Wysokie Skałki
49°22′49″N 20°33′20″E/49,380278 20,555556
 Wysokie Skałki od wschodniej strony | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1050 m n.p.m. |
| Wybitność |
247 m |
Położenie na mapie Pienin  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°22′49″N 20°33′20″E/49,380278 20,555556
| |
_a3.jpg)
Wysokie Skałki[1] (słow. Vysoké Skalky[2], 1049,9 m[3]) – szczyt w Małych Pieninach, położony na granicy polsko-słowackiej i będący najwyższym szczytem całych Pienin i Pienińskiego Pasa Skałkowego[3].
Opis szczytu
[edytuj | edytuj kod]Dawniej szczyt ten miał również inne, lokalne nazwy: Pamiarky, Kiczera. Używana przez tutejszą ludność (Łemków) nazwa Pamiarky pochodzi prawdopodobnie od istniejącej tu niegdyś wieży triangulacyjnej, nazwa „Kiczera” od Połoniny Kiczera znajdującej się pod szczytem, na południowo-zachodniej stronie góry[4]. Na mapach turystycznych często używana była też nazwa „Wysoka”[2]. Góra zaliczana jest do Korony Gór Polski[5]. Jej polska część znajduje się w obrębie wsi Jaworki w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie miejsko-wiejskiej Szczawnica[3], słowacka w obrębie wsi Stráňany[6].
Wysokie Skałki znajdują się w głównym grzbiecie Małych Pienin, pomiędzy szczytem Borsuczyny (939 m), od którego oddzielone są przełęczą Stachurówki (908 m) i Kapralową Wysoką (935 m), a Wisielakówką (1014 m). Od południa Wysokie Skałki (i w ogóle Pieniny) graniczą z Magurą Spiską (masyw Wietrznego Wierchu), od której oddzielone są przełęczą Stráňanské sedlo (730 m), przez którą przebiega droga krajowa II kategorii nr 543 z Czerwonego Klasztoru do miejscowości Gniazda (na przełęczy krzyż przydrożny)[7].
Szczyt Wysokie Skałki (Wysoka) notowany jest już w starych źródłach historycznych. Prowadzono na nim nawet poszukiwania górnicze i już wtedy wiedziano, że jest najwyższym szczytem Pienin. W dokumencie górniczym z 1739 r. przeczytać możemy: „Ta góra jest najwyższa między innymi górami i okrągła, na której skała jest jako zamek. Przystęp do niej jest zbyt przykry, zaledwie człek pieszy wniść może.” Od dawna też była zwiedzana przez turystów. W 1929 r. odnotowano pierwsze wejście zimowe na nartach dokonane przez Mariana Gotkiewicza z towarzyszami[4].
Geologia i przyroda
[edytuj | edytuj kod]Szczyt zbudowany jest z czerwonych wapieni krynoidowych. Od wschodniej i południowo-wschodniej strony tworzy strome urwiska skalne o wysokości 5–20 m, w kierunku zachodnim na jego grani występuje kilka skalistych garbów oraz wystające skałki: Szurdakowa Skała i Fidrykowa Skała[2]. Na przełęczy Kapralowa Wysoka dawniej znajdowała się polana, obecnie już zarosła lasem. Cała góra porośnięta jest lasem, jedynie sam wierzchołek ma charakter kopuły skalnej wystającej ponad linię świerkowego lasu[4].
Cały obszar góry jest chroniony prawnie. Południowe zbocza opadające do doliny Horbalowego Potoku leżą na terenie słowackiego Pienińskiego Parku Narodowego, na północno-zachodnim stoku (polska strona) utworzono w 1961 rezerwat przyrody Wysokie Skałki[2]; ochronie podlega niewielki, jedyny istniejący obecnie w Pieninach fragment świerkowego boru górnoreglowego[4]. Na Wysokich Skałkach, a także na znajdujących się na wschód od nich przygranicznych skałkach stwierdzono w 1981 roku występowanie rzadkich w Polsce gatunków roślin – pluskwicy europejskiej i ostrożnia głowacza[8]. W 2016 r. znaleziono gatunki rzadkich mchów podlegających ochronie: zwiślik wiciowy (Anomodon viticulosus), dzióbkowiec Zetterstedta (Eurhynchium angustirete), gładysz paprociowaty (Homalia trichomanoides), torfowiec ostrolistny (Sphagnum capillifolium), Thuidium assimile[9], a w 2019 rzadki, zagrożony wyginięciem gatunek grzyba koronica ozdobna Sarcosphaeria coronaria[10].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]
Jaworki – Wąwóz Homole – Dubantowska Polana – Jemeriska – Za Potok – Polana pod Wysoką – Wysokie Skałki. Czas przejścia 1 h 45 min, z powrotem 1 h 15 min;- Stráňanské sedlo – przełęcz między Jaworzyną i Wisielakówką – Wysokie Skałki. Czas przejścia 1 h 20 min, z powrotem 50 min;
– biegnący grzbietem Małych Pienin ze Szczawnicy przez Szafranówkę, Durbaszkę, Wysokie Skałki, Wierchliczkę i przełęcz Rozdziela na Wielki Rogacz[7].
Obydwa te szlaki spotykają się poniżej przełęczy Kapralowa Wysoka. Na szczyt Wysokich Skałek prowadzi z niej ścieżka wiodąca granią Małych Pienin. Ten końcowy odcinek szlaku był przez pewien czas zamknięty, jednak obecnie szczyt jest znów udostępniony do zwiedzania przez turystów. Ścieżka początkowo biegnie lasem i następnie stromym zboczem, miejscami przy pomocy żelaznych, oporęczowanych schodów, prowadzi ostro do góry, osiągając piętro skałkowe. W tym miejscu napotykamy niewielką galerie widokową ubezpieczona stalowymi poręczami. Dalej nieco bardziej skalistym terenem ścieżka doprowadza do kolejnych schodów, które wyprowadzają na skalną kopułę wierzchołka Wysokich Skałek. Na szczycie galeria widokowa ubezpieczona poręczami.
Zabezpieczony barierkami szczyt Wysokich Skałek jest doskonałym punktem widokowym. Roztaczają się stąd imponujące widoki na Tatry, Babią Górę, Pasmo Radziejowej, Magurę Spiską, Góry Lewockie i Pieniny[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Urzędowa polska nazwa szczytu stosowana w oficjalnych publikacjach, m.in.: Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (dostępny w serwisie www.geoportal.gov.pl); Nazwy geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1991; Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2009; Mapa topograficzna Polski 1:50.000 ark. 184.4 Szczawnica-Krościenko; Mapa topograficzna Polski 1:25.000 ark. 183.44 Wysokie Skałki; Mapa topograficzna Polski 1:10.000 ark. 183.441P Jaworki Płd.; Baza Danych Ogólnogeograficznych 1:250.000 ark. 2049.
- ↑ a b c d Pieniński Park Narodowy. Pieniny polskie i słowackie. Mapa 1:20 000, Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart, lipiec 2006, ISBN 83-87873-07-1.
- ↑ a b c Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2020-10-02].
- ↑ a b c d e Józef Nyka, Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, ISBN 83-915859-4-8.
- ↑ Wojciech Lewandowski, Marek Więckowski, Korona Gór Polski, zakładamy klub zdobywców, „Poznaj swój kraj”, czerwiec 1997, ISSN 0032-6151.
- ↑ Turystyczna mapa Słowacji [online] [dostęp 2021-11-18].
- ↑ a b Pieniny polskie i słowackie. Mapa turystyczna 1:25 000, Piwniczna: Agencja Wydawnicza „WiT” s.c., 2008.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Grzegorz Vončina, Adam Stebel, Materiały do flory mchów (Bryophyta) pienińskiego pasa skałkowego (Karpaty Zachodnie), „Pieniny. Przyroda i człowiek”, 14, 2016, s. 79–89.
- ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wysoka na blogu turystycznym – wyprawa z dziećmi, informacje, zdjęcia
- Wysokie Skałki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 140.
