Brzeszcze (gmina wiejska)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Brzeszcze
gmina wiejska
1934–1954 oraz 1977–1991
Państwo

 Polska

Województwo

1934–39: krakowskie
1945–54: krakowskie
1977–91: katowickie

Powiat

1934–50: bialski
1951–54: oświęcimski

Siedziba

Brzeszcze

Powierzchnia (1977)

76,59 km²

Populacja (1977)
• liczba ludności


12,435[1]

brak współrzędnych

Brzeszcze – dawna zbiorowa gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1934–1954 oraz 1977–1991. Siedzibą władz gminy było Brzeszcze, które jako wieś wchodziły w skład pierwszej gminy, lecz (jako miasto) tej drugiej już nie.

Pierwsza wiejska gmina zbiorowa (1934–1954)[edytuj | edytuj kod]

Gmina zbiorowa Brzeszcze została utworzona po raz pierwszy 1 sierpnia 1934 roku w wyniku wejścia w życie rozporządzenia MSW w sprawie podziału powiatu bialskiego w woj. krakowskim na gminy wiejskie. W jej skład weszły dotychczasowe gminy: Brzeszcze, Jawiszowice, Przecieszyn, Skidzin i Wilczkowice[2].

Podczas II wojny światowej gmina Brzeszcze weszła w skład Landkreis Bielitz (powiatu bielskiego), gdzie hitlerowcy znacznie powiększyli. 30 listopada 1940 włączyli do niej gromady Bestwinka (Bestwinka), Dankowice (Denkendorf) i Kaniów (Kaniau) z gminy Bestwina oraz gromady Harmęże (Harmense), Pławy (Plawy) i Rajsko (Rajsko) z gminy Oświęcim, a więc 11 gromad łącznie[3]. 1 czerwca 1943 z gminy Brzeszcze wyłączono Harmęże, Pławy i Rajsko, włączając je do rekonstytuowanej gminy Oświęcim (Auschwitz)[4]. 1 stycznia 1945 z gminy Brzeszcze wyłączono jeszcze Wilczkowice (Wiltschkowitz), włączając je do gminy Oświęcim (Auschwitz), którą równocześnie przemianowano na Brzezinka nad Wisłą (Birkenau (Weichsel))[4][5].

Po wojnie powrócono do podziału administracyjnego sprzed wojny. 1 stycznia 1951 roku została włączona do reaktywowanego powiatu oświęcimskiego w woj. krakowskim[6]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 5 gromad: Brzeszcze, Jawiszowice, Przecieszyn, Skidzin i Wilczkowicea[7]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą znoszącą gminy[8] – z jej terenu powstały gromady Brzeszcze (Brzeszcze, Jawiszowice), Przecieszyn (Przecieszyn i Skidzin + Zasole ze zniesionej gminy Kęty) i Rajsko (Wilczkowice + Rajsko ze zniesionej gminy Oświęcim)[9].

Okres przejściowy osiedli i gromad (1954–1972)[edytuj | edytuj kod]

13 listopada 1954, po pięciu tygodniach, gromadę Brzeszcze zniesiono w związku z nadaniem jej statusu osiedla[10], w związku z czym Jawiszowice stały się integralną częścią Brzeszcz. Nie potrwało to długo, bo już 29 lutego 1956 Jawiszowice wyłączono z osiedla Brzeszcze, tworząc w nich odrębną gromadę[11]. 31 grudnia 1961 do gromady Jawiszowice przyłączono obszar zniesionej gromady Przecieszyn, natomiast obszar zniesionej gromady Rajsko (z Wilczkowicami) włączono do gromady Brzezinka[12]. 18 lipca 1962 osiedle Brzeszcze otrzymało status miasta[13]. Taki układ utrzymał się do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej[14][15].

Druga wiejska gmina zbiorowa (1977–1991)[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 1973, w związku z kolejną reformą gminną, gminy Brzeszcze nie reaktywowano[16]. W sąsiedztwie Brzeszcz powstały natomiast dwie sąsiednie gminy:

Brzeszcze stanowiły wówczas odrębną gminę miejską i nie mieściły siedziby żadnej gminy wiejskiej. 1 czerwca 1975 wszystkie trzy jednostki weszły w skład nowo utworzonego woj. katowickiego[19].

Do zmiany doszło 1 lutego 1977, kiedy to gminy Jawiszowice i Miedźna połączono w jedną nową gminę wiejską o nazwie Brzeszcze z siedzibą w Brzeszczach, które nadal stanowiły odrębną gminę miejską[20]. Tak skonfigurowana gmina obwarzankowa sztucznie przecięła historycznie utrwaloną granicę między Małopolską a Śląskiem[21]. Stan ten nie utrzymał się długo, bo niecałe sześć lat. 1 października 1982 usamodzielniła się ponownie gmina Miedźna, przez wyłączenie z gminy Brzeszcze sołectw Frydek, Gilowice, Góra, Grzawa, Miedźna, Wola[22]. Po tej korekcie, obszar gminy Brzeszcze stał się zatem praktycznie tożsamy z obszarem gminy Jawiszowice z lat 1973–1977.

1 stycznia 1992 wiejską gminę wiejską Brzeszcze połączono z miastem Brzeszcze, tworząc współczesną miejsko-wiejską gminę Brzeszcze[23].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Liczba ludności z publikacji „Rocznik Demograficzny Polski”, GUS 1975–1995
  2. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 639
  3. ↑ Amtsbezirk Brzeszcze
  4. ↑ a b Amtsbezirk Brzeszcze
  5. ↑ Landkreis Bielitz, 1. 1. 1945, Städte und Amtsbezirke
  6. ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531
  7. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
  8. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  9. ↑ Uchwała Nr 20/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu oświęcimskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
  10. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253
  11. ↑ Uchwała Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Oświęcimiu z dnia 27 października 1957 r. w sprawie ustalenia liczby członków gromadzkich i osiedlowych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 7 grudnia 1957 r., Nr. 10, Poz. 53)
  12. ↑ Uchwała Nr 13/3/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 18 września 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim; w Obwieszczeniu Prezydium WRN w Krakowie z dnia 18 grudnia 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 30 grudnia 1961 r., Nr. 16, Poz. 228)
  13. ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
  14. ↑ Obwieszczenie Wydziału Organizacyjno-Prawnego Prezydium WRN w Krakowie z dnia 1 października 1970 r. o podziale administracyjnym województwa krakowskiego – stan na dzień 1 stycznia 1970 r.(Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 7 października 1970 r., Nr. 9, Poz. 99) – ostatni wykaz gromad w Dzienniku Urzędowym WRN w Krakowie przed reaktywowaniem gmin
  15. ↑ Wykaz miast, osiedli i gromad: stan z dn. 1 I 1971 r., Cz. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny – Biuro Spisów, 1971.
  16. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  17. ↑ Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).
  18. ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 12, Poz. 103).
  19. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  20. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 14
  21. ↑ Gminas in Poland abolished since 1973
  22. ↑ Dz.U. z 1981 r. nr 26, poz. 139, zmieniony przez Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 165
  23. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
Powiat bialski (1920–1950)
  • Siedziba powiatu – Biała (od 1925: Biała Krakowska)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–50)
Gminy wiejskie jednostkowe
(1920–34)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–50)
Powiat oświęcimski (1920–32 i 1951–75)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1920–32)
Miasteczka (1920–32)
  • brak
Gminy miejskie (1920–32 i 1951–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie zbiorowe (1951–75)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brzeszcze_(gmina_wiejska)&oldid=73404440”