Traktaty Unii Europejskiej

Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje UE Parlament Europejski Przewodniczący Roberta Metsola Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2019 Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani IX kadencji Rada Europejska Przewodniczący Charles Michel Rada Prezydencja Niemcy (VII - XII 2020) Komisja Europejska Komisja Ursuli von der Leyen Przewodniczący Ursula von der Leyen Wysoki przedstawiciel Josep Borrell Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Prezes Koen Lenaerts Członkowie Sąd Przewodniczący Marc van der Woude Europejski Bank Centralny Prezes Christine Lagarde Trybunał Obrachunkowy Prezes Klaus-Heiner Lehne Instytucje Grupy EBI Grupa EBI Europejski Bank Inwestycyjny Werner Hoyer Europejski Fundusz Inwestycyjny Instytut EBI Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Organy międzyinstytucjonalne Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O’Reilly Europejski Inspektor Ochrony Danych Wojciech Wiewiórowski Europejski Urząd Doboru Kadr Europejska Szkoła Administracji Urząd Publikacji Unii Europejskiej Organy i jednostki zdecentralizowane Agencje, samodzielne jednostki organizacyjne i wspólne przedsięwzięcia UE oraz Euroatomu Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Dom Historii Europejskiej

Traktaty Unii Europejskiej – umowy międzynarodowe zawarte między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, dające podwaliny pod organizację i porządek prawny Unii. Z punktu widzenia prawa międzynarodowego publicznego są to umowy międzynarodowe, jednak w stosunkach wewnętrznych (między państwami członkowskimi) ustanowiły one autonomiczny porządek prawny i są obecnie elementem prawa pierwotnego Unii Europejskiej.

Traktaty

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – podpisany w Paryżu 18 kwietnia 1951, wszedł w życie 23 lipca 1952. Był on rezultatem pomysłu i debaty nad powołaniem organizacji regulującej przemysł wydobywczy i stalowy. Traktat ten, zwany Paryskim powołał do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Układ zawarło sześć państw – Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg. Obowiązywał on 50 lat, w 2002 kompetencje EWWiS przejęła Wspólnota Europejska.
• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Traktaty rzymskie) – dwie umowy międzynarodowe zawarte 25 marca 1957 przez sygnatariuszy Traktatu Paryskiego. Obie weszły w życie 1 stycznia 1958. Dotyczyła powołania nowych organizacji – Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Pierwsza zapoczątkowała integrację gospodarczą, druga – współpracę nad wykorzystywaniem energii jądrowej w celach pokojowych. Traktaty rzymskie zostały w dużej mierze zastąpione w 1993 przez traktat z Maastricht ustanowiony rok wcześniej.
• Protokół w sprawie Antyli Niderlandzkich – 1962.
• Protokół (nr 36) w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich – 1965.
• Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich (Traktat fuzyjny) – ustanowiony 8 kwietnia 1965 w Brukseli wszedł w życie od 1 lipca 1967. Na jego mocy utworzono jedną Komisję Europejską i jedną Radę Ministrów dla wszystkich trzech Wspólnot. Traktat fuzyjny został formalnie uchylony poprzez traktat amsterdamski w 1999.
• Traktat zmieniający niektóre postanowienia budżetowe Traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie i Traktatu ustanawiającego Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich – 1970.
• Traktat zmieniający niektóre postanowienia Protokołu w sprawie Statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego – 1975.
• Traktat zmieniający niektóre postanowienia finansowe Traktatu ustanawiającego Europejskie Wspólnoty Gospodarcze oraz Traktatu ustanawiającego Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich – 1975.
• Akt dotyczący wyboru przedstawicieli do Zgromadzenia w powszechnych wyborach bezpośrednich – 1976.
• Traktat zmieniający Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie w odniesieniu do Grenlandii – 1984.
• Jednolity akt europejski – umowa międzynarodowa zawarta w 1986 dotycząca kwestii Europejskiej Współpracy Politycznej, utworzenia Rady Europejskiej, wzmocnienia roli Parlamentu Europejskiego oraz utworzenia rynku wewnętrznego (zasada swobodnego przepływu osób, towarów, kapitału i usług). Wszedł w życie w lipcu 1987.
• Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) – podpisany 7 lutego 1992 w holenderskim Maastricht, wprowadzony w 1993. Zadecydował o pogłębieniu integracji, m.in. poprzez ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej. Poszerzono też dotychczasową formułę integracji, opartą odtąd o trzy filary – Wspólnoty Europejskie, wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych – tworzące razem nową organizację: Unię Europejską, która nie posiadała jednak podmiotowości prawa międzynarodowego.
• Traktat Amsterdamski zmieniający Traktat o Unii Europejskiej. Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty – podpisany 2 października 1997, obowiązujący od 1 maja 1999. Wprowadził możliwość sankcji dla państw członkowskich łamiących standardy demokratyczne, wzmocnił pozycję Trybunału Sprawiedliwości i Parlamentu Europejskiego oraz uprościł traktaty założycielskie. Podjęto też w nim próbę koordynacji polityki zatrudnienia w krajach UE.
• Akt zmieniający protokół w sprawie Statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego – 1999.
• Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne (Traktat z Nicei) – reforma struktur UE przed jej rozszerzeniem o kolejne 10 państw. Traktat podpisano 26 lutego 2001 w Nicei, wszedł on w życie 1 lutego 2003. Dotyczy przede wszystkim zasad ustalania składu Komisji Europejskiej, podziału miejsc w rozbudowanym PE oraz sposobu podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej.
• Decyzja Rady zmieniająca Akt dotyczący wyboru przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich – 2002.
• Deklaracja z okazji 50. rocznicy podpisania Traktatów Rzymskich – ustanowiona 25 marca 2007 w Berlinie w czasie nieformalnego szczytu przywódców państw Unii Europejskiej. Dotyczy zobowiązania do poszukiwania konsensusu w kwestii konstytucji europejskiej.
• Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską – "zastąpił" nieratyfikowany Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy. Zawiera wiele elementów z nieprzyjętego traktatu. Zmodyfikował organizację Unii Europejskiej; nadał jej podmiotowość prawną. Przywódcy państw UE złożyli na nim swe podpisy w dniu 13 grudnia 2007; traktat wszedł w życie 1 grudnia 2009

Traktaty akcesyjne

• Traktat akcesyjny z 1972 – ustanowiony 22 stycznia 1972 w Brukseli – dotyczył przystąpienia Danii, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii do Wspólnoty Europejskiej w 1973.
• Traktat akcesyjny z 1979 – ustanowiony 28 maja 1979 w Atenach – zadecydował o włączeniu Grecji w struktury WE w 1981.
• Traktat akcesyjny z 1985 – ustanowiony 12 czerwca 1985 w Madrycie i Lizbonie – decyzja o akcesji Hiszpanii i Portugalii.
• Traktat akcesyjny z 1994 – ustanowiony 24 czerwca 1994 w Korfu – rozszerzenie Unii Europejskiej o Austrię, Finlandię i Szwecję.
• Traktat o przystąpieniu do Unii Europejskiej Czech, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji (Traktat Akcesyjny 2003, Traktat ateński) – ustanowiony 16 kwietnia 2003 w Atenach – dotyczył przystąpienia wymienionych 10 państw.
• Traktat dotyczący przystąpienia Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej – ustanowiony 13 kwietnia 2005 w Luksemburgu – umożliwił rozszerzenie UE o Rumunię i Bułgarię.
• Traktat akcesyjny z 2011 – ustanowiony 9 grudnia 2011 w Brukseli – umożliwił rozszerzenie UE o Chorwację

Odrzucone przez obywateli

• Norwegia 1972, pierwsze odrzucenie akcesji, premier Trygve Bratteli podał się do dymisji;
• Norwegia 1994, po raz drugi Norwedzy w referendum powiedzieli „nie” dla akcesji.

Nieratyfikowane

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Obronną – zawarty 27 maja 1952 przez sześć państw EWWiS, został jednak usunięty z porządku obrad francuskiego Zgromadzenia Narodowego przed ratyfikacją. Oznaczało to rezygnację z utworzenia EWO.
• Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy – traktat opracowywany w latach 2001–2003 przez Konwent Unii Europejskiej. Z założenia miał składać się z czterech części i nadawać UE osobowość prawną. Zastąpiłby Traktaty Rzymskie i Traktat z Maastricht. Tzw. Konstytucja UE została jednak odrzucona w referendach we Francji i Holandii. Wiele jego elementów znalazło się w Traktacie z Lizbony.
• Pakt fiskalny

Inne związane z UE

• Układ z Schengen – umowa z 14 czerwca 1985 dotycząca zniesienia kontroli na granicach, w zamian wzmacniający współpracę w polityce bezpieczeństwa i polityce azylowej. Do strefy Schengen należą obecnie 22 państwa Unii Europejskiej (bez Irlandii, Bułgarii, Rumunii, Chorwacji i Cypru) oraz Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.

Zobacz też

• Prawo Unii Europejskiej

Linki zewnętrzne

• Traktaty – witryna EUR-Lex