Bystrzyca Kłodzka

Bystrzyca Kłodzka
Panorama Bystrzycy Kłodzkiej
Herb Bystrzycy Kłodzkiej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Bystrzyca Kłodzka gmina miejsko-wiejska
Data założenia	XI
Prawa miejskie	1319 r.
Burmistrz	Renata Surma
Powierzchnia	10,74 km²
Wysokość	330-385 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	10 315 960,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 74
Kod pocztowy	57-500
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Bystrzyca Kłodzka
Położenie na mapie Polski Bystrzyca Kłodzka
50°17′58″N 16°39′12″E
TERC (TERYT)	5020108064
Urząd miejski ul. Sienkiewicza 6 57-500 Bystrzyca Kłodzka
Strona internetowa

Nysa Kłodzka w Bystrzycy Kłodzkiej

Mały Rynek w Bystrzycy Kłodzkiej

Bystrzyca Kłodzka (wymowa; niem. Habelschwerdt, dial. Hoabeschwerde, czes. Kladská Bystřice) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bystrzyca Kłodzka. Historycznie było położone w hrabstwie kłodzkim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Bystrzyca Kłodzka leży w Rowie Górnej Nysy, przy ujściu Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej. Jedno z najważniejszych miast krainy historycznej zwanej ziemią kłodzką.

Według danych GUS z 31 marca 2011 r. miasto miało 10 652 mieszkańców.

Środowisko naturalne

Geografia

Bystrzyca Kłodzka (przy współrzędnych 50°17′N 16°38′E) leży w południowej części województwa dolnośląskiego, w południowej części powiatu kłodzkiego, w środkowej części gminy Bystrzyca Kłodzka.

Trzecie co do liczby ludności miasto powiatu kłodzkiego, leży w południowej części historycznego hrabstwa kłodzkiego, u ujścia rzeki Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej, na wysokości ok. 340–370 m n.p.m., w Obniżeniu Bystrzycy Kłodzkiej, stanowiącym oś Rowu Górnej Nysy, pomiędzy Górami Bystrzyckimi na zachodzie, a Wysoczyzną Idzikowską na wschodzie.

Od Kłodzka, stolicy powiatu miasto jest oddalone o 17,6 km. Bystrzyca Kłodzka na północy graniczy z Zabłociem i Starym Waliszowem, Starą Bystrzycą na zachodzie, Długopolem Dolnym i Wilkanowem na południu i Pławnicą na wschodzie.

Warunki naturalne

Bystrzyckie stare miasto znajdujące się w centrum miasta znajduje się na wąskiej ostrodze umiejscowionej w widłach obu rzek przepływających przez Bystrzycę Kłodzką. Na niej na wysokości ok. 360 m n.p.m. rozplanowano miasto średniowieczne. Zbocza jej opadają bardzo stromo w kierunku południowym i wschodnim, miejscami skalnymi urwiskami. Są to pozostałości po plejstoceńskiej terasie nadrzecznej o wysokości do 20 m. Przeciwległy brzeg, tzw. Góra Parkowa jest ukształtowana w podobny sposób. Sprawia to, że Bystrzyca Kłodzka posiada jedną z najpiękniejszych panoram miejskich, prezentującą ciekawy styl zabudowy tarasowej, szczególnie oglądaną z prawego brzegu Nysy Kłodzkiej.

Bystrzyca Kłodzka leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roku wynosi 7,4 °C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3 °C. Opady atmosferyczne zamykają się w granicach 790 mm.

Przyroda

Flora

Roślinność naturalna Bystrzycy Kłodzkiej należy do Działu Sudeckiej Krainy Podgórza Okręgu Środkowosudeckiego. Jest ona typowa dla pogórza Sudeckiego. W lasach występują elementy środkowoeuropejskie takie jak buk, klon zwyczajny, i lipa szerokolistna. Obecnie większość lasów grądowych przekształcono w łąki, pola i parki, zaś lasy mieszane tworzą zadrzewienie izolowanych wzniesień lub obrzeży obniżeń. Do najbardziej charakterystycznych okazów pierwotnej flory ziemi bystrzyckiej należy pełnik europejski.

Fauna

Fauna nie różni się w znacznie od innych regionów pozagórskich. Przeważają na tym terenie gatunki środkowoeuropejskie. Występują również gatunki górskie takie jak: traszka górska i salamandra plamista. Pospolite są gatunki drobniejsze, zwłaszcza gryzoni, jak nornik zwyczajny, ryjówka aksamitna, czy kret. Można także spotkać koszatkę leśną oraz jeża europejskiego i zająca szaraka. Z ptaków do najczęściej występujących w mieście gatunków należą: wróblowate, gołębie, kosy i szpaki.

Toponimia

Miejscowość w Kotlinie Kłodzkiej otrzymała swoją nazwę w nawiązaniu do położenia nad „bystrą” wodą, ponieważ słowo Bystrzyca oznacza rwący górski potok. Nazwa ta sugeruje na ścisły związek osady z rzeką, szczególnie często występujący w nazwach miejscowości w Czechach i na Słowacji, stąd pojawiła się teoria, że założycielami miasta byli osadnicy pochodzący zza Przełęczy Międzyleskiej. Poglądu tego nie można jednak zweryfikować dlatego, że jeszcze w XII w. Polacy i Czesi posługiwali się wspólnym językiem.

Obecna nazwa miejscowości wprowadzona w 1945 i zatwierdzona w 1946 nawiązuje do czeskiej nazwy Bystrice obowiązującej w późnym średniowieczu. Niemiecka nazwa Bystrzycy Kłodzkiej – Habelschwerdt pojawia się po raz pierwszy w dokumentach z 1319 r. Nazwę niemiecką tłumaczy się na dwa sposoby, co wynika z braku źródeł dotyczących jego początków:

• Pierwszy nawiązuje do położenia miasta na tarasowym wzgórzu, znajdującym się u zbiegu dwóch rzek, w związku z tym wywodzić by się ona miała od słów: Hügel, co oznacza wzgórze, pagórek oraz Werder, co jest określeniem kępy na podmokłym terenie albo rzece (ostrów).
• Z kolei druga teoria ma odnosić pochodzenie nazwy od konkretnej osoby:
  • Habel – według starej legendy żył w czasach przedchrześcijańskich i miał być wartownikiem strzegącym bezpieczeństwa drogi biegnącej wzdłuż Nysy Kłodzkiej. Jego potomkami miał być jeden z bystrzyckich rodów mieszczańskich.
  • Gaweł z Lemberku – pochodził z Lwówka Śląskiego i w XII w. był czeskim zarządcą ziemi kłodzkiej, któremu miało się przypisywać założenie miasta.

Symbole miasta

Jedynym symbolem miasta jest herb, przedstawiający srebrnego lwa wspiętego w prawo, ze złotą koroną na głowie, z otwartym pyskiem, z podniesionym i rozwidlonym ogonem, ze złotymi pazurami, umieszczonego w czerwonym polu tarczy.

Historia

Mury obronne z pocz. XIV wieku

Brama Wodna w Bystrzycy Kłodzkiej

W XI wieku osada czeska, na miejscu lub obok której rycerz Havel (Gaweł) z Lemberka założył w XIII wieku miejscowość dla kolonistów niemieckich o nazwie Hawelswerde („Kępa Gawłowa”). W 1319 r. występuje już ona jako miasto. W 1429 r. zdobyte i zniszczone przez husytów. Po wojnach husyckich ponowny rozwój miasta. W czasie wojny Macieja Korwina z Jerzym z Podiebradów o koronę czeską w 1469 r. miasto musiało zapłacić okup wojskom Macieja Korwina.

W 1473 r. książę ziębicki i hrabia kłodzki Henryk I Starszy z Podiebradów nadał Bystrzycy prawo mili. W 1514 r. miasto otrzymało wodociągi. W XVI wieku ośrodek sukiennictwa.

W latach 20. XVI w. w mieście zaczął szerzyć się luteranizm. Po 1540 r. ewangelicy stanowili większość wśród mieszkańców miasta. W 1548 istniała tu gmina ewangelicka z pastorem J. Tyrannem z Ząbkowic Śląskich, a w 1564 przejęli oni kościół parafialny. W okresie reformacji ruch anabaptystów.

Od 1567 r. miasto znalazło się pod bezpośrednim panowaniem Habsburgów, po wykupie przez cesarza hrabstwa kłodzkiego.

W czasie wojny trzydziestoletniej miasto było wielokrotnie plądrowane przez wojska obu walczących stron, obie też nakładały nań kontrybucje i karały mieszczan za niewłaściwe w danej chwili wyznanie. Pod koniec wojny, w 1646 r. Szwedzi podpalili miasto i przedmieścia. Pożary niszczyły miasto także w latach 1703, 1753, 1763, 1800, 1821.

Od 1742 r. należało ono do Prus. W l. 1778–1779 r., w czasie „wojny kartoflanej”, wojska austriackie kilkakrotnie najechały i złupiły miasto.

W latach 1818–1975 siedziba powiatu bystrzyckiego. W 1945 miasto zostało włączone do Polski; polską nazwę miasta oparto na przedlokacyjnej nazwie czeskiej. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W maju 2008 roku, na patrona miasta przyjęto świętego Floriana.

Status Bystrzycy Kłodzkiej

Przynależność polityczno-administracyjna miasta Bystrzycy Kłodzkiej

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna	Status miasta
XI w.-1093		Państwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1093-1102		Państwo Polskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1102-1198		Państwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1198-1253/1278		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1278-1290		księstwo wrocławskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1290-1319		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1319-1327		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1327-1335		Księstwo Wrocławskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1335-1336		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1336-1341		księstwo ziębickie	Królestwo Czeskie	ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1341-1378		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1378-1388		Margrabstwo Moraw	Królestwo Czeskie	ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1388-1397		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1397-1402		Księstwo Opawsko-Raciborskie	Królestwo Czeskie	ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1402-1459		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1459-1567		Hrabstwo Kłodzkie	Królestwo Czeskie		miasto Bystrzyca
1567-1742		Monarchia Habsburska		Hrabstwo Kłodzkie	miasto Bystrzyca
1742-1816		Królestwo Prus		Kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat kłodzki	miasto Bystrzyca
1816-1818		Królestwo Prus		prowincja Śląsk, Rejencja dzierżoniowska, powiat kłodzki	miasto Bystrzyca
1818-1820		Królestwo Prus		prowincja Śląsk, Rejencja dzierżoniowska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1820-1871		Królestwo Prus		prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1871-1918		Rzesza Niemiecka		Królestwo Prus, prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1918-1919		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1918-1933		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1933-1938		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1938-1941		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1941-1945		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, Rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1945-1946		Rzeczpospolita Polska		Okręg II (Dolny Śląsk), powiat bystrzycki	miasto powiatowe
1946-1950		Rzeczpospolita Polska		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1950-1952		Rzeczpospolita Polska		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1952-1954		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1954-1973		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe
1973-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1975-1990		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wałbrzyskie	gmina miejsko-wiejska
1990-1998		Rzeczpospolita Polska		województwo wałbrzyskie, rejon bystrzycki	gmina miejsko-wiejska
od 1999		Rzeczpospolita Polska		województwo dolnośląskie, powiat kłodzki	gmina miejsko-wiejska

Architektura i urbanistyka

Układ urbanistyczny

Gotycki kościół św. Michała Archanioła

Bystrzyca Kłodzka w pełni zachowała swój układ urbanistyczny wywodzący się z czasów średniowiecznych, który należy do jednych z najciekawszych zespołów na Śląsku. Wynika to z faktu, że miasto lokowano na surowym korzeniu oraz na specyficznym terenie, przez co od samego początku uzyskało ostateczne, optymalne rozplanowanie. Miasto zajmuje spłaszczenie na ostrodze stromo opadającej w kierunku zakola Nysy Kłodzkiej, u jej spływu z Bystrzycą Łomnicką. Kształt miasta zbliżony był do zniekształconego owalu. O oryginalności układu przesądza kilka czynników:

• kościół parafialny zlokalizowano w najwyżej położonym punkcie miasta, a nie, jak kazała tradycja w pobliżu rynku.
• w najniższej części osady, ale za to na cyplu ostrogi zbudowano obronne wójtostwo,
• rynek uzyskał kształt zbliżony do trapezu, wytyczono go w rozmiarze 62 X 108 m,
• poza miastem znajdował się szpital z kaplicą i przytułkiem oraz szpital zakaźny, młyny, folwarki, a także kaplica św. Floriana.

Ze względu na usytuowanie miasta na wysokim brzegu jego zabudowa ukształtowała się tarasowo, tworząc niepowtarzalną panoramę, a wiele uliczek i zaułków łączących okolice rynku z dolinami obu rzek zbudowano w postaci stromych przejść, niekiedy wiodących po kamiennych stopniach.

Zabytki

Kolumna Trójcy Świętej z 1736 r.

Miasto pomimo wielu pożarów, zniszczeń wojennych oraz powodzi zachowało poza cennym układem urbanistycznym także liczny i cenny zespół zabytkowych budowli do których zaliczyć można:

• gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z końca XIII wieku (przebudowywany kilkakrotnie)
• fragmenty murów obronnych z pierwszej poł. XIV wieku (z Brama Wodną, Basztą Kłodzką i Rycerską)
• pozostałość po wieży warownej z XIV wieku
• renesansowe i barokowe kamienice z XVI i XVII wieku
• kamienny pręgierz z 1556 r.
• ratusz z XIX wieku (z wieżą z 1540 r.)
• kaplica św. Franciszka Ksawerego z 1681 r.
• Posąg św. Jana Nepomucena z 1704 r.
• kolumna Trójcy Świętej z 1736 r.
• Muzeum Filumenistyczne w dawnym zborze ewangelickim.
• kościół pw. św. Jana Nepomucena z 1833 r. (436 z 17.12.1958)
• kaplica św. Floriana z XVIII wieku (1968 z 22.12.1971)

Polityka i administracja

Komisariat policji w Bystrzycy Kłodzkiej

Ratusz z XIX wieku

Władze miasta

Bystrzyca Kłodzka ma status gminy miejsko-wiejskiej.

Burmistrzowie Bystrzycy Kłodzkiej (od 1990):

• 1990-1994 Mieczysław Kamiński
• 1994-1998 Bogdan Krynicki
• 1998-2002 Mieczysław Kamiński
• 2002-2006 Bogdan Krynicki
• od 2006 r. Renata Surma

Miasto jest siedzibą gminy. W Bystrzycy Kłodzkiej znajdują siedziby prokuratury rejonowej, Urzędu Stanu Cywilnego, Rejonowego Urzędu Pracy, Urzędu Skarbowego oraz oddział zamiejscowy Starostwa Powiatowego w Kłodzku.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Bystrzycy Kłodzkiej w 2014 roku.

Gospodarka

Dawne Bystrzyckie Zakłady Przemysłu Zapałczanego

Bystrzyca Kłodzka jest ośrodkiem przemysłu drzewnego, papierniczego, zapałczanego, spożywczego. W mieście istnieje kilka zakładów przemysłowych, które dają zatrudnienie mieszkańcom miasta i okolic. Od 2007 roku na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest-Park”. Podstrefa Bystrzyca Kłodzka obejmuje obszar o powierzchni 2,7 ha. Teren podstrefy jest w całości terenem niezabudowanym, co stwarza dogodne warunki do kształtowania zabudowy. Przedsiębiorcy inwestujący na proponowanych terenach należących do WSSE mają możliwość uzyskania zwolnienia z podatku od nieruchomości.

Oprócz tego w mieście istnieje wiele sklepów, punktów usługowych, serwisowych, stacje benzynowe, serwisy samochodowe, hurtownie, kilka restauracji, hotel, posterunek policji, szpital i urząd pocztowy.

Transport

Stacja kolejowa w Bystrzycy Kłodzkiej

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• Droga krajowa nr 33 (Kłodzko – Boboszów)
• Droga wojewódzka nr 392 (Bystrzyca Kłodzka – Lądek-Zdrój)
• Droga wojewódzka nr 388 (Radków – Bystrzyca Kłodzka)

Przez miasto przebiega też linia kolejowa Kłodzko – Międzylesie. Istnieją dwie stacje kolejowe: Bystrzyca Kłodzka i Bystrzyca Kłodzka Przedmieście.

Przewozy autobusowe w mieście i okolicach zapewnia lokalny oddział PKS Kłodzko. Zapewnia on połączenia z: Kłodzkiem, Wrocławiem, Lądkiem, Stroniem Śląskim, Polanicą, Kudową, Nową Rudą oraz Międzylesiem.

Kultura

W 1960 roku Kazimierz Kutz realizował tutaj plenerowe zdjęcia do swego filmu Nikt nie woła.

W Bystrzycy Kłodzkiej kręcono sceny do filmów i seriali:

• Czterej pancerni i pies
• Pierwszy dzień wolności
• Nowy Jork, czwarta rano
• Sezon na leszcza
• Stacja
• Boża podszewka
• Pokot

W Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się także basen ulokowany na Górze Parkowej. Znajduje się tu także jedyne w Polsce Muzeum Filumenistyczne. Co roku w dniach 2–3 maja odbywa się jarmark floriański, bardziej znany jako Dni miasta. Zapraszane są gwiazdy estrady polskiej i zagranicznej, a oprócz tego są stragany, gry i zabawy oraz atrakcje dla najmłodszych.

Sport

W Bystrzycy funkcjonują dwa kluby sportowe z dziedziny piłki ręcznej i piłki nożnej:

• Krokus Bystrzyca Kłodzka (piłka ręczna II liga)
• Polonia Bystrzyca Kłodzka (piłka nożna A Klasa)

Wcześniej był organizowany przed dniami miasta wyścig rowerowy na Górze Floriańskiej o puchar Burmistrza Bystrzycy. Co roku jest organizowany bieg bystrzycki, którego trasa prowadzi przez większość miasta.

Szlaki turystyczne

droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Sarny – Tłumaczów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorówek – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Przełęcz Sokołowska – Łomnicka Równia – Huta – Zalesie – Stara Bystrzyca – Bystrzyca Kłodzka – Pławnica – Szklary – Igliczna – Międzygórze – Jawor – Przełęcz Puchacza

Gorzanów – Stara Łomnica – Huta – Młoty – Spalona – Schronisko PTTK „Jagodna” – Bystrzyca Kłodzka

Bystrzyca Kłodzka – Stary Waliszów – Romanowo – Ołdrzychowice Kłodzkie – Rogówek – Droszków – Przełęcz Leszczynowa – Chwalisław – Złoty Stok

Religia

Kościół filialny św. Jana Nepomucena

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Michała Archanioła
• Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa
• Zbór Świadków Jehowy

Współpraca zagraniczna

Miasto Bystrzyca Kłodzka współpracuje z pięcioma gminami z Czech, Niemiec, Francji, Hiszpanii oraz Polski. Są to miejscowości:

• Uście nad Orlicą – to miasto położone w Czechach na wysokości 347 m n.p.m. Liczy nieco ponad 16 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska z Usti nad Orlicą została podpisana 18 maja 1994 roku.
• Alcaniz – to miasto położone w Hiszpanii w prowincji Saragossa. Liczy ponad 60 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska pomiędzy Alcaniz a Bystrzycą została podpisana 16 listopada 1999 roku.
• Laissey – to niewielka miejscowość położona w regionie Franche-Comté we Francji. Liczy zaledwie 500 mieszkańców. Umowa pomiędzy Laissey a Bystrzycą zawarta została 1 grudnia 2000 roku.
• Amberg – to miasto położone w Niemczech w landzie Bawaria. Miasto liczy ponad 44 tysiące mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem przemysłowym. Umowa partnerska między obydwoma miastami została podpisana 18 października 2001 roku.
• Kaźmierz – to gmina w zachodniej Wielkopolsce, położona 30 km od Poznania. Liczy niespełna 7000 mieszkańców. Umowa pomiędzy Kaźmierzem a Bystrzycą została podpisana 10 listopada 1995 roku.
• Massa Martana – to miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Umbria, w prowincji Perugia. Według danych na rok 2004 gminę zamieszkuje 3537 osób.

Oprócz umów partnerskich z gminami zagranicznymi miasto Bystrzyca Kłodzka jest członkiem stowarzyszeń o randze ogólnopolskiej. Są to:

• Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej
• Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis
• Związek Gmin Śnieżnickich
• Dolnośląska Organizacja Turystyczna

Zobacz też

• Podziemna Trasa Turystyczna w Bystrzycy Kłodzkiej
• powiat bystrzycki

Bibliografia

• Ruchniewicz M., Rosik S., Wiszewski P., Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków, DTSK Silesia, Urząd Miasta i Gminy w Bystrzycy Kłodzkiej, Wrocław-Bystrzyca Kłodzka 2007.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffa, t. 15, I-BIS, Wrocław 1994.
• Franz Albert, Die Vorurkundliche Geschichte des Kreises Habelschwerdt Dargestellt an seinen Ortsbezeichungen. Bd. 1, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1938.
• Alt-Habelschwerdt: Festschrift für das Heimat- und Trachtenfest am 27. August 1922 in Habelschwerdt veranstaltet vom Verein für Glatzer Heimatkunde und vom Katholischen Frauenbund, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1922.
• Robert Becker, Die Dreifaltigkeitssäule auf dem Ringe der Stadt Habelschwerdt, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1921.

Linki zewnętrzne

• Miejski portal internetowy
• Bystrzyca Kłodzka – Portal Miejski
• Bystrzyca Kłodzka na dawnej i współczesnej fotografii
• Bystrzyca w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom I (Aa – Dereneczna) z 1880 r.