Krążowniki rakietowe projektu 1134

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krążowniki rakietowe projektu 1134
Ilustracja
„Władywostok”
Kraj budowy

 ZSRR

Użytkownicy

 MW Rosji
 MW ZSRR

Stocznia

im. A.A. Żdanowa w Leningradzie

Wejście do służby

1967–1969

Wycofanie

1994

Zbudowane okręty

4

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 5335 t
pełna: 7160 t

Długość

156,2 m

Szerokość

16,8 m

Zanurzenie

6,3 m

Napęd

dwie turbiny parowe o mocy 90 000 KM napędzające dwie śruby

Prędkość

33 węzły

Zasięg

5747 Mm przy 18 w.

Załoga

312

Uzbrojenie

2 × II wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych P-35 (4 pociski)
4 działa uniwersalne kal. 57 mm (2 × II)
2 × II wyrzutnie pocisków plot. Wołna-M (64 pociski)
2 miotacze rbg RBU-6000 (2 × XII)
2 miotacze rbg RBU-1000 (2 × VI)
2 × V wyrzutnie torped kal. 533 mm

Wyposażenie lotnicze

1 śmigłowiec Ka-25 (hangar)

Multimedia w Wikimedia Commons

Krążowniki rakietowe projektu 1134 (Bierkut) – radzieckie krążowniki rakietowe, które weszły do służby w latach 1967–1969. Oficjalnie klasyfikowane początkowo jako duże okręty przeciwpodwodne, a od 1977 roku jako krążowniki rakietowe. W kodzie NATO znane jako typ Kresta I. Określane są też jako typ Admirał Zozula, od nazwy pierwszego okrętu. Zbudowano w Leningradzie cztery jednostki, z których ostatnią wycofano ze służby w 1994 roku.

Były to uniwersalne okręty, przeznaczone do walki z okrętami nawodnymi, lotnictwem i okrętami podwodnymi, lecz miały umiarkowane możliwości bojowe. Ich wyporność pełna sięgała 7160 ton, a długość 156 metrów. Napędzały je turbiny parowe. Zasadnicze uzbrojenie stanowiły cztery wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych dalekiego zasięgu P-35, dwie podwójne wyrzutnie rakiet przeciwlotniczych średniego zasięgu M-1 Wołna oraz torpedy przeciw okrętom podwodnym, natomiast artyleria była zredukowana do armat uniwersalnych kalibru 57 mm. Jako pierwsze okręty radzieckie przenosiły na stałe śmigłowiec pokładowy w hangarze.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jeden z krążowników proj. 1134

Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku ZSRR zaczął rozwijać swoją marynarkę wojenną w kierunku działań oceanicznych, upatrując jej głównego zadania w zwalczaniu okrętów i statków przeciwnika przy pomocy okrętów podwodnych, wspieranych przez przenoszące pociski rakietowe lotnictwo oraz okręty nawodne[1]. Zadaniem okrętów nawodnych była osłona własnej floty podwodnej poprzez zwalczanie zagrażających im okrętów eskortowych przeciwnika, a także walka z lotnictwem i okrętami podwodnymi[1]. Po opracowaniu niszczycieli rakietowych projektu 61 (w terminologii radzieckiej: dużych okrętów przeciwpodwodnych, BPK – bolszoj protiwołodocznyj korabl), zdecydowano skonstruować oceaniczne okręty klasy BPK o większych możliwościach, odpowiadające wielkością krążownikom[1]. Miały one służyć do zabezpieczenia działań własnej floty podwodnej i ochrony linii komunikacyjnych, włączając w to walkę z lotnictwem, okrętami nawodnymi i podwodnymi przeciwnika[1]. Istotnym zadaniem stało się zwalczanie lotniskowców za pomocą ciężkich pocisków przeciwokrętowych[1]. W ten sposób nowe okręty miały połączyć cechy okrętów przeciwpodwodnych projektu 61 i krążowników rakietowych projektu 58[1]. W toku projektowania przewidziano również zadanie eskortowania przez nie nowych krążowników śmigłowcowych projektu 1123 (do czego ostatecznie ich nie używano)[1]. Na tym etapie natomiast jeszcze nie przewidywano jako priorytetowego zadania zwalczania okrętów podwodnych przenoszących pociski balistyczne, w tym wchodzących do służby w USA okrętów systemu Polaris-Poseidon, z uwagi na to, że przewidziane do walki z nimi rakietotorpedy były na początkowym etapie rozwoju[2].

Prace nad uniwersalnym okrętem tego rodzaju zostały formalnie zainicjowane postanowieniem Komitetu Centralnego KPZR i Rady Ministrów ZSRR z 30 grudnia 1961 roku[3]. Opracowanie projektu technicznego zlecono Północnemu Biuru Projektowemu (CKB-53), pod kierunkiem głównego konstruktora Wasilija Anikijewa, jako jego pierwszy projekt[1]. Jako podstawę do projektowania miał służyć kadłub krążownika projektu 58, stąd zaniechano sporządzenia projektu wstępnego, chociaż w toku prac zaszła konieczność powiększenia kadłuba[3]. Zastosowano również zmodyfikowaną siłownię okrętów projektu 58[4]. Od początku przewidywano uzbrojenie w pociski przeciwokrętowe kompleksu P-35, lecz w porównaniu do krążowników projektu 58 liczba ich wyrzutni zmalała z ośmiu do czterech (zrezygnowano z przewidywanych dodatkowych czterech pocisków z uwagi na długotrwałe i utrudnione przeładowywanie na morzu oraz konieczność wygospodarowania na nie miejsca)[a][4]. W stosunku do okrętów projektu 58 zastosowano jednak drugą wyrzutnię rakiet przeciwlotniczych i pięciorurowe wyrzutnie torped przeciw okrętom podwodnym zamiast trzyrurowych. W toku prac okazało się, że nowo opracowywane pociski przeciwlotnicze M-11 Sztorm nie osiągną gotowości na czas, dlatego zdecydowano przeprojektować okręty pod dotychczas stosowane pociski M-1 Wołna, o słabszych parametrach. Ubocznym skutkiem projektowania pod potężniejszy system było jednak dwukrotne zwiększenie zapasu rakiet Wołna na wyrzutnię w stosunku do projektów 58 i 61[4]. Projekt wymagał korekty także w zakresie stacji hydrolokacyjnej, gdyż nowa stacja Titan-2 nie była gotowa i zastosowano starsze wzory Titan i Wyczegda, jak na BPK projektu 61[4]. Zestaw uzbrojenia nadał okrętom znamiona uniwersalności – mogły zwalczać cele nawodne, powietrzne i w ograniczonym stopniu podwodne[5]. Ich możliwości w tym ostatnim zakresie w stosunku do okrętów projektu 61 zwiększał bazujący na stałe w hangarze śmigłowiec pokładowy (po raz pierwszy w ZSRR)[4]. Maszyna Ka-25 miała jednak jeszcze ograniczone możliwości i można było zabierać śmigłowiec albo w wersji przeciwpodwodnej PŁ, albo wskazywania celów dla przeciwokrętowych pocisków manewrujących na dużych odległościach C[6]. Projekt otrzymał numer 1134 i po raz pierwszy w radzieckiej praktyce nazwę kodową Bierkut (ros. Беркут)[3]. Typ ten bywa także określany w literaturze od pierwszego okrętu jako Admirał Zozula[7]. W kodzie NATO typ ten został nazwany Kresta I (dla odróżnienia od późniejszego Kresta II)[8].

Budowa pierwszego okrętu projektu 1134, „Admirał Zozula”, rozpoczęła się w lipcu 1964 roku[b]. Okręt wodowano w 1965 roku, a w kwietniu 1967 roku rozpoczął próby państwowe[9]. Równocześnie w 1964, 1965 i 1966 roku rozpoczęto budowę trzech dalszych jednostek[10]. Wszystkie budowano w stoczni im. A.A. Żdanowa w Leningradzie[3]. Koszt budowy wynosił 32 miliony rubli za okręt, potem zmniejszył się do 26 milionów[11]. Budowa jednego okrętu do oddania marynarce zajmowała średnio 3 lata i 3 miesiące[11]. Planowano budowę dziesięciu okrętów, lecz dalszych okrętów tego typu nie zbudowano, gdyż już w 1964 roku zdecydowano opracować będące jego rozwinięciem nowe jednostki lepiej przystosowane do zwalczania okrętów podwodnych, które otrzymały oznaczenie projekt 1134A (Bierkut-A)[12].

W 1977 roku okręty przeklasyfikowano na krążowniki rakietowe (ros. rakietnyj kriejsier)[5].

Okręty[edytuj | edytuj kod]

Okręt[13] Rozpoczęcie budowy Wodowanie Wejście do służby Wycofanie
„Admirał Zozula” 26.07.1964 17.10.1965 5.10.1967 24.09.1994
„Władiwostok” 24.12.1964 1.08.1966 1.08.1968 19.04.1990
„Wiceadmirał Drozd” 26.10.1965 18.11.1966 27.12.1968 1.07.1990, zatonął w 1992
w drodze do stoczni złomowej
„Siewastopol” 8.06.1966 28.04.1967 25.09.1969 15.12.1989

Opis[edytuj | edytuj kod]

Architektura i konstrukcja kadłuba[edytuj | edytuj kod]

Sylwetka krążownika proj. 1134, na Morzu Śródziemnym

Okręty projektu 1134 miały smukły kadłub z silnym wzniosem na dziobie i ostro wychyloną prostą dziobnicą. Długi pokład dziobowy sięgał na większość długości okrętu i obniżał się dopiero na rufie, gdzie znajdowało się lądowisko śmigłowca[14]. Na śródokręciu znajdowała się zespolona nadbudówka, z dominującym w sylwetce okrętu charakterystycznym umieszczonym pośrodku masztem piramidalnym zespolonym z kominem[14]. Same nadbudówki były niskie i mało rozbudowane, dające dobre pole ostrzału wyrzutniom rakiet przeciwlotniczych znajdującym się w części dziobowej i rufowej[5]. Sylwetka okrętów była przez to zupełnie inna i mniejsza od krążowników projektu 58, których kadłub stanowił podstawę prac[5]. Dolne piętro nadbudówki na dziobie stanowiła nadbudowa na całą szerokość kadłuba, na której umieszczona była dziobowa wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych M-1 Wołna, z magazynem pocisków pod nią. Dopiero za nadbudową znajdował się podwyższony zakryty pomost nawigacyjny, a pod jego skrzydłami, na burtach na pokładzie umieszczono podwójne wyrzutnie KT-35 pocisków przeciwokrętowych[15]. Wyrzutnie te spoczywały równolegle do pokładu, a w położeniu bojowym były unoszone pod kątem 25°[5]. Na dachu pomostu dziobowego i na podeście na nadbudówce rufowej znajdowały się stacje antenowe Jatagan kierowania ogniem pocisków przeciwlotniczych[16]. Po bokach rufowej stacji Jatagan umieszczone były na skrzydłach nadbudówki wieże dział AK-725, a przed nimi na pokładzie wyrzutnie torped[15]. Dalej w kierunku rufy znajdowała się druga wyrzutnia pocisków przeciwlotniczych na nadbudówce rufowej, przechodzącej w hangar dla śmigłowca[15]. Lądowisko dla śmigłowca umieszczone było na samej rufie, o pokład niżej. Pokład rufowy z lądowiskiem lekko wznosił się ku rufie, a stewa rufowa była wychylona na zewnątrz[15].

Kadłub był wykonany ze stali o grubości poszycia 8–14 mm, spawany, we wzdłużnym systemie naboru[17]. Miał trzy pokłady: dziobowy (nie na całą długość), górny i dolny, oraz trzy częściowe pokłady (platformy)[17]. Dzielił się grodziami poprzecznymi na 16 (według innych źródeł, 19) przedziałów wodoszczelnych i miał dno podwójne na całej długości[c]. Zatopienie trzech przedziałów nie powinno powodować zatonięcia okrętu[18]. Nadbudówki i przewody kominowe wykonano z szerokim zastosowaniem lekkich stopów aluminiowo-magnezowych[5]. W części podwodnej kadłub miał stępki przeciwprzechyłowe i aktywne płetwowe stabilizatory przechyłów[18]. Siłownia mieściła się w dwóch przedziałach maszynowo-kotłowych, przedzielonych elektrownią i innym przedziałem[d]. Przedziały siłowni znajdowały się w kadłubie przed i za masztem[15]. Ster był pojedynczy, półzbalansowany[16]. Przy pełnej prędkości średnica cyrkulacji wynosiła 4,6 długości okrętu[16]. Okręty miały dwie kotwice Halla[16].

Wyporność projektowa wynosiła 5140 ton, standardowa 5335–5375 ton, normalna 6265 ton, natomiast pełna sięgała 7125–7160 ton[17]. Długość całkowita wynosiła od 156,1 do 156,2 m, a na konstrukcyjnej linii wodnej 148 m[17]. Szerokość całkowita wynosiła 16,74–16,8 m, natomiast na linii wodnej 16,2 m[17]. Średnie zanurzenie wynosiło 5,18–5,67 m, a przy wyporności maksymalnej do 6,3 m[17]. Wysokość metacentryczna przy pełnej wyporności sięgała 1,76 m[17].

Załoga okrętów obejmowała 312 osób, w tym 30 oficerów[16]. Autonomiczność wynosiła 30 lub według innych danych 15 dób[16]. Ze środków pływających, okręty miały kuter dowódcy proj. 1390, kuter roboczy proj. 338PK, sześciowiosłową łódź (jał) i 25 tratw ratunkowych PSN-10[19].

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

Wyrzutnie KT-35 pocisków P-35 w położeniu bojowym
Wyrzutnia rakiet plot. M-1 Wołna i miotacze rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 na dziobie „Władywostoku”

Główne uzbrojenie stanowił kompleks rakietowy P-35-1134, z dwoma podwójnymi wyrzutniami KT-35 dla odrzutowych pocisków przeciwokrętowych P-35[20]. Wyrzutnie miały formę podwójnych cylindrycznych zamykanych kontenerów umieszczonych na burtach na pokładzie dziobowym za nadbudową i były unoszone pod kątem 25° do strzału[20]. Okręt zabierał tylko cztery pociski w wyrzutniach. Zasięg pocisków przy naprowadzaniu z okrętu wynosił do 350 km na dużej wysokości lub 110 km na małej; głowica bojowa miała masę 500 kg, zastosowana też mogła zostać głowica jądrowa o mocy 20 kiloton[20]. Pocisk naprowadzany był radiokomendowo, a po uchwyceniu celu przez własną stację radiolokacyjną i wyborze celu, pocisk samonaprowadzał się na cel[21]. Pociski tego typu mogły być też stosowane przeciwko celom lądowym[20]. Można było naraz naprowadzać tylko dwa pociski z uwagi na liczbę anten systemu Binom, pozostałe ewentualnie mogły być wystrzelone w reżimie autonomicznym[22]. Od przełomu lat 70. i 80. wszystkie okręty poza „Władywostokiem” zostały dostosowane do ulepszonych pocisków 3M44 Progriess, o większej odporności na zakłócenia i obniżonym profilu lotu[23]. W systematyce NATO pociski rodziny P-35 nosiły oznaczenie SS-N-3[8].

Drugim zasadniczym elementem było uzbrojenie przeciwlotnicze, składające się z dwóch dwuprowadnicowych wyrzutni ZIF-102 przeciwlotniczych pocisków rakietowych średniego zasięgu M-1 Wołna-M na dziobie i na rufie[24]. Zapas pocisków wynosił po 30 rakiet bojowych i dwie szkolne na wyrzutnię[25]. Pociski W-601 systemu Wołna-M mogły zwalczać cele do wysokości 18 km w odległości do 25 km[e][25]. Od końca lat 70. systemy Wołna-M modernizowano na radzieckich okrętach do wersji Wołna-P, cechującej się lepszą odpornością na zakłócenia[25]. W ramach NATO pociski te oznaczano jako SA-N-1[8].

Do zwalczania okrętów podwodnych służyły na tych okrętach torpedy kalibru 533 mm, przenoszone w dwóch pięciorurowych wyrzutniach torpedowych PTA-53-1134[26]. Zapas torped obejmował 10 torped elektrycznych SET-65 lub opartych na nadtlenku wodoru torped 53-65 (bądź też 53-65K)[26]. Uzbrojenie przeciwpodwodne uzupełniały dwa dwunastoprowadnicowe miotacze rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 Smiercz-2 (144 bomby kalibru 212 mm) i dwa sześcioprowadnicowe RBU-1000 Smiercz-3 (48 bomb kalibru 305 mm)[6]. Obie wyrzutnie RBU-6000 umieszczone były na pokładzie dziobowym, a RBU-1000 na rufie, po bokach hangaru[15].

Możliwości w zakresie zwalczania okrętów podwodnych rozszerzał jeden pokładowy śmigłowiec Ka-25PŁ, który mógł być zastąpiony maszyną do wskazywania celów dla pocisków przeciwokrętowych Ka-25C[6]. Zapas amunicji lotniczej obejmował pięć torped przeciw okrętom podwodnym AT-1, cztery bomby głębinowe PŁAB-250 o wagomiarze 250 kg i osiem bomb PŁAB-50 o wagomiarze 50 kg[6]. Do wykrywania zanurzonych okrętów śmigłowiec mógł stawiać boje hydroakustyczne RGB-1N Czynara, których na okręcie było 54, a także boje radiolokacyjne Popławok-1A, których było 15[6]. Okręt zabierał 9,4 t benzyny lotniczej[16].

Uzbrojenie artyleryjskie miało charakter uzupełniający i stanowiły je dwa podwójnie sprzężone automatyczne działa uniwersalne kalibru 57 mm AK-725, umieszczone nietypowo w dwóch wieżach na burtach w części rufowej, współpracujące z radarami artyleryjskimi MR-103 Bars[24]. Strzelały one pociskami o masie 2,8 kg, maksymalna szybkostrzelność wynosiła 200 strz./min na lufę, a zapas amunicji wynosił 4200 nabojów[27]. Dopiero podczas modernizacji w latach 80. okręty (nie wszystkie) otrzymały dwa artyleryjskie zestawy obrony bezpośredniej w postaci dwóch par sześciolufowych naprowadzanych radarowo działek 30 mm AK-630M[28].

Wyposażenie radiotechniczne i elektroniczne[edytuj | edytuj kod]

„Władiwostok” w 1988 roku – widoczne anteny i wyrzutnie torped
Widoczny hangar śmigłowca (prawdopodobnie „Władywostok”)

Okręty miały dwa radary dozoru ogólnego: MR-500 Kliwier na platformie na kominie i MR-310 Angara na szczycie masztu[29]. Stacja Kliwier miała maksymalny zasięg wykrywania samolotów do 350 km (realnie do 300 km), celów nawodnych do 50 km, a stacja Angara odpowiednio 150 km i 45 km[29]. Stacja MR-310 (w innych źródłach określana jako MR-310A Angara-A[30]) była trójwspółrzędna, używana do wypracowywania danych do strzelania przeciwlotniczego[29]. Wyposażenie to odpowiadało mniejszym okrętom projektu 61 późnej serii[31]. Okręt miały początkowo radar nawigacyjny Wołga, później dodawano jeszcze drugi radar nawigacyjny Don z przystawką antykolizyjną Palma[29][32]. Na „Admirał Zozula” podczas modernizacji zainstalowano stację radiolokacyjną naprowadzania lotnictwa Wajgacz[29].

Ogniem pocisków przeciwlotniczych kierowały dwie rozbudowane stacje radiolokacyjne śledzenia i naprowadzania Jatagan, umieszczone na podestach na nadbudówce dziobowej i rufowej, a ogniem dział – dwa radary artyleryjskie MR-103 Bars, na platformach po bokach komina[16]. Do naprowadzania pocisków woda-woda P-35 służyła stacja Binom-1134, z dwoma antenami, na platformie z przodu szczytu masztu[22][30]. Do przekazywania danych dotyczących celu od śmigłowca okręty posiadały aparaturę Uspiech-U z antenami po bokach masztu[33]. Modernizowane w latach 80. okręty miały też stacje MR-123 Wympieł kierowania ogniem armat AK-630, umieszczone na skrzydłach nadbudówki za dziobową stacją Jatagan[30].

Okręty miały podkilowe stacje hydrolokacyjne MG-312M(I) Titan i MG-311 Wyczegda z antenami we wspólnej opuszczanej opływce podkilowej. Pierwsza z nich służyła do wykrywania okrężnego, a druga do wskazywania celów (zasięg do 3,5 km)[29]. Stacja Titan mogła działać w trybie aktywnym, z teoretycznym zasięgiem do 8 km, lub pasywnym (namierzanie szumów) z zasięgiem do 18 km, a także wykrywać miny i torpedy na odległości do 2–3 km[29]. Okręty były też wyposażone w stacje wykrywania okrętów podwodnych przy pomocy ich śladu cieplnego MI-110K oraz promieniowania podczerwonego powierzchni wody MI-110R, lecz nie spełniły one nadziei z uwagi na małą efektywność i praktycznie nie były używane[29]. Zestaw wszystkich stacji hydrolokacyjnych również odpowiadał okrętom projektu 61[31].

Wszystkie okręty miały ponadto system identyfikacji swój-obcy (trzy urządzenia zapytujące Nikiel-KM i dwa urządzenia odpowiadające Chrom-KM)[29]. Posiadały też środki obserwacji radiotechnicznej do wykrywania pracy radarów: MRP-11-12, MRP-13-14 i stację rozpoznania radiotechnicznego MRP-15-16 Zaliw[29]. Anteny stacji Zaliw zamontowane były z przodu masztu, poniżej anten Binom[30]. Do walki radioelektronicznej służyły dwie stacje zakłóceń MP-150 Gurzuf-A i Gurzuf-B (z parami charakterystycznych kulistych osłon anten po bokach masztu) i dwie wyrzutnie celów pozornych PK-2 (ZIF-121) na nadbudowie dziobowej[33][34]. Zbieranie i przekazywanie informacji bojowych było dokonywane za pomocą systemu Płanszet-1134[29]. W latach 80. na modernizowanych okrętach był montowany system nawigacji satelitarnej ADK-3M Szluz (ШЛюз)[28].

W nomenklaturze NATO poszczególne systemy otrzymały oznaczenia: radar Angara – Head Net, radar Kliwier – Big Net, sonary MG-312 Titan – Bull Nose, MG-311 Wyczegda – Wolf Paw, radary kierowania ogniem: Jatagan – Peel Group, Binom – Scoop Pair, MR-103 – Muff Cob, MR-123 – Bass Tilt, systemy walki radioleketronicznej: Zaliw – Bell Clout, Gurzuf – Side Globes[8].

Napęd[edytuj | edytuj kod]

Napęd okrętów stanowiła siłownia turboparowa. Siłownia mieściła się w dwóch odsuniętych od siebie przedziałach, w każdym mieściły się dwa kotły i jeden zespół turbin z przekładnią (w dziobowym: prawy, w rufowym: lewy)[17]. Okręty miały cztery wysokociśnieniowe kotły wodnorurkowe KWN-98/64, dostarczające parę o ciśnieniu roboczym 64 atmosfery i temperaturze 470 °C, w ilości do 98 ton na godzinę na kocioł[35]. Okręty napędzały dwa zespoły turbin parowych TW-12 z turbinami wysokiego i niskiego ciśnienia, turbiną biegu wstecznego i dwustopniową przekładnią redukcyjną[35]. Moc łączna turbin wynosiła 90 000 KM[35]. Producentem turbin był Zakład Kirowski w Leningradzie[36]. Turbiny napędzały dwie czterołopatowe śruby o stałym skoku wykonane z brązu[18].

Konstrukcyjna prędkość maksymalna wynosiła 33 węzły, zaś największa szybkość osiągana przez okręty sięgała 34,3 węzła[35]. Prędkość ekonomiczna wynosiła 17,8–18 węzłów[35]. Zapas paliwa obejmował 1690 ton[16]. Zasięg przy prędkości ekonomicznej wynosił do 5747 mil morskich, a przy większych prędkościach 1676–2400 Mm[35].

Energię elektryczną dostarczały dwa turbogeneratory TD-750 i cztery pomocnicze generatory wysokoprężne ASDG-500/1W[35]. W sieci używany był prąd przemienny o napięciu 380 V[35]. Generatory rozdzielone były między dwa przedziały elektrowni; w dziobowym, za dziobową siłownią, mieścił się także kocioł pomocniczy KWW-7,5/28 o wydajności 7,5 tony na godzinę dla mechanizmów pomocniczych[35].

Służba w skrócie[edytuj | edytuj kod]

„Władiwostok” na wodach Hawajów, 1971 rok

Okręty weszły do służby w latach 1967–1969. Cztery okręty proj. 1134 były rozdzielone pomiędzy trzy z rosyjskich flot: Bałtycką, Północną i Oceanu Spokojnego, przy tym ich przyporządkowanie pomiędzy nimi się zmieniało[37]. Głównie były używane we Flocie Północnej i Flocie Oceanu Spokojnego, w której skończyły służbę dwa okręty („Władiwostok” i „Siewastopol”)[37]. Okręty Floty Północnej zachodziły często na Atlantyk i Morze Śródziemne, pełniąc tzw. służby bojowe, polegające na śledzeniu okrętów NATO[13]. „Admirał Zozula” w 1970 roku udzielał wsparcia marynarce Egiptu w konflikcie z Izraelem[13]. Podobnie jak inne radzieckie okręty, nie miały one jednak epizodów ściśle bojowych w toku służby[13]. Brały też udział w wizytach zagranicznych, odwiedzając głównie porty w zaprzyjaźnionych państwach, jak Hawana. Ciekawszym epizodem służby „Siewastopola” było przejście na Ocean Spokojny Północną Drogą Morską[13]. W toku służby okręty te kilkakrotnie udzielały pomocy w awariach radzieckich okrętów podwodnych: K-19 (1972 rok, „Wiceadmirał Drozd”), K-56 (1973 rok, „Władiwostok”), K-314 (1984 rok, „Władiwostok”)[13]. Trzy z nich zostały wycofane w latach 1989–1990, a ostatni „Admirał Zozula” w 1994 roku, pełniąc wówczas służbę na Bałtyku[13].

Typowo dla marynarki radzieckiej, okręty nie przechodziły w toku służby żadnych poważniejszych modernizacji uzbrojenia ani wyposażenia elektronicznego, wobec czego ich uzbrojenie szybko stało się mało efektywne i nienadążające za postępem na polu walki[13]. Ciężkie pociski przeciwokrętowe P-35, zwłaszcza w przenoszonej liczbie, wraz z rozwojem środków obrony miały małe szanse na zagrożenie lotniskowcom[13]. Na skutek kompromisów związanych z szybszą budową, od początku uzbrojenie przeciwlotnicze i możliwości wykrywania i zwalczania okrętów podwodnych przez sam okręt pozostawały na poziomie mniejszych i starszych niszczycieli projektu 61, chociaż krążowniki przenosiły dwa razy więcej rakiet i torped[4]. Zastosowane stacje hydrolokacyjne miały zaś stosunkowo niewielki zasięg wykrywania okrętów podwodnych[32]. Zaletą było natomiast wyposażenie w stale bazujący śmigłowiec, zwiększający możliwości walki z okrętami podwodnymi[13]. W stosunku do mniejszych okrętów rozbudowane było także wyposażenie walki radioelektronicznej. Mimo swoich ograniczeń, okręty projektu 1134 odegrały istotną rolę w rozwoju aktywności oceanicznej floty radzieckiej[13].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W publikacjach można znaleźć sugestie, że pociski P-35 zastosowano z tego powodu, że rakietotorpedy Mietiel nie były gotowe (Radziemski 2010 ↓, s. 10, Apalkow 2010 ↓, s. 60), jednakże według Awierin 2007 ↓, s. 8 i 34, na etapie założeń projektu 1135 rakietotorpedy nie były jeszcze brane pod uwagę.
  2. ↑ W polskiej literaturze nazwa okrętu podawana bywa niezgodnie z zasadami transkrypcji jako „Admirał Zozulja” (np. Radziemski 2010 ↓, s. 17) – nadana na cześć admirała Zozuli.
  3. ↑ Awierin 2007 ↓, s. 10 podaje podział 15 grodziami na 16 przedziałów poprzecznych; Apalkow 2010 ↓, s. 60 i Radziemski 2010 ↓, s. 11 podają 19 przedziałów.
  4. ↑ Według rysunku w Awierin 2007 ↓, s. 14, elektrownie były w osobnych przedziałach, a według tekstu, wchodziły w skład przedziałów siłowni.
  5. ↑ Według innych danych, do wysokości 14 km i odległości 22 km. Tomasz Szulc. Okrętowe, przeciwlotnicze kompleksy rakietowe Rosji. Cz. I. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 4/2002. s. 65. 

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h Awierin 2007 ↓, s. 8.
  2. ↑ Awierin 2007 ↓, s. 8, 34.
  3. ↑ a b c d Radziemski 2010 ↓, s. 10.
  4. ↑ a b c d e f Awierin 2007 ↓, s. 9.
  5. ↑ a b c d e f Apalkow 2010 ↓, s. 60.
  6. ↑ a b c d e Awierin 2007 ↓, s. 20.
  7. ↑ Siergiej Bierieżnoj. Sowietskij WMF 1945-1995. Kriejsiera, bolszyje protiwołodocznyje korabli, esmincy. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 1/1995. s. 13. (ros.). 
  8. ↑ a b c d Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 360–363, 381. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  9. ↑ Radziemski 2010 ↓, s. 15.
  10. ↑ Radziemski 2010 ↓, s. 19.
  11. ↑ a b Awierin 2007 ↓, s. 23.
  12. ↑ Awierin 2007 ↓, s. 23, 34.
  13. ↑ a b c d e f g h i j k Radziemski 2010 ↓, s. 17–19.
  14. ↑ a b Radziemski 2010 ↓, s. 11, 13 (rysunek).
  15. ↑ a b c d e f Awierin 2007 ↓, s. 11, 12 (rysunek).
  16. ↑ a b c d e f g h i Awierin 2007 ↓, s. 11.
  17. ↑ a b c d e f g h Awierin 2007 ↓, s. 10.
  18. ↑ a b c Radziemski 2010 ↓, s. 11.
  19. ↑ Awierin 2007 ↓, s. 22.
  20. ↑ a b c d Awierin 2007 ↓, s. 15–16.
  21. ↑ Awierin 2007 ↓, s. 15.
  22. ↑ a b Asanin 2007 ↓, s. 35–36.
  23. ↑ Asanin 2007 ↓, s. 38.
  24. ↑ a b Apalkow 2010 ↓, s. 57–58.
  25. ↑ a b c Awierin 2007 ↓, s. 16–17.
  26. ↑ a b Awierin 2007 ↓, s. 19.
  27. ↑ Awierin 2007 ↓, s. 18.
  28. ↑ a b Apalkow 2010 ↓, s. 60–61.
  29. ↑ a b c d e f g h i j k Awierin 2007 ↓, s. 21.
  30. ↑ a b c d Apalkow 2010 ↓, s. 56–58.
  31. ↑ a b Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Tom III. Protiwołodocznyje korabli. Czast 1. Bolszyje protiwołodocznyje i storożewyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2005, s. 22–24. ISBN 5-8172-0094-5. (ros.).
  32. ↑ a b Władimir Zabłocki, Witalij Kostriczenko. Chaty oceanów. Historia projektu 61. Część II. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 3/2010. XV (99), s. 13–14, marzec 2010. 
  33. ↑ a b Awierin 2007 ↓, s. 12–13, 21.
  34. ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 56, 60.
  35. ↑ a b c d e f g h i Awierin 2007 ↓, s. 14.
  36. ↑ Asanin 2007 ↓, s. 37.
  37. ↑ a b Apalkow 2010 ↓, s. 61–62.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jurij Apalkow: Udarnyje korabli. Moskwa: Morkniga, 2010. ISBN 978-5-903080-40-3. (ros.).
  • Władimir Asanin. Rakiety otieczestwiennego fłota. Czast 2. Na okieanskich prostorach. „Tiechnika i Woorużenije”. 6/2007, czerwiec 2007. (ros.). 
  • Andriej Awierin: Admirały i marszały. Korabli projektow 1134 i 1134A. Moskwa: Wojennaja Kniga, 2007. ISBN 978-5-902863-16-8. (ros.).
  • Jan Radziemski. Kulawy lot Bierkuta. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11/2010. XV (107), listopad 2010. ISSN 1426-529X. 
Krążowniki rakietowe (duże okręty przeciwpodwodne) projektu 1134 i pochodnych
projektu 1134   (Kresta I)  
projektu 1134A (Kresta II)
projektu 1134B   (Kara)    

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krążowniki_rakietowe_projektu_1134&oldid=70900407”