C[8]. Opady atmosferyczne zamykają się w granicach 790 mm[9].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Flora[edytuj | edytuj kod]
Roślinność naturalna Bystrzycy Kłodzkiej należy do Działu Sudeckiej Krainy Podgórza Okręgu Środkowosudeckiego. Jest ona typowa dla pogórza Sudeckiego. W lasach występują elementy środkowoeuropejskie takie jak buk, klon zwyczajny i lipa szerokolistna. Obecnie większość lasów grądowych przekształcono w łąki, pola i parki, zaś lasy mieszane tworzą zadrzewienie izolowanych wzniesień lub obrzeży obniżeń. Do najbardziej charakterystycznych okazów pierwotnej flory ziemi bystrzyckiej należy pełnik europejski[10].
Fauna[edytuj | edytuj kod]
Fauna nie różni się w znacznie od innych regionów pozagórskich. Przeważają na tym terenie gatunki środkowoeuropejskie. Występują również gatunki górskie takie jak: traszka górska i salamandra plamista. Pospolite są gatunki drobniejsze, zwłaszcza gryzoni, jak nornik zwyczajny, ryjówka aksamitna, czy kret. Można także spotkać koszatkę leśną oraz jeża europejskiego i zająca szaraka. Z ptaków do najczęściej występujących w mieście gatunków należą: wróblowate, gołębie, kosy i szpaki[11].
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość w Kotlinie Kłodzkiej otrzymała swoją nazwę w nawiązaniu do położenia nad „bystrą” wodą, ponieważ słowo Bystrzyca oznacza rwący górski potok[12]. Nazwa ta wskazuje na ścisły związek osady z rzeką, szczególnie często występujący w nazwach miejscowości w Czechach i na Słowacji, stąd pojawiła się teoria, że założycielami miasta byli osadnicy pochodzący zza Przełęczy Międzyleskiej. Poglądu tego nie można jednak zweryfikować dlatego, że jeszcze w XII w. Polacy i Czesi posługiwali się wspólnym językiem[13].
Obecna nazwa miejscowości wprowadzona w 1945 i zatwierdzona w 1946[14] nawiązuje do czeskiej nazwy Bystrice obowiązującej w późnym średniowieczu. Niemiecka nazwa Bystrzycy Kłodzkiej – Habelschwerdt pojawia się po raz pierwszy w dokumentach z 1319 r. Nazwę niemiecką tłumaczy się na dwa sposoby, co wynika z braku źródeł dotyczących jego początków[15]:
- Pierwszy nawiązuje do położenia miasta na tarasowym wzgórzu, znajdującym się u zbiegu dwóch rzek, w związku z tym wywodzić by się ona miała od słów: Hügel, co oznacza wzgórze, pagórek oraz Werder, co jest określeniem kępy na podmokłym terenie albo rzece (ostrów).
- Z kolei druga teoria ma odnosić pochodzenie nazwy od konkretnej osoby:
- Habel – według starej legendy żył w czasach przedchrześcijańskich i miał być wartownikiem strzegącym bezpieczeństwa drogi biegnącej wzdłuż Nysy Kłodzkiej. Jego potomkami miał być jeden z bystrzyckich rodów mieszczańskich[16].
- Gaweł z Lemberku – pochodził z Lwówka Śląskiego i w XII w. był czeskim zarządcą ziemi kłodzkiej, któremu miało się przypisywać założenie miasta[17].
Symbole miasta[edytuj | edytuj kod]
Jedynym symbolem miasta jest herb, przedstawiający srebrnego lwa wspiętego w prawo, ze złotą koroną na głowie, z otwartym pyskiem, z podniesionym i rozwidlonym ogonem, ze złotymi pazurami, umieszczonego w czerwonym polu tarczy[18].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W XI wieku osada czeska, na miejscu lub obok której rycerz Havel (Gaweł) z Lemberka założył w XIII wieku miejscowość dla kolonistów niemieckich o nazwie Hawelswerde („Kępa Gawłowa”). W 1319 występuje już ona jako miasto zaliczane do rzędu miast królewskich, szybko stała się ważnym ośrodkiem rzemieślniczym. W 1429 zdobyte i zniszczone przez husytów. Po wojnach husyckich ponowny rozwój miasta[19]. W czasie wojny Macieja Korwina z Jerzym z Podiebradów o koronę czeską w 1469 r. miasto musiało zapłacić okup wojskom Korwina[19].
W 1473 r. książę ziębicki i hrabia kłodzki Henryk I Starszy z Podiebradów nadał Bystrzycy prawo mili[19], w 1475 miasto zostało znacznie zniszczone przez wielki pożar. Szybkiej odbudowie i rozkwitowi miasta pomógł rozwój sukiennictwa i płóciennictwa[20]. W 1514 r. miasto otrzymało wodociągi[19], w 1566 wybrukowano rynek.
W latach 20. XVI w. w mieście zaczął szerzyć się luteranizm. Po 1540 r. ewangelicy stanowili większość wśród mieszkańców miasta. W 1548 istniała tu gmina ewangelicka z pastorem J. Tyrannem z Ząbkowic Śląskich, a w 1564 przejęli oni kościół parafialny[19]. W okresie reformacji ruch anabaptystów.
Od 1567 r. miasto znalazło się pod bezpośrednim panowaniem Habsburgów, po wykupie przez cesarza hrabstwa kłodzkiego.
W czasie wojny trzydziestoletniej miasto było wielokrotnie plądrowane przez wojska obu walczących stron, obie też nakładały nań kontrybucje i karały mieszczan za niewłaściwe w danej chwili wyznanie. Miasto było oblegane przez powstańców chłopskich pod dowództwem sołtysa Wolffa z Długopola, rebelia została krwawo stłumiona przez sześciotysięczny oddział lisowczyków[20]. Pod koniec wojny, w 1646 r. Szwedzi podpalili miasto i przedmieścia[21]. Pożary niszczyły miasto także w latach 1703, 1753, 1763[21], 1800, 1821[22].
Od 1742 r. należało ono do Prus. W l. 1778–1779 r., w czasie wojny o sukcesję bawarską (zwanej „kartoflaną”), wojska austriackie pod dowództwem Maurycego Beniowskiego kilkakrotnie najechały i złupiły miasto[21][23].
W latach 1818–1975 siedziba powiatu bystrzyckiego. Od 1875 połączenie kolejowe z Kłodzkiem[24]. W 1945 miasto zostało włączone do Polski; polską nazwę miasta oparto na przedlokacyjnej nazwie czeskiej. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W maju 2008 roku, na patrona miasta przyjęto świętego Floriana[25].
Status Bystrzycy Kłodzkiej[edytuj | edytuj kod]
| Okres | Państwo | Zwierzchność | Jednostka administracyjna | Status miasta | |
|---|---|---|---|---|---|
| XI w.-1093 | 
|
Królestwo Czech | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca | |
| 1093-1102 |
|
Państwo Polskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca | |
| 1102-1198 |
|
Państwo Czeskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca | |
| 1198-1253/1278 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca | |
| 1278-1290 | 
|
księstwo wrocławskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca | |
| 1290-1319 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca | |
| 1319-1327 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca | |
| 1327-1335 |
|
Księstwo Wrocławskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca | |
| 1335-1336 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca | |
| 1336-1341 | 
|
księstwo ziębickie | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
| 1341-1378 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca | |
| 1378-1388 | 
|
Margrabstwo Moraw | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
| 1388-1397 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca | |
| 1397-1402 |  
|
Księstwo Opawsko-Raciborskie | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
| 1402-1459 |
|
Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca | |
| 1459-1567 | 
|
Hrabstwo Kłodzkie | Królestwo Czeskie | miasto Bystrzyca | |
| 1567-1742 | 
|
Monarchia Habsburgów | Hrabstwo Kłodzkie | miasto Bystrzyca | |
| 1742-1816 | .svg){kind=small}
|
Królestwo Prus | Kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat kłodzki | miasto Bystrzyca | |
| 1816-1818 |
|
Królestwo Prus | prowincja Śląsk, Rejencja dzierżoniowska, powiat kłodzki | miasto Bystrzyca | |
| 1818-1820 |
|
Królestwo Prus | prowincja Śląsk, Rejencja dzierżoniowska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1820-1871 |
|
Królestwo Prus | prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1871-1918 | 
|
Rzesza Niemiecka | Królestwo Prus, prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1918-1919 | .svg){kind=small}
|
Rzesza Niemiecka | land Prusy, prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1918-1933 |
|
Rzesza Niemiecka | land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1933-1938 | .svg){kind=small}
|
Rzesza Niemiecka | land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1938-1941 |
|
Rzesza Niemiecka | land Prusy, prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1941-1945 |
|
Rzesza Niemiecka | land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca | |
| 1945-1946 |
|
Rzeczpospolita Polska | Okręg II (Dolny Śląsk), powiat bystrzycki | miasto powiatowe | |
| 1946-1950 |
|
Rzeczpospolita Polska | województwo wrocławskie, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska | |
| 1950-1952 |
|
Rzeczpospolita Polska | województwo wrocławskie, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska | |
| 1952-1954 |
|
Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo wrocławskie, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska | |
| 1954-1973 |
|
Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo wrocławskie, powiat bystrzycki | miasto powiatowe | |
| 1973-1975 |
|
Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo wrocławskie, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska | |
| 1975-1990 |
|
Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo wałbrzyskie | gmina miejsko-wiejska | |
| 1990-1998 |
|
Rzeczpospolita Polska | województwo wałbrzyskie, rejon bystrzycki | gmina miejsko-wiejska | |
| od 1999 |
|
Rzeczpospolita Polska | województwo dolnośląskie, powiat kłodzki | gmina miejsko-wiejska | |
Architektura i urbanistyka[edytuj | edytuj kod]
Układ urbanistyczny[edytuj | edytuj kod]
Bystrzyca Kłodzka w pełni zachowała swój układ urbanistyczny wywodzący się z czasów średniowiecznych, który należy do jednych z najciekawszych zespołów na Śląsku[26]. Wynika to z faktu, że miasto lokowano na surowym korzeniu oraz na specyficznym terenie, przez co od samego początku uzyskało ostateczne, optymalne rozplanowanie. Miasto zajmuje spłaszczenie na ostrodze stromo opadającej w kierunku zakola Nysy Kłodzkiej, u jej spływu z Bystrzycą Łomnicką. Kształt miasta zbliżony był do zniekształconego owalu. O oryginalności układu przesądza kilka czynników[27]:
- kościół parafialny zlokalizowano w najwyżej położonym punkcie miasta, a nie, jak kazała tradycja w pobliżu rynku.
- w najniższej części osady, ale za to na cyplu ostrogi zbudowano obronne wójtostwo,
- rynek uzyskał kształt zbliżony do trapezu, wytyczono go w rozmiarze 62 X 108 m,
- poza miastem znajdował się szpital z kaplicą i przytułkiem oraz szpital zakaźny, młyny, folwarki, a także kaplica św. Floriana.
Ze względu na usytuowanie miasta na wysokim brzegu jego zabudowa ukształtowała się tarasowo, tworząc niepowtarzalną panoramę, a wiele uliczek i zaułków łączących okolice rynku z dolinami obu rzek zbudowano w postaci stromych przejść, niekiedy wiodących po kamiennych stopniach[27].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Miasto pomimo wielu pożarów, zniszczeń wojennych oraz powodzi zachowało poza cennym układem urbanistycznym także liczny i cenny zespół zabytkowych budowli do których zaliczyć można[28]:
- gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z końca XIII wieku (przebudowywany kilkakrotnie)
- fragmenty murów obronnych z pierwszej poł. XIV wieku (z Brama Wodną, Basztą Kłodzką i Rycerską)
- pozostałość po wieży warownej z XIV wieku
- renesansowe i barokowe kamienice z XVI i XVII wieku
- kamienny pręgierz z 1556 r.
- ratusz z XIX wieku (z wieżą z 1540 r.)
- kaplica św. Franciszka Ksawerego z 1681 r.
- Posąg św. Jana Nepomucena z 1704 r.
- kolumna Trójcy Świętej z 1736 r.
- Muzeum Filumenistyczne w dawnym zborze ewangelickim.
- kościół pw. św. Jana Nepomucena z 1833 r. (436 z 17.12.1958)
- kaplica św. Floriana z XVIII wieku (1968 z 22.12.1971)
Polityka i administracja[edytuj | edytuj kod]
Władze miasta[edytuj | edytuj kod]
Bystrzyca Kłodzka ma status gminy miejsko-wiejskiej.
Burmistrzowie Bystrzycy Kłodzkiej (od 1990)[29]:
- 1990-1994 Mieczysław Kamiński
- 1994-1998 Bogdan Krynicki
- 1998-2002 Mieczysław Kamiński
- 2002-2006 Bogdan Krynicki
- od 2006 r. Renata Surma
Miasto jest siedzibą gminy. W Bystrzycy Kłodzkiej znajdują siedziby prokuratury rejonowej, Urzędu Stanu Cywilnego, Rejonowego Urzędu Pracy, Urzędu Skarbowego oraz oddział zamiejscowy Starostwa Powiatowego w Kłodzku[30].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Piramida wieku mieszkańców Bystrzycy Kłodzkiej w 2014 roku.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Bystrzyca Kłodzka jest ośrodkiem przemysłu drzewnego, papierniczego, zapałczanego, spożywczego. W mieście istnieje kilka zakładów przemysłowych, które dają zatrudnienie mieszkańcom miasta i okolic. Od 2007 roku na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest-Park”. Podstrefa Bystrzyca Kłodzka obejmuje obszar o powierzchni 2,7 ha. Teren podstrefy jest w całości terenem niezabudowanym, co stwarza dogodne warunki do kształtowania zabudowy. Przedsiębiorcy inwestujący na proponowanych terenach należących do WSSE mają możliwość uzyskania zwolnienia z podatku od nieruchomości.
Oprócz tego w mieście istnieje wiele sklepów, punktów usługowych, serwisowych, stacje benzynowe, serwisy samochodowe, hurtownie, kilka restauracji, hotel, posterunek policji, szpital i urząd pocztowy.
Transport[edytuj | edytuj kod]
W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:
- Droga krajowa nr 33 (Kłodzko – Boboszów)
- Droga wojewódzka nr 392 (Bystrzyca Kłodzka – Lądek-Zdrój)
- Droga wojewódzka nr 388 (Radków – Bystrzyca Kłodzka)
Przez miasto przebiega też linia kolejowa Kłodzko – Międzylesie. Istnieją dwie stacje kolejowe: Bystrzyca Kłodzka i Bystrzyca Kłodzka Przedmieście.
Przewozy autobusowe w mieście i okolicach zapewnia lokalny oddział PKS Kłodzko. Zapewnia on połączenia z: Kłodzkiem, Wrocławiem, Lądkiem, Stroniem Śląskim, Polanicą, Kudową, Nową Rudą oraz Międzylesiem.
Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]
W Bystrzycy Kłodzkiej mieści się 6 szkół:
- Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich[31], Gimnazjum nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego[32] oraz w wyniku Reformy Edukacji z 2017 również Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Bema w Zespole Szkół Ogólnokształcących[33],
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Obrońców Warszawy[34],
- Technikum oraz I stopniowa Szkoła Branżowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych[35].
Znajdują tu się również 3 przedszkola:
- Przedszkole nr 1,
- Przedszkole nr 2,
- Przedszkole Bystrzaki.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W 1960 roku Kazimierz Kutz realizował tutaj plenerowe zdjęcia do swego filmu Nikt nie woła[36].
W Bystrzycy Kłodzkiej kręcono sceny do filmów i seriali:
- Czterej pancerni i pies
- Pierwszy dzień wolności
- Nowy Jork, czwarta rano
- Sezon na leszcza
- Stacja
- Boża podszewka
- Za niebieskimi drzwiami
- Pokot
W Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się także basen ulokowany na Górze Parkowej. Znajduje się tu także jedyne w Polsce Muzeum Filumenistyczne. Co roku w dniach 2–3 maja odbywa się jarmark floriański, bardziej znany jako Dni miasta. Zapraszane są gwiazdy estrady polskiej i zagranicznej, a oprócz tego są stragany, gry i zabawy oraz atrakcje dla najmłodszych.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Bystrzycy funkcjonują dwa kluby sportowe z dziedziny piłki ręcznej i piłki nożnej:
- Krokus Bystrzyca Kłodzka (piłka ręczna II liga)
- Polonia Bystrzyca Kłodzka (piłka nożna A Klasa)
Wcześniej był organizowany przed dniami miasta wyścig rowerowy na Górze Floriańskiej o puchar Burmistrza Bystrzycy. Co roku jest organizowany bieg bystrzycki, którego trasa prowadzi przez większość miasta.
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Sarny – Tłumaczów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorówek – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Przełęcz Sokołowska – Łomnicka Równia – Huta – Zalesie – Stara Bystrzyca – Bystrzyca Kłodzka – Pławnica – Szklary – Igliczna – Międzygórze – Jawor – Przełęcz Puchacza[37]
Gorzanów – Stara Łomnica – Huta – Młoty – Spalona – Schronisko PTTK „Jagodna” – Bystrzyca Kłodzka
Bystrzyca Kłodzka – Stary Waliszów – Romanowo – Ołdrzychowice Kłodzkie – Rogówek – Droszków – Przełęcz Leszczynowa – Chwalisław – Złoty Stok
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki:
- Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Bystrzyca Kłodzka (Sala Królestwa Kłodzko)[38]
Współpraca zagraniczna[edytuj | edytuj kod]
Miasto Bystrzyca Kłodzka współpracuje z pięcioma gminami z Czech, Niemiec, Francji, Hiszpanii oraz Polski. Są to miejscowości[39]:
- Uście nad Orlicą – miasto położone w Czechach na wysokości 347 m n.p.m. Liczy nieco ponad 16 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska z Usti nad Orlicą została podpisana 18 maja 1994 roku.
- Alcaniz – miasto położone w Hiszpanii w prowincji Saragossa. Liczy ponad 60 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska pomiędzy Alcaniz a Bystrzycą została podpisana 16 listopada 1999 roku.
- Laissey – niewielka miejscowość położona w regionie Franche-Comté we Francji. Liczy zaledwie 500 mieszkańców. Umowa pomiędzy Laissey a Bystrzycą zawarta została 1 grudnia 2000 roku.
- Amberg – miasto położone w Niemczech w landzie Bawaria. Miasto liczy ponad 44 tysiące mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem przemysłowym. Umowa partnerska między obydwoma miastami została podpisana 18 października 2001 roku.
- Kaźmierz – gmina w zachodniej Wielkopolsce, położona 30 km od Poznania. Liczy niespełna 7000 mieszkańców. Umowa pomiędzy Kaźmierzem a Bystrzycą została podpisana 10 listopada 1995 roku.
- Massa Martana – miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Umbria, w prowincji Perugia. Według danych na rok 2004 gminę zamieszkuje 3537 osób.
Oprócz umów partnerskich z gminami zagranicznymi miasto Bystrzyca Kłodzka jest członkiem stowarzyszeń o randze ogólnopolskiej. Są to:
- Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej
- Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis
- Związek Gmin Śnieżnickich
- Dolnośląska Organizacja Turystyczna
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ GUS, Baza demografia.
- ↑ Dialekt kłodzki w śląskiej testowej Wikipedii.
- ↑ Hasło: Bystrzyca Kłodzka, [w:] Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 2008.
- ↑ a b Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:10 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
- ↑ Dane na podstawie lokalizatora internetowego „Zumi.pl”.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 64. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ A. Schmuck, Regiony termiczne województwa wrocławskiego, „Czasopismo Geograficzne”, 28: 1957, s. 3–4.
- ↑ P. Migoń, Ziemia Kłodzka. Przewodnik, Wrocław 1996, s. 19–20.
- ↑ Charakterystyka gminy. Informacje ogólne o gminie Bystrzyca Kłodzka, informacja na oficjalnej stronie miasta i gminy Bystrzyca Kłodzka (dostęp: 2011-04-27).
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 22–23. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ Środowisko. Informacje ogólne o gminie Bystrzyca Kłodzka, informacja na oficjalnej stronie miasta i gminy Bystrzyca Kłodzka [data dostępu: 2011-04-27].
- ↑ J. Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny, Wrocław 2002, s. 82.
- ↑ M. Ruchniewicz, S. Rosik, P. Wiszewski, Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków, DTSK Silesia, Urząd Miasta i Gminy w Bystrzycy Kłodzkiej, Wrocław-Bystrzyca Kłodzka 2007, s. 21.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ M. Ruchniewicz, S. Rosik, P. Wiszewski, op. cit., s. 23.
- ↑ F. Volkmer, Geschichte der Stadt Habelschwerdt, Habelschwerdt 1987, s. 3.
- ↑ M. Ruchniewicz, S. Rosik, P. Wiszewski, op. cit., s. 24.
- ↑ Statut Miasta i Gminy Bystrzyca Kłodzka, Część 1, § 4. 1.
- ↑ a b c d e Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 66. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ a b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 143-144
- ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 68. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ Wojny i nie tylko. Bystrzyca Kłodzka. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-31)].
- ↑ Henryk Grzybowski. Zajazd na Bystrzycę Kłodzką w czasie wojny o sukcesję bawarską 22 października 1778. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 227), s. 22–23, czerwiec 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393.
- ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2 s. 92
- ↑ Zgoda Watykanu na ustanowienie św. Floriana patronem Bystrzycy Kłodzkiej.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 70. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ a b Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 71. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ Wykaz ważniejszych zabytków na oficjalnej stronie miasta (dostęp: 2010-04-28).
- ↑ Opracowano na podstawie Popularnej Encyklopedii Ziemi Kłodzkiej, pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 1 i 2, Kłodzko 2009.
- ↑ Instytucje działające na terenie gminy – wykaz na oficjalnym serwisie miejskim [data dostępu: 2011-01-19].
- ↑ I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Bystrzycy Kłodzkiej – I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Bystrzycy Kłodzkiej, liceum1.bystrzyca.eu [dostęp 2017-09-08].
- ↑ Aktualności, gimnazjum.bystrzyca.eu [dostęp 2017-09-08].
- ↑ Super User, Per aspera ad astra, zso.bystrzyca.eu [dostęp 2017-09-08].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej, biuletyn.net [dostęp 2017-09-08].
- ↑ miedzygorze.pl, zsp.bystrzyca.com.pl [dostęp 2017-09-08].
- ↑ FilmPolski.pl. W: Nikt nie woła [on-line]. [dostęp 2017-06-13].
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2015-08-03.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
- ↑ Bystrzyca Kłodzka. W: Miasta partnerskie [on-line]. [dostęp 2017-06-13].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Małgorzata Ruchniewicz, Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków, DTSK Silesia, Urząd Miasta i Gminy w Bystrzycy Kłodzkiej, Wrocław-Bystrzyca Kłodzka 2007.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Red. Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 13-18. ISBN 83-85773-06-1.
- Franz Albert, Die Vorurkundliche Geschichte des Kreises Habelschwerdt Dargestellt an seinen Ortsbezeichungen. Bd. 1, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1938.
- Alt-Habelschwerdt: Festschrift für das Heimat- und Trachtenfest am 27. August 1922 in Habelschwerdt veranstaltet vom Verein für Glatzer Heimatkunde und vom Katholischen Frauenbund, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1922.
- Robert Becker, Die Dreifaltigkeitssäule auf dem Ringe der Stadt Habelschwerdt, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1921.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Miejski portal internetowy
- Bystrzyca Kłodzka na dawnej i współczesnej fotografii
- Bystrzyca w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.
| |||||||||||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||||
