Wieża telewizyjna Praděd

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wieża telewizyjna Praděd
Vysílač na Pradědu
Ilustracja
Wieża telewizyjna na górze Pradziad
Państwo

 Czechy

Kraj

 morawsko-śląski

Góra

Pradziad
cz. Praděd

Wysokość

1491 m n.p.m.

Właściciel

České Radiokomunikace a.s. w Pradze

Typ

Wieża

Wysokość obiektu

146,5 m

Stan

aktywna

Data otwarcia

1980

Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego
Mapa konturowa kraju morawsko-śląskiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Wieża telewizyjna Praděd”
Położenie na mapie Czech
Mapa konturowa Czech, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wieża telewizyjna Praděd”
Ziemia50°04′59,0″N 17°13′51,5″E/50,083056 17,230972
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wieża telewizyjna Praděd (cz. Vysílač na Pradědu) – wielofunkcyjna wieża o wysokości 146,5 m w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w obrębie gminy Malá Morávka, projektu inż. arch. Jana Liški, usytuowana na szczycie góry Pradziad (cz. Praděd), oddana do użytku w 1980 roku[1], ze znajdującym się w niej nadajnikiem radiowym, hotelem Praděd z restauracją oraz stacją meteorologiczną. Z przeszklonego tarasu widokowego na wieży (punkt widokowy)[2] istnieje możliwość prowadzenia dalekich obserwacji[3]. Zasięg stacji nadawczej wykracza poza terytorium Czech, pokrywając sygnałem dużą część południowego zachodu Polski (województwo dolnośląskie, opolskie i śląskie). Z obiektu transmitowanych jest osiem programów radiowych, trzy multipleksy DVB-T2[4] oraz jeden multipleks DAB+[5], a ponadto znajdują się w nim urządzenia operatorów sieci telefonii komórkowej[6].

Wieża telewizyjna na górze Pradziad jest najwyższym stałym punktem w Czechach i Sudetach (ok. 1638 m n.p.m.)[7][8]. Jest jednocześnie najwyższą wieżą widokową w Czechach (146,5 m)[7] i najwyższym dostępnym stałym punktem w Czechach (platforma – 1613 m n.p.m.)[7][8]. Ponadto na wieży znajduje się najwyższy punkt geodezyjny w Czechach (1616,04 m n.p.m.)[9].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Schemat wieży telewizyjnej Praděd

Unikalna wieża ma wysokość 146,5 m[10][11] (choć podawane są również inne wysokości – np. 145,5 m[12]). Początkowo miała 162 m[13], ale po wymianie anteny nadajnika w 1993 roku jej wysokość jest niższa[14]. Do budowy wieży użyto pięć podstawowych materiałów budowlanych: żelbet, stal, kamień, cegła i laminaty[6][11][15]. Wieża została zbudowana na zasadniczej części konstrukcyjnej (nośnej), którą stanowi walcowa, żelbetowa skrzynia fundamentowa o średnicy około 12 m i wysokości około 6 m[16], na której zbudowano w pierwszej fazie budowy żelbetowy trzon do wysokości około 24 m, a następnie go stopniowo przedłużano jako rurę cylindryczną o stopniowo malejącej średnicy (7–6) m, wznosząc ją do wysokości około 73 m[15]. Dwa punkty widokowe znajdują się na wysokości (19 i 70) m[1]. Budowla składa się z dobudowanego do konstrukcyjnego trzonu „trójnogu”[15] o trzech (w przybliżeniu) prostopadłościennych częściach, mających przybliżone wymiary poziome (18 × 25) m, przykrytych jednospadowym, płaskim dachem, w których znajdują się: hotel z restauracją, węzeł energetyczny i węzeł telekomunikacyjny[17]. Ponad „trójnogiem” znajduje się łącząca wszystkie trzy części okrągła, dobudowana rotunda o średnicy około 35 m, od której pionowo wychodzi żelbetowy walcowy trzon wieży, w której zainstalowano dwie szybkobieżne windy do transportu pionowego na taras widokowy oraz dodatkowo schody ewakuacyjne[6]. Na około 59 m wieży (1550 m n.p.m.) znajduje się kolejny jej element o średnicy około 15 m i wysokości około 14 m złożony z dwóch części, pierwsza (dolna) – w kształcie odwróconego stożka ściętego i druga (górna) – zamknięty taras widokowy w kształcie walca z umieszczonymi dookoła w jej ścianach oknami obserwacyjnymi. Nad tą częścią umieszczono stalowy, obudowany trzon o średnicy około 3 m i wysokości około 40 m ze znajdującą się w środku stalową drabiną komunikacyjną oraz siecią instalacji[6][16], pomalowany – w celu bezpieczeństwa przeszkodowego ruchu lotniczego – na przemian poziomymi pasami białymi i czerwonymi, na wierzchołku którego umieszczono na wysokości około 1613 m n.p.m. – najwyższy dostępny punkt tej wieży – niewielką biegnącą wokół trzonu wieży metalową platformę o szerokości około 1 m z balustradą[a], ze znajdującym się powyżej najwyższym punktem geodezyjnym w Czechach, oznaczonym na mapach geodezyjnych numerem (209.) o wysokości 1616,04 m n.p.m.[9]. Ostatnia szczytowa część wieży zbudowana z elementów laminowanych[6] ma kształt iglicy o średnicy około 2 m i wysokości około 25 m, na szczycie której zainstalowano w celu – nocnego – bezpieczeństwa przeszkodowego ruchu lotniczego ostrzegawczą lampę[18] oraz instalację odgromową[6]. Dodatkowo w ostatniej części znajduje się również regulator oscylacji, który kompensuje ewentualne przechylenie wieży przy wietrznej pogodzie[6].

Budowę rozpoczęto w 1968 roku od wybudowania drogi dojazdowej na szczyt, a w 1969 roku rozpoczęto właściwą budowę wieży, którą zakończono w 1980 roku oddaniem jej do użytku[19]. Wieżę zaprojektował inż. arch. Jan Liška ze Stavoprojektu Brno[8][11]. Głównym wykonawcą była firma budowlana VOKD z Ostrawy, a następnie Teplotechna z Brna (konstrukcje betonowe) i Hutní montáže z Ostrawy (konstrukcje metalowe)[14][19]. Oficjalna nazwa wieży brzmi (cz. Televizní frekvenčně modulovaný a ultrakrátkovlnný vysílač Praděd). Właścicielem nadajnika jest České Radiokomunikace a.s. w Pradze[17]. Projektantom, konstruktorom i architektom udało się połączyć elementy architektoniczno–urbanistyczne, techniczne i estetyczne z otaczającą przyrodą tak, że wieża stała się integralną częścią i symbolem góry Pradziad i całego pasma Jesioników (cz. Jeseníky)[1].

Harmonogram robót budowlanych[edytuj | edytuj kod]

Ogólny harmonogram prac przy budowie wieży telewizyjnej na Pradziadzie[15]
Okres Prace
1969 Przygotowawcze prace ziemne, usunięcie gruzów wieży kamiennej Altvaterturm
1969–1970 Położenie żelbetowego fundamentu skrzyniowego
1971–1973 Roboty zbrojarskie i betonowe przy konstrukcji trzonu wieży
1974–1975 Budowa pierwszego skrzydła „trójnogu”
1975 Montaż górnej kabiny widokowej oraz metalowej konstrukcji rurowej na instalacje antenowe przekaźnika
1977 Montaż laminowanej nadstawnej konstrukcji szczytowej oraz systemu antenowego
1978–1980 Roboty wykończeniowe skrzydeł „trójnogu” oraz rotundy

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nieistniejąca kamienna wieża widokowa na Pradziadzie
Kopia pierwszej wieży, stojąca od 2004 roku w Niemczech

Już na początku XIX wieku stała na wierzchołku góry Pradziad chata, która służyła jako schronienie przed złą pogodą[1]. Później zbudowano prosty budynek, który jednak nie wystarczał wobec wzrastającej liczby przybywających turystów[1]. Powstał wówczas w 1891 roku pomysł zbudowania na szczycie Pradziada wieży widokowej i schroniska[20][21]. Ostateczną decyzję o budowie wieży podjęto 17 sierpnia 1903 przez utworzoną w 1881 roku organizację turystyczną o nazwie Morawsko-Śląskie Sudeckie Towarzystwo Górskie (niem. Mährisch-Schlesischer Sudetengebirgsverein (MSSGV))[20]. Wybrano projekt wieży opracowany przez architekta Franza von Neumanna z Wiednia[21]. Budowa trwała w okresie (1904–1912)[21]. Materiałem budowlanym użytym do jej budowy stał się kamień z pobliskiej grupy skalnej o nazwie (cz. Tabulové skály), co nie było najlepszym rozwiązaniem, ponieważ materiał ten źle znosił panujące warunki atmosferyczne i łatwo nasiąkał wodą[1].

Do komisyjnego odbioru technicznego obiektu doszło w 1912 roku – nosił on nazwę (niem. Habsburgwarte)[1][20]. Kosztował trzykrotnie więcej, niż pierwotnie zakładano i jego budowa niemal zakończyła się bankructwem dla MSSGV[20]. Wieża widokowa była masywną, kamienną siedmiokondygnacyjną budowlą, przypominającą średniowieczną wartownię o wymiarach poziomych (14,5 × 15) m oraz wysokości 32,5 m, z tarasem widokowym na szczycie o wymiarach (7,8 × 7,8) m[20][22]. Podobieństwo to podkreślały blanki, pylony i głębokie okna w grubych ścianach[20]. Na parterze znajdowała się restauracja, nad nią pokoje gościnne, a na szczycie wieży taras widokowy[20]. Obok wieży widokowej zbudowana została drewniana chata służąca jako karczma[1]. Wieża widokowa jednak nigdy nie była zamieszkana z powodu nieszczęśliwie wybranego materiału i warunków klimatycznych[1]. Już w czasie I wojny światowej była nieczynna[1]. W 1921 z przyczyn politycznych zrezygnowano ze starej nazwy i określano ją jako (niem. Altvaterturm)[20][22].

W latach 1926–1934 zostały przeprowadzone w niej prace remontowe[1]. Wnętrze wieży zaprojektował i wykonał Franz Gritzner z Bruntálu[23]. Otwarcie wyremontowanej wieży odbyło się 9 września 1934 roku[24]. Od 1938 roku, wraz z przyłączeniem Kraju Sudetów do III Rzeszy, wieża nazwana została (niem. Adolf-Hitler-Turm) lub Adolf-Hitler-Warte[20][25]. W 1940 roku sekcja Bruntál stała się właścicielem gruntu na Pradziadzie[25]. Było to możliwe dzięki czasowej likwidacji przez władze hitlerowskie zakonu krzyżackiego (dotychczasowego właściciela m.in. działki na Pradziadzie)[26]. W 1942 roku dyrekcja poczty w Opawie rozpoczęła budowę radiowej stacji przekaźnikowej w odległości 90 m na południowy wschód od wieży[27].

Po II wojnie światowej wieża pełniła swoją funkcję przez pewien okres, a nieukończona radiowa stacja przekaźnikowa stała się schroniskiem turystycznym zwanym (cz. Poštovní chata), które w 1950 roku dysponowało 30 miejscami noclegowymi[27]. Na początku lat 50. XX w. gospodarzem wieży zostało przedsiębiorstwo „Turista” z Pragi[20]. Postępujące pogarszanie się stanu technicznego wieży spowodowało, że po raz kolejny ją zamknięto[20]. Planowano wówczas wysadzić górną, najbardziej zniszczoną część wieży i ją odbudować, a pozostałe ściany dodatkowo wzmocnić, ale nigdy do tego nie doszło, gdyż 2 maja 1959 roku konstrukcja zawaliła się[20][19], po czym ją wraz z innymi obiektami rozebrano.

1965-06-07 7 czerwca 1965(dts) roku Wydział Telekomunikacji w Pradze (cz. Správa telekomunikací v Praze) wystąpił do miasta Bruntál z prośbą o wydanie decyzji na budowę wieży telewizyjnej, którą wydano 24 czerwca tegoż roku[28]. Budowę rozpoczęto od wybudowania asfaltowej drogi komunikacyjnej na trasie Hvězda – Ovčárna – Pradziad. Roboty budowlane przy wznoszeniu wieży rozpoczęto w 1969 roku, a nadajnik został uruchomiony w 1980 roku[10]. Ze względu na trudne warunki klimatyczne, prace budowlane mogły przebiegać tylko przez (5–6) miesięcy w roku[1].

Jako dowód pamięci, po latach pobytu na terenach m.in. góry Pradziad, Niemcy – Towarzystwo Alvater (niem. Altvaterturmverein Langgöns e.V.[29]) postanowili zbudować kopię pierwotnej kamiennej wieży jako „pokojowy protest przeciw ich wypędzeniu”, która stanęła na szczycie góry Wetzstein (792 m n.p.m.) w Lesie Turyńskim, budowana w okresie 2000–2004 i została oddana do użytku w stanie surowym 11 maja 2002 roku[30]. Uroczyste otwarcie częściowo wyposażonej wieży nastąpiło 28–29 sierpnia 2004 roku[30].

Nadajnik[edytuj | edytuj kod]

W wieży znajduje się półkolista, przyciemniona sala technologii transmisyjnej nadajnika[31]. Znajdują się w niej trzy nowoczesne multipleksowe nadajniki[31]. Urządzenia te z wyglądu przypominają wąskie, metalowe szafki z szufladami[31]. Połączony sygnał z tych trzech multipleksów przechodzi kablem koncentrycznym, umieszczonym w trzonie na szczyt wieży, gdzie jest emitowany przez anteny[31].

Za białymi panelami z laminatu u dołu wieży (rotunda) znajdują się duże anteny paraboliczne (rodzaj półkolistej płyty podobnej do domowych anten telewizji satelitarnej, ale znacznie większych)[31]. Otrzymują one sygnał źródłowy[31]. Najeżone na trzon wieży – radiowe, poziome anteny dipolowe są umieszczone na czerwono-białej stalowej rurze na wysokości 93 m (system 44 dipoli poziomych) i 111 m (system 16 dipoli poziomych)[32], a telewizyjne ukryte są przez dwudziestopięciometrowe, laminowane przedłużenie na szczycie wieży[31][33]. 2010-09-02 2 września 2010(dts) przy pomocy śmigłowca Ka-32 dokonano wymiany szczytowej części wieży, przystosowując anteny telewizyjne do systemu cyfrowego[34][35].

Ponadto w wieży jest stacja transformatorowa[31]. Na wypadek awarii zasilania prądu uruchamia się – podobnie jak np. w szpitalach – zainstalowany generator elektryczny[31].

Transmitowane programy[edytuj | edytuj kod]

Stacje radiowe[edytuj | edytuj kod]

Lista analogowych stacji radiowych[32]
Lp. Częstotliwość (MHz) Stacja Moc (kW) Polaryzacja RDS
1 88,1 Hitrádio Orion 10 H ORION___
2 91,3 ČRo Radiožurnál 20 H R-ZURNAL
3 93,3 Radio Proglas 20 H PROGLAS,
4 98,2 ČRo 3 – Vltava 20 H R-VLTAVA
5 99,3 Evropa 2 – Morava 10 H EVROPA_2
6 100,9 Radio Impuls 20 H IMPULS__
7 104,3 Frekvence 1 20 H RADIO_F1
8 106,8 ČRo Olomouc 20 H R-OL____
Lista cyfrowych stacji radiowych[5]
Lp. Multipleks Stacja radiowa Operator Częstotliwość (Mhz) Kanał Moc nadajnika (kW) Polaryzacja Kompresja
DAB+
1 ČRo DAB+ ČRo Radiožurnál Český rozhlas 229 12D 10 V HE-AAC
2 ČRo Dvojka
3 ČRo Vltava
4 ČRo Plus
5 ČRo Radio Wave
6 ČRo Jazz
7 ČRo D-Dur
8 ČRo Radio Junior
9 ČRo Retro
10 Rádio DAB Praha
11 ČRo Olomouc
12 ČRo Brno
13 ČRo Ostrava
14 ČRo Vysočina
15 ČRo Zlín

Programy telewizyjne[edytuj | edytuj kod]

Lista cyfrowych programów telewizyjnych[36][37][38][39]
Lp. Multipleks Program telewizyjny Częstotliwość (Mhz) Kanał Moc nadajnika (kW) Polaryzacja Kompresja Data uruchomienia nadajnika
DVB-T2
1 MUX-21 ČT1 HD 514 26 100 H HEVC 28 sierpnia 2020
2 ČT2 HD
3 ČT24 HD
4 ČT sport HD
5 ČT: D HD
6 ČT art HD
7 ČT3 HD
8 ČRo Radiožurnál
9 ČRo Dvojka
10 ČRo Vltava
11 ČRo Radio Wave
12 ČRo D-Dur
13 ČRo Radio Junior
14 ČRo Plus
15 ČRo Jazz
16 MUX-22 Prima TV 530 28 100 H HEVC 2 października 2020
17 Prima +1
18 Prima Cool
19 Prima Max
20 Prima Love
21 Prima Zoom
22 Prima Krimi
23 CNN Prima News
24 Óčko
25 Óčko Star
26 Radio Proglas
27 MUX-23 TV Barrandov 554 31 100 H HEVC 7 października 2020
28 Seznam.cz TV
29 Kino Barrandov
30 Barrandov Krimi
31 TV Nova
32 Nova Cinema
33 Noe TV
34 NASA UHD
35 Radio Dechovka

Nienadawane programy telewizyjne[edytuj | edytuj kod]

Lista nienadawanych analogowych programów telewizyjnych[40][41]
Lp. Program telewizyjny Kanał Data wyłączenia nadajnika
1 ČT2 50 30 września 2010
2 ČT1 50[b] 31 października 2011
3 TV Nova 53
Lista nienadawanych cyfrowych programów telewizyjnych[36][42][39]
Lp. Multipleks Program telewizyjny Częstotliwość (Mhz) Kanał Moc nadajnika (kW) Polaryzacja Kompresja Data wyłączenia nadajnika
DVB-T
1 MUX-1 ČT1 594 36 100 H MPEG-2 27 sierpnia 2020
2 ČT2
3 ČT24
4 ČT sport
5 ČT :D/ČT art
6 ČRo Radiožurnál
7 ČRo Dvojka
8 ČRo Vltava
9 ČRo Radio Wave
10 ČRo D-Dur
11 ČRo Radio Junior
12 ČRo Plus
13 ČRo Jazz
14 MUX-2 TV Nova 730 53 100 H MPEG-2 1 października 2020
15 Nova Cinema
16 Prima TV
17 Prima Cool
18 TV Barrandov
19 MUX-3 Prima Max 714 51 100 H MPEG-2 6 października 2020
20 Prima Love
21 Prima Zoom
22 Prima Krimi
23 Óčko
24 Óčko Star
25 Kino Barrandov
26 Barrandov Krimi
27 Seznam.cz TV
DVB-T2
28 Přechodová síť 11 ČT1 HD 514 26 100 H HEVC 27 sierpnia 2020
29 ČT2 HD
30 ČT24 HD
31 ČT sport HD
32 ČT: D HD
33 ČT art HD
34 ČT3 HD
35 ČRo Radiožurnál
36 ČRo Dvojka
37 ČRo Vltava
38 ČRo Radio Wave
39 ČRo D-Dur
40 ČRo Radio Junior
41 ČRo Plus
42 ČRo Jazz
43 Přechodová síť 12 Prima TV 530 28 100 H HEVC 1 października 2020
44 Prima Cool
45 Prima Max
46 Prima Love
47 Prima Zoom
48 Prima Krimi
49 CNN Prima News
50 TV Barrandov
51 Kino Barrandov
52 Barrandov Krimi
53 Barrandov News
54 Seznam.cz TV
55 Óčko
56 Óčko Star
57 Noe TV
58 TV Nova
59 Nova Cinema

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Na najwyższą platformę (1613 m n.p.m.) wchodzi się z niewielkiej platformy w trzonie wieży poprzez owalny otwór usytuowany w kierunku północno-wschodnim, który jest zamykany klapą, a z którego widać m.in. górę Sokol[6][7].
  2. ↑ Do 30 września 2010 program był emitowany na kanale 36[40].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Punkt widokowy i stacja przekaźnikowa Pradziad [online], navstivtejeseniky.cz [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  2. ↑ Bart Simpsons, Praděd 1492 m n.m. – pohled z televizního vysílače (rozhledny) [online], youtube.com, 21 sierpnia 2012 [dostęp 2020-06-04].
  3. ↑ Tatry z Pradziada oraz miraż inwersyjny [online], dalekieobserwacje.eu [zarchiwizowane z adresu 2022-09-26].
  4. ↑ Jeseník. Praděd [online], digitalnitelevize.cz [dostęp 2016-04-19] (cz.).
  5. ↑ a b Český rozhlas rozšířil pokrytí DAB+ na 95 procent populace a oznámil vypnutí středních vln [online], digital.rozhlas.cz [dostęp 2023-04-23] (cz.).
  6. ↑ a b c d e f g h Miroslav Kobza, Cesta do zázemí vysílače na Pradědu pozve i na nejvyšší místo Česka [online], olomouc.rozhlas.cz, 10 sierpnia 2015 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-23] (cz.).
  7. ↑ a b c d Miroslav Kobza, Vysílač na Pradědu je nejvyšším bodem v České republice. A také nejvyšší rozhlednou u nás [online], regiony.rozhlas.cz, 29 maja 2019 [zarchiwizowane z adresu 2023-03-02] (cz.).
  8. ↑ a b c Vrchol Praděd [online], jeseniky-praded.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-09-28].
  9. ↑ a b Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓.
  10. ↑ a b Wieża telewizyjna na szczycie Pradziad [online], severnimorava.travel [zarchiwizowane z adresu 2022-08-12].
  11. ↑ a b c Vysílač na Pradědu [online], sochyamesta.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-04-23] (cz.).
  12. ↑ Praděd [online], na-rozhledny.cz [zarchiwizowane z adresu 2020-08-06] (cz.).
  13. ↑ Jeseniki – Pradziad (czes. Praděd), 1492 m n.p.m. [online], obiezyswiat.org [zarchiwizowane z adresu 2012-08-12].
  14. ↑ a b Tomáš Homola, Praděd – doba mezi dvěma věžemi [online], filokartie.cz, 26 lipca 2004 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-04] (cz.).
  15. ↑ a b c d Rozhledna Praděd – dominanta Jeseníků [online], penzionfilipovice.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-12-05] (cz.).
  16. ↑ a b Matěj Richtr, Nejvyšší umělý bod České republiky vysílá signál [online], mediator1.upmedia.cz, 22 kwietnia 2020 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-01] (cz.).
  17. ↑ a b Rozhledna Praděd [online], jeseniky.net [zarchiwizowane z adresu 2022-12-06] (cz.).
  18. ↑ Widok na Pradziada z Gliwic [online], dalekieobserwacje.eu [zarchiwizowane z adresu 2022-12-02].
  19. ↑ a b c Vysílač s rozhlednou Praděd [online], rozhledny.webzdarma.cz [dostęp 2020-04-26] (cz.).
  20. ↑ a b c d e f g h i j k l Marcin Dziedzic, Pradziad (Habsburgwarte, Altvaterturm, Adolf Hitler Warte) [online], naszesudety.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-03-02].
  21. ↑ a b c Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 64.
  22. ↑ a b Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 65.
  23. ↑ Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 67.
  24. ↑ Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 68.
  25. ↑ a b Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 69.
  26. ↑ Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 69–70.
  27. ↑ a b Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 70.
  28. ↑ ROZHLEDNA [online], hotelpradedvysilac.cz [dostęp 2020-05-03] (cz.).
  29. ↑ Alvaterturm (Geschichte) [online], altvaterturm.de [zarchiwizowane z adresu 2023-02-02] (niem.).
  30. ↑ a b Dziedzic i Działalność MSSGV w rejonie nysko-jesenickim (Pradziad) ↓, s. 71.
  31. ↑ a b c d e f g h i Petr Krňávek, Věž na Pradědu skrývá vysílací techniku i lodní motor [online], sumpersky.denik.cz, 26 lipca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (cz.).
  32. ↑ a b Vysílač Praděd 1492 m n.m. Parametry [online], vysilace.dxradio.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-05-17] (cz.).
  33. ↑ David Kříž, Jak fungují anténní systémy u televizních vysílačů? [online], lupa.cz, 9 lipca 2009 [zarchiwizowane z adresu 2021-11-30] (cz.).
  34. ↑ Jakub Štos, OBRAZEM: Špatné počasí přerušilo výměnu televizní antény na Pradědu [online], idnes.cz, 31 sierpnia 2010 [zarchiwizowane z adresu 2020-06-04] (cz.).
  35. ↑ Praděd – výměna vysílače (film z montażu śmigłowcem Ka-32 części szczytowej wieży) [online], youtube.com, 2 września 2010 [dostęp 2020-06-04].
  36. ↑ a b Digitální televizní vysílání DVB-T2/HEVC [online], sbdolomouc.cz [dostęp 2018-12-06] (cz.).
  37. ↑ Vysílače » CZ » Jeseník, Praděd [online], parabola.cz [dostęp 2018-12-06] (cz.).
  38. ↑ Martin Pacák, Příjem DVB-T (kromě STA), [w:] Anténní a Satelitní technika [online], anasat.cz [dostęp 2018-12-06] (cz.).
  39. ↑ a b Olomoucký kraj [online], televizezadarmo.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-04-19] (cz.).
  40. ↑ a b Územní oblast Jeseník. Harmonogram přechodu od analogového k digitálnímu vysílání v oblasti [online], ceskatelevize.cz [zarchiwizowane z adresu 2020-12-04] (cz.).
  41. ↑ Iva Jalůvková, Vysílač na Pradědu analogově utichne, lidem hrozí televizní zrnění [online], idnes.cz, 15 sierpnia 2011 [zarchiwizowane z adresu 2021-09-18] (cz.).
  42. ↑ Sever Moravy přejde na DVB-T2 [online], parabola.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-04-23] (cz.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wieża_telewizyjna_Praděd&oldid=72476906”