Ilybius ater
| Ilybius ater[1] | |||
| De Geer, 1774 | |||
 Ilustracja z Fauna Germanica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Ilybius ater | ||
| Synonimy | |||
| |||
Ilybius ater – gatunek wodnego chrząszcza z rodziny pływakowatych i podrodziny Agabinae.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten został opisany w 1774 roku przez Charlesa De Geera pod nazwą Dytiscus ater. Lokalizację typową stanowi Szwecja. Do rodzaju Ilybius przeniesiony został w 1832 roku przez Wilhelma Ferdinanda Erichsona. W obrębie tego rodzaju klasyfikowany jest w grupie gatunków Ilybius subaeneus-group[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Ciało tego chrząszcza osiąga od 13 do 14[3] lub 15[4] mm długości. Ciało ubarwione jest w całości czarno[4] z lekkim metalicznym połyskiem[3], a odnóża są ciemnorude[5]. Zapiersie o skrzydełkach trójkątnych i szerokich. Golenie tylnej pary odnóży o zewnętrznej powierzchni pokrytej licznymi dołeczkami, opatrzonymi szczecinkami. U samców linia środkowa zabiodrza z pojedynczym zgrubieniem. Ostatni sternit odwłoka samic z wierzchołkiem wyraźnie wyciętym i żeberkiem krótkim, a samców z bardzo długim, sięgającym do połowy jego długości żeberkiem i bardzo długimi rysami po bokach. Przednie odnóża samców o pazurkach z dolną krawędzią lekko wklęsłą i pozbawionych zęba[3].
Larwa[edytuj | edytuj kod]
Ciało larw jest szerokie i osiąga 6,1 do 10 mm długości. Ubarwienie grzbietowej strony ciała brunatne do ciemnobrunatnooliwkowego z wyjątkiem głowy, której górna powierzchnia jest ciemniejsza: ciemnobrunatna bądź czekoladowobrunatna. Głowa w obrysie prawie kwadratowa, o szerokości 2,8, a długości 3,2 mm. Boki głowy są prawie równoległe, a kąty ciemieniowe wyraźnie zaznaczone. Nadustek o krótkiej krawędzi między kątami czołowymi, opatrzony dwiema trójkątnymi, często przyciemnionymi plamami i wzgórkami tuberkularnymi nieco pigmentowanymi. Szyja długości zbliżonej do szerokości głowy i 4,5 raza szersza niż długa. Głaszczki szczękowe o członach dość szerokich, a czułki o dwóch wierzchołkowych silnie wydłużonych. Przedplecze dwukrotnie szersze niż długie. Szczecinki krynalne dobrze rozwinięte. Odwłok o ostatnim segmencie smukłym, długim, ponad trzykrotnie dłuższym niż jego szerokość u nasady, po bokach wklęśniętym, a przysadkach zazwyczaj nieznacznie od ostatniego segmentu krótszych[6].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Preferuje drobne, silnie zarośnięte zbiorniki wodne, zasiedlając bajorka, rowy, dreny, stawiki i doły[6][7], zarówno na terenach otwartych, zadrzewionych jak i torfowiskach[6]. W okresach suszy znajdowany jednak również w głębszych stawach, łachach rzecznych i starorzeczach[3][7].
Jaja składa na łodygach roślin wodnych jak żabieńce, sit członowaty i Juncus communis oraz ogonkach liściowych grzybieni białych. Samica wycina w tkankach roślin V-kształtny otwór za pomocą piłkowanego pokładełka i do niego przylepia jaja[5]. Z braku wymienionych roślin jaja mogą być składane w pączkach liściowych, na torfowcach, a nawet nitkowatych glonach[5]. Larwy przebywają na roślinach wodnych i błotnych oraz na dnie zbiorników[6]. Zimują owady dorosłe, kryjąc się pod mchem lub w ściółce leśnej[3]. W Anglii jaja składane są późnym latem i na jesieni, pierwsze stadium larwalne pojawia się od sierpnia, a dwa kolejne spotykane są w grudniu[5].
W jego jajach rozwijać się mogą parazytoidalne błonkówki z gatunku Caraphractus cinctus[8].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek palearktyczny[2], eurosyberyjski[9]. W Europie wykazany został z Albanii, Austrii, Białorusi, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Holandii, Irlandii, Liechtensteinu, Litwy, Luksemburgu, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Polski, Rosji, w tym obwodu królewieckiego, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Szwajcarii, Ukrainy, Węgier, Wielkiej Brytanii, Włoch i Wysp Normandzkich[10]. Ponadto występuje na Bliskim Wschodzie[10] (podawany z Iranu oraz Turcji z okolic Afyonu[9]), Syberii[7] (zarówno Syberii Wschodniej jak i Zachodniej[9]) i Zakaukaziu[7] (Azerbejdżan[9]).
W Polsce występuje w całym kraju, jednak w górach jest bardzo rzadki, ograniczony do ich dolnych partii, choć w Sudetach dociera pod górną granicę lasu[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ilybius ater, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Anders N. Nilsson: A World Catalogue of the Family Dytiscidae, or the Diving Beetles (Coleoptera, Adephaga) Version 1.I.2014. s. 30. [dostęp 2014-03-31].
- ↑ a b c d e f Kazimierz Galewski: Klucze Do Oznaczania Owadów Polski: cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera: z. 7 Pływakowate - Dytiscidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 80-83.
- ↑ a b Laurie E. Friday. A Key to the Adults of British Water Beetles. „Field Studies”. 7, s. 1-151, 1988.
- ↑ a b c d Watford Coleoptera Group: Ilybius ater (De Geer, 1774). [w:] Website of the Watford Coleoptera Group [on-line]. [dostęp 2014-10-03].
- ↑ a b c d Kazimierz Galewski: Klucze Do Oznaczania Owadów Polski: cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera: z. 7e Pływakowate - Dytiscidae. Larwy z podrodziny Dytiscinae. Andrzej Szujecki (red.). Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Oficyna Wydawnicza Turpress, 1995, s. 86.
- ↑ a b c d Ilybius ater w Coleoptera Poloniae. [dostęp 2014-03-24].
- ↑ B. R. Pitkin: Caraphractus cinctus Walker, 1846: Associates. [w:] Universal Chalcidoidea Database. Mymaridae [on-line]. Natural History Museum, 2004. [dostęp 2014-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-29)]. (ang.).
- ↑ a b c d M. C. Darılmaz, S. Kıyak. Two species of water beetle of the family Dytisc idae (Coleoptera) new to Turkey. „Zoology in the Middle East”, s. 118-120, 2009.
- ↑ a b Ilybius ater w: Fauna Europaea. [dostęp 2014-09-27].