Eugenia Umińska

Eugenia Umińska-Goldi

Eugenia Umińska, ok. 1943
Data i miejsce urodzenia	4 października 1910 Warszawa
Pochodzenie	polskie
Data i miejsce śmierci	20 listopada 1980 Kraków
Instrumenty	skrzypce
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	skrzypaczka pedagog
Odznaczenia

Eugenia Umińska w 1934

Artystka w 1937

Eugenia Umińska-Goldi (ur. 4 października 1910 w Warszawie, zm. 20 listopada 1980 w Krakowie) – polska skrzypaczka.

Życiorys

Dzieciństwo i wykształcenie

Urodziła się w rodzinie Teodora Piotra Józefa Umińskiego h. Cholewa (1875–1944) i Stanisławy z Czeczottów h. Ostoja (1869–1928). Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 4 lat. Jako dziesięciolatka została studentką Konserwatorium Warszawskiego w klasie Józefa Jarzębskiego. W 1926 zdała maturę w Gimnazjum im. Klementyny z Tańskich Hoffmanowej. Rok później uzyskała dyplom z odznaczeniem w Konserwatorium Warszawskim. Podjęła pracę w orkiestrze Polskiego Radia oraz jako I skrzypek w Kwartecie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W latach 1928–1932 studiowała za granicą jako stypendystka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego u Ottokara Ševčíka w Czechosłowacji, następnie jako stypendystka Polskiego Radia u George Enescu w Paryżu.

Początki kariery

W latach 1932–1934 była koncertmistrzem Orkiestry Polskiego Radia w Warszawie. Rozpoczyna się jej międzynarodowa kariera solistyczna.

W latach 1934–1939 brała udział w niemal 100 koncertach w ramach działalności ORMUZ-u (Organizacja Ruchu Muzycznego przy Towarzystwie Wydawnictw Muzyki Polskiej „ORMUZ”).

Wojna

Do wybuchu II wojny światowej występowała z orkiestrami symfonicznymi we wszystkich niemal krajach Europy. Współpracowała z takimi muzykami jak: Karol Szymanowski, Grzegorz Fitelberg, Artur Rodziński, Walerian Bierdiajew, Clemens Krauss, Zygmunt Latoszewski, Zygmunt Dygat, Witold Małcużyński, Jerzy Lefeld, Ivor Newton, Maria Wiłkomirska, Janina Wysocka-Ochlewska, Szalewski, Jan Hoffman, Bolesław Woytowicz, Irena Dubiska, Kazimierz Wiłkomirski, Zofia Adamska.

Wojnę i okupację spędziła w Warszawie. Występowała przez trzy lata razem z Kazimierzem i Marią Wiłkomirskimi w Trio Wiłkomirskich w SiM-ie i w tzw. Kawiarni Woytowicza. W 1941 roku powstał Kwartet Umińskiej w składzie: E. Umińska, Henryk Trzonek, Kazimierz Wiłkomirski, Roman Padlewski. W 1943 podczas koncertu konspiracyjnego wykonała, wraz z Ireną Dubiską, Suitę na dwoje skrzypiec przez Grażynę Bacewicz. 21 maja tego samego roku Kwartet Umińskiej prawykonał w Kawiarni Woytowicza II Kwartet smyczkowy Bacewicz. Oba utwory zostały skomponowane w tym samym roku. Jeszcze wcześniej w tym samym miejscu i składzie odbyło się prawykonanie II Kwartetu Romana Padlewskiego.

Po odmowie grania dla Niemców w listopadzie 1943 ukrywała się i opuściła na krótko Warszawę. W tym czasie zrobiła szereg transkrypcji na skrzypce, m.in. 5 mazurków K. Szymanowskiego, które przepadły w powstaniu warszawskim. Po powrocie do Warszawy przeszła szkolenie sanitarnych służb pomocniczych Armii Krajowej. W jedenastym dniu powstania została złapana, uciekła jednak z transportu k. Pruszkowa. Do końca wojny mieszkała u przyjaciół pod Ostrowcem Świętokrzyskim.

Podczas wojny wyszła za mąż za Stefana Adama hr. Tarnowskiego h. Leliwa (1903–1976). W 1945 urodziła się ich córka Marta Helena Joanna, przyszła żona Pawła Taranczewskiego.

Po wojnie

W maju 1945 sprowadziła się do Krakowa. Została profesorem i rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie (1964–1966). Uczyła także w Podstawowej Szkole Muzycznej i w Liceum Muzycznym w Krakowie. Jej uczniami byli między innymi: Ewa Szubra-Jargoń, Jadwiga Kaliszewska, Zdzisław Polonek, Kaja Danczowska, Teresa Głąbówna, Roman Reiner, Irena Bizoń, Wiesław Kwaśny, Robert Kabara. Koncertowała w Polsce i za granicą jako solistka oraz w zespołach kameralnych. Była edytorem ponad 100 pozycji literatury skrzypcowej oraz Narodowego Wydania „Dzieł Wszystkich” Karola Szymanowskiego w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie. Była członkiem Komitetu Redakcyjnego PWM, Towarzystwa im. Henryka Wieniawskiego, Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków. Uhonorowana wieloma nagrodami i odznaczeniami. Oceniając jej grę Zygmunt Mycielski pisał w 1961: „Jej występ jest przeżyciem artystycznym nie tylko dlatego, że jej gra jest solidna, ale i dlatego, że odczuwamy to przeżycie artystyczne w niej samej. Odczuwamy, że występ jej jest nie tylko rezultatem pracy i przemyślenia wykonywanego utworu, ale jest ponadto przeżyciem estradowym, wynikiem jej odpowiedzialności i wzruszenia, które artysta musi odczuwać, gdy staje przed publicznością”.

Grób Eugenii Umińskiej na cmentarzu Rakowickim

Była jurorem na międzynarodowych konkursach skrzypcowych:

• „Praskie Jaro” w Pradze – 1949, 1973;
• im. Margeritte Long i Jacques Tibaud – 1960, 1962, 1963;
• im. J.Sibeliusa w Helsinkach – 1965, 1970;
• im. Paganiniego w Genui – 1973;
• im. J. Sigettiego w Budapeszcie – 1973;
• im. Vianna da Motta w Lizbonie – 1973;
• im. Królowej Elżbiety w Brukseli – 1971, 1976;
• im. H. Wieniawskiego w Poznaniu – skrzypcowy: 1952, 1957, 1962, 1967, 1972; lutniczy: 1962, 1967.

Zmarła 20 listopada 1980 w Krakowie, pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera AA-wsch-8).

Posłuchajmy

Karol Szymanowski: koncert skrzypcowy nr 1 w wykonaniu Eugenii Umíńskiej - skrzypce, z towarzyszeniem Philharmonii Orchestra pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga, nagranie z 1948 roku: https://www.youtube.com/watch?v=h-Z84acwwOQ

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)

Nagrody

• Nagroda Państwowa II stopnia za całość działalności artystycznej (1955)
• Nagroda miasta Krakowa (1960)

Bibliografia

• Archiwum Akademii Muzycznej w Krakowie, Biblioteka Narodowa w Warszawie.
• Kazimierz Wiłkomirski: Wspomnienia, „Zródła Pamiętnikarsko-Literackie do Dziejów Muzyki Polskiej”, tom XI, 1971, Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
• Kazimierz Wiłkomirski: Pamięci Eugenii Umińskiej, „Ruch Muzyczny” 1981, nr 5, s. 5–7.
• Katarzyna Marczak: Eugenia Umińska : dama wiolinistyki we wspomnieniach Kai Danczowskiej, Kraków, Akademia Muzyczna w Krakowie, 2019.

Linki zewnętrzne

• Eugenia Umińska na stronie Polskiego Centrum Informacji Muzycznej
• Eugenia Umińska na stronie Culture.pl
• Hasło w niem. leksykonie kobiet. mugi.hfmt-hamburg.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-12)].
• Artykuł o inwigilacji Umińskiej przez SB
• Eugenia Umińska na zdjęciach w bibliotece Polona