Kluż-Napoka
46°46′N 23°36′E/46,766667 23,600000
 Panorama miasta | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Okręg | |||
| Mer |
Emil Boc | ||
| Powierzchnia |
179,5 km² | ||
| Wysokość |
410 m n.p.m. | ||
| Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Nr kierunkowy |
02-64 | ||
| Kod pocztowy |
400xxx | ||
| Tablice rejestracyjne |
CJ | ||
Położenie na mapie okręgu Kluż  | |||
Położenie na mapie Rumunii  | |||
| 46°46′N 23°36′E/46,766667 23,600000
| |||
| Strona internetowa | |||
Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca, węg. Kolozsvár, niem. Klausenburg; do 1974 roku Kluż) – miasto w północno-zachodniej Rumunii, na Wyżynie Transylwańskiej, nad Małym Samoszem, ośrodek administracyjny okręgu Kluż.
Miasto w 2011 roku liczyło 324,6 tys. mieszkańców. Do głównych gałęzi przemysłu miasta należy przemysł metalowy, chemiczny i spożywczy. Jest drugim po Bukareszcie miastem uniwersyteckim w Rumunii.
Historia
Stolica Siedmiogrodu jest zamieszkana od czasów prehistorycznych. Gdy Cesarstwo rzymskie podbiło Dację na początku II wieku, cesarz Trajan założył obóz legionu o nazwie Napoca. Cesarz Hadrian podniósł Napokę do statusu municipium, nadając mu nazwę Municipium Aelium Hadrianum Napoca. Prawdopodobnie podczas panowania Marka Aureliusza miasto osiągnęło status kolonii. Napoka została stolicą prowincji Porolissensis i siedzibą prokuratora, jakkolwiek podczas wędrówek ludów została zdobyta i zniszczona.
Król węgierski Stefan V zachęcił Niemców do osiedlania się w pobliżu miasta Napoka w 1272 r. Ich osiedle otrzymało niemiecką nazwę Klausenburg, od starego słowa Klause oznaczającego przejście przez góry. Sugeruje się, że rumuńska nazwa Cluj może pochodzić również od Klause lub od łacińskiej nazwy Castrum clus, pod którą miasto po raz pierwszy pojawia się w dokumentach pisanych ok. 1170 r. (słowo clusum (łac.) = "zamknięty" odnosi się do otaczających miasto wzgórz). Natomiast Węgrzy nazywali je Kolozsvár.
W 1270 r. Kluż otrzymał prawa miejskie od króla Stefana V i zaczęło się szybko rozwijać: kościół św. Michała zbudowano za króla Zygmunta. W 1405 r. Kluż został wolnym miastem. Do tego czasu liczby niemieckich i węgierskich mieszkańców były równe i król Maciej Korwin (urodzony w Klużu w 1440 r.) rozkazał, by sędzią miejskim był na zmianę Niemiec i Węgier.
W 1541 r. Kluż wszedł w skład Księstwa Siedmiogrodu. Chociaż Alba Iulia była polityczną stolicą książąt Siedmiogrodu, Kluż stał się głównym centrum kulturalnym i religijnym. Stefan Batory ufundował tu Kolegium Jezuickie w 1581 r. Między 1545 r. a 1570 r. duża liczba Niemców opuściła miasto z powodu wprowadzenia doktryny unitarianizmu. Miasto stało się głównym ośrodkiem działalności braci polskich wypędzonych z Polski[2].
Dalsze wojny Węgier z Turcją ponownie zmniejszyły liczbę ludności niemieckiej. Ich miejsce zajęli w dużym stopniu Węgrzy i miasto stało się centrum węgierskiej arystokracji i inteligencji.
Pierwsza gazeta węgierska pojawiła się w Klużu w 1791 r., a pierwszy teatr w 1792 r. W 1798 r. miasto nawiedził niszczycielski pożar.
W latach 1790–1848 oraz 1861–1867 Kluż był stolicą Wielkiego Księstwa Siedmiogrodu i siedzibą siedmiogrodzkich władców. Poczynając od 1830 r. stało się centrum węgierskiego ruchu narodowego w Księstwie. Podczas Wiosny Ludów 1848 r. miasto zostało zajęte przez wojska węgierskie, dowodzone przez polskiego generała Józefa Bema.
Po zawarciu Ausgleichu (porozumienia), w wyniku którego w 1867 roku powstała monarchia austro-węgierska, Kluż i Siedmiogród stały się częścią Królestwa Węgier. Podczas tego okresu Kluż był drugim co do wielkości miastem Węgier po Budapeszcie i stolicą komitatu Kolozs.
Po przegranej przez Austro-Węgry I wojnie światowej i Traktacie w Trianon Kluż stał się częścią Królestwa Rumunii, razem z resztą Siedmiogrodu. W 1940 roku na mocy drugiego arbitrażu wiedeńskiego przypadło Węgrom, lecz wojska węgierskie zostały rozbite przez Rumunów i Sowietów w październiku 1944 r. Na mocy traktatu paryskiego Kluż ponownie wrócił do Rumunii w 1947 r.
W Kluż jeszcze w 1941 r. mieszkało 16 763 Żydów. Zostali oni w 1944 r. zapędzeni do getta, w którym panowały nieludzkie warunki, stłoczenie i brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Getto zostało zlikwidowane w wyniku sześciu deportacji do Auschwitz między majem i czerwcem 1944. Węgrzy pozostali główną grupą etniczną do lat 50. XX w. Spis powszechny w 1966 r. wykazał 185 663 mieszkańców, z czego 56% Rumunów i 41% Węgrów. Do 1974 r. urzędową nazwą miasta było Kluż (Cluj). Komuniści przemianowali miasto na Kluż-Napoka (Cluj-Napoca), by podkreślić związki z rzymską kolonią Napoka. Niektórzy twierdzą, że zrobiono to na złość Węgrom, sugerując, że rumuńscy mieszkańcy są potomkami Daków, skolonizowanych przez Rzymian. Temat budzi wiele kontrowersji.
Wkrótce po demokratycznej rewolucji w 1989 roku burmistrzem miasta był przez dwanaście lat postkomunista i nacjonalista Gheorghe Funar. Jego urzędowanie stało pod znakiem wzrostu nastrojów antywęgierskich. Powstała duża liczba projektów i działań, mających na celu dezawuowanie węgierskiego dziedzictwa w mieście. W czerwcu 2004 roku Gheorghe Funar nie uzyskał ponownie mandatu i został zastąpiony przez Emila Boca z Partii Demokratycznej, który rozpoczął współpracę z Węgrami w celu odbudowy dobrych stosunków etnicznych w mieście.
W 1994 i 2000 r. Kluż-Napoka był gospodarzem Środkowo-Europejskiej Olimpiady Informatycznej (The Central European Olympiad in Informatics (CEOI). To uczyniło z Rumunii pierwszy kraj, który gościł tę olimpiadę, oraz pierwszy, który gościł ją ponownie.
Miasto jest znane w historii Żydów chasydzkich, jako miejsce pochodzenia dynastii Sanz-Klausenburg.
Demografia
Rys historyczny
| Rok | liczba mieszkańców miasta | liczba rumuńskich mieszkańców miasta | liczba węgierskich mieszkańców miasta |
|---|---|---|---|
| 1890 | 37 184 | 5637 | 29 396 (79%) |
| 1910 | 62 733 | 8886 | 51 192 (82%) |
| 1920 | 85 509 | 29 644 | 42 168 (49%) |
| 1930 | 103 840 | 34 029 | 48 271 (46%) |
| 1941 | 110 956 | 10 029 | 97 698 (88%) |
| 1948 | 117 915 | 47 321 | 67 977 (58%) |
| 1956 | 154 723 | 74 623 | 77 839 (50%) |
| 1966 | 185 663 | 105 185 | 78 520 (42%) |
| 1977 | 262 858 | 173 003 | 86 215 (33%) |
| 1992 | 328 602 | 248 572 | 74 871 (23%) |
Stan obecny
Według spisu z 2002 r. miasto Kluż-Napoka liczyło 317 953 mieszkańców. Skład etniczny według tego spisu:[3]
- Rumuni: 252 433 (79,39%),
- Węgrzy: 60 287 (18,96%),
- Romowie: 3029 (0,95%),
- Niemcy: 734 (0,23%),
- Żydzi: 217 (0,06%),
- Grecy: 147 (0,04%),
- Ukraińcy: 146 (0,04%),
- Włosi: 91 (0,02%),
W 2002 roku w mieście mieszkało również 24 Polaków.
Transport
W mieście znajduje się stacja kolejowa Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), oraz port lotniczy Kluż-Napoka, jedna z baz Wizz Air w Rumunii.
Transport miejski zapewniają tramwaje, trolejbusy i autobusy. Od 2012 r. po ulicach miasta kursują polskie wagony tramwajowe 120NaR z rodziny Swing wytworzone przez bydgoską Pesę.
Sport
W mieście tym siedzibę ma rumuński klub piłkarski CFR 1907 Kluż, który został założony w 1907 r. jako KVSC (Koloszvári Vasutas Sport Club). Klub był mistrzem Rumunii w sezonie 2007/2008, uczestnikiem fazy grupowej Ligi Mistrzów sezonu 2008/2009, a obecnie grający w pierwszej lidze rumuńskiej. CFR rozgrywa swoje mecze na stadionie Dr. Constantin Rădulescu, którego pojemność wynosi 23 500 widzów[4].
Siedzibę ma tu również klub sportowy Universitatea Kluż-Napoka, który założony został we wrześniu 1919 r. przez towarzystwo sportowe grupujące studentów uniwersyteckich o nazwie Societatea Sportivă a Studenților Universitari. Universitatea gra w pierwszej lidze rumuńskiej. Stadionem macierzystym klubu jest Cluj Arena, której pojemność wynosi 30 596 miejsc.
Zabytki
Z racji swojej długiej historii w Klużu znajduje się wiele cennych zabytków, takich jak:
- pałac węgierski – barokowy, z XVIII w., obecnie pełniący rolę muzeum sztuki;
- kościół rzymskokatolicki św. Michała – największy kościół w kraju, datowany na XIV-XV w., zbudowany w stylu gotyckim (jednak większość najcenniejszych eksponatów z tego kościoła została zniszczona w okresie reformacji).
- Plac Avrama Iancu z prawosławnym soborem katedralnym Zaśnięcia Matki Bożej, Teatrem Narodowym i pomnikiem Avrama Iancu;
- Plac Unirii (rum. Piața Unirii) z kościołem katolickim i pomnikiem króla Macieja Korwina (rum. Matei Corvin);
- Ulica Universității (Uniwersytecka) z Uniwersytetem Babeș-Bolyai i kościołem reformowanym;
- Plac Mihai Viteazul (Michała Walecznego) z pomnikiem Michała Walecznego;
- Plac Luciana Blagi z Biblioteką Uniwersytecką;
- Ogród Botaniczny;
- Ulica Georga Barițiu (rum. George Barițiu) z Uniwersytetem Technicznym;
- Cetățuia z rozległym widokiem na miasto;
- Park Centralny;
- Wiele muzeów: Muzeum Etnograficzne Siedmiogrodu, Muzeum Historyczne, Muzeum Sztuki, Muzeum Zoologii i Muzeum Farmacji;
- Cmentarz "Házsongárd" (XVI w.);
- Synagoga neologiczna.
Miasta partnerskie
Kolonia, Niemcy;
Ateny, Grecja;
Dijon, Francja;- Nantes, Francja;
Cervia, Włochy;
São Paulo, Brazylia;
Columbia, Stany Zjednoczone;- East Lansing, Stany Zjednoczone;
- Rockford, Stany Zjednoczone;
Zagrzeb, Chorwacja;
Pecz, Węgry;
Korcza, Albania;
Makati, Filipiny;
Caracas, Wenezuela;- Chacao, Wenezuela;
Suwŏn, Korea Południowa;
Zhengzhou, Chiny;
Beer Szewa, Izrael[5]
Przypisy
- ↑ Dane na 2010
- ↑ Stanisław Figiel Siedmiogród: W łuku rumuńskich Karpat. Przewodnik krajoznawczy s. 40, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2013 ISBN 978-8362460-36-6
- ↑ Structura Etno-demografică a României [online], www.edrc.ro [dostęp 2017-11-24].
- ↑ www.cfr1907.ro: STADION – Prezentare. [dostęp 30 marca 2010]. (rum.).
- ↑ Primăria Cluj-Napoca: Orase infratite. [dostęp 29 marca 2010]. (rum.).
Bibliografia
- Miasta Rumunii: Kluż (rum. Cluj-Napoca). [w:] tpr.pl [on-line]. [dostęp 30-03-2010]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona internetowa miasta (rum.)
- Opis i zdjęcia miasta na stronie TPR (pol. • rum.)